پرونده ویژه
امنیت غذایی در سایه تهدیدهای نوپدید؛ از زوال مرکبات تا مدیریت تلفیقی
پایگاه خبری داوان نیوز: در پیوند ناگسستنی امنیت غذایی و سلامت گیاهان، نقش تحقیقات بیماریشناسی گیاهی به عنوان سپری در برابر تهدیدهای نوظهور و سنتی، بیش از هر زمان دیگری حیاتی شده است. تغییرات اقلیمی، الگوهای بیماریهای گیاهی را در سراسر جهان و از جمله ایران دگرگون کرده و بر شدت و دامنه خسارات افزوده است. پایگاه خبری «داوان نیوز» در گفتوگویی تخصصی با دکتر موسی نجفینیا، رئیس بخش تحقیقات بیماریهای گیاهی «موسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور»، مهمترین اولویتهای تحقیقاتی این بخش، راهبردهای مقابله با بیماریهای نوظهور، نقش مدیریت تلفیقی و چگونگی تسهیل انتقال یافتههای تحقیقاتی به مزرعه را بررسی کرده است. آنچه در ادامه میآید، مروری بر این گفتوگوی مبسوط است.
ناظم رامتین/ خبرنگار داوان نیوز: تغییر اقلیم تنها یک بحث نظری نیست؛ این پدیده هماکنون در مزارع و باغات کشورمان اثر خود را به شکل شیوع بیماریهای جدید و تشدید بیماریهای قدیمی نشان داده است. در این شرایط، بخش تحقیقات بیماریهای گیاهی موسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور، در خط مقدم شناسایی، مطالعه و ارائه راهکار برای مقابله با این تهدیدها قرار دارد. دکتر موسی نجفینیا، رئیس این بخش، در این گفتوگو به تشریح دقیق این چالشها و راهکارهای ملی برای رویارویی با آنها پرداخته است.
تغییر اقلیم و دگردیسی در الگوی بیماریها
دکتر نجفینیا در ابتدا با اشاره به اثرات مستقیم و غیرمستقیم تغییر اقلیم بر سلامت گیاهان، به تشریح «مثلث بیماریزایی» پرداخت. این مثلث شامل «عامل بیمارگر»، «میزبان» و «شرایط محیطی» است که تغییر اقلیم مستقیماً بر راس سوم آن تأثیر میگذارد. وی هشدار داد: تغییر اقلیم میتواند بیماریهایی که پیش از این درجه دو محسوب میشدند را به بیماریهای درجه یک و بسیار خسارتزا تبدیل کند.

بیماریهای نوظهور؛ نمونههای عینی در ایران
وی با ارائه مثالهای ملموس از اثرات تغییر اقلیم در ایران، به «زوال مرکبات» در جنوب کشور اشاره کرد و توضیح داد: تغییر اقلیم ضمن وارد ساخنن تنش و استرس به گیاهان، مساعد ساختن شرایط برای تکثیر و گسترش عوامل بیمارگر، گسترش حشرات ناقل، منجر به ایجاد یک سری تغییرات در بیولوژی خاک، به همخوردن تعادل جمعیت میکروبی درون گیاهان میزبان و افزایش حساسیت درختان شده و مجموعهای از عوامل بیماریزا به صورت کمپلکس، این عارضه زوال را ایجاد میکنند. از دیگر نمونههای بارز، گسترش بیماریهای ناشی از گروه فیتوپلاسماها (عوامل ایجاد کننده بدشکلی و جارویی شدن بافت رویشی وکوتولگی) و گسترش بیماری «گرینینگ یا میوه سبز مرکبات» در مناطق جنوبی کشور است که از طریق پیوندک الوده و حشره ناقل پسیل مرکبات به راحتی منتقل می شود.
در ادامه دکتر نجفینیا به یک یافته کلیدی در مورد این بیماری اشاره کرد: مطالعات ما نشان داد با گرم شدن هوا، باکتری عامل بیماری از سمت اندامهای هوایی به سمت ریشه حرکت میکند و پس از تعامل با سایر بیمارگرهای خاکبرد، باعث پوسیدگی شدید ریشه های فیبری و مویی می شود که جذب آب و املاح را دچار مشکل می کند. این یافته به ما کمک کرد تا زمان دقیق نمونهبرداری و در نتیجه، راهکارهای مدیریتی مؤثرتری ارائه دهیم.
راهبرد مقابله: مدیریت تلفیقی و کار گروهی
رئیس بخش تحقیقات بیماریهای گیاهی، رویکرد اصلی برای مدیریت این چالشها را «مدیریت تلفیقی» و «کار گروهی» دانست. وی با اشاره به پروژه مشترک مدیریت زوال مرکبات در استانهای فارس، جنوب و شمال کرمان، خاطرنشان کرد: در این پروژه، محققان بیماریشناسی، آفات، تغذیه و باغبانی به صورت تیمی و با مشارکت مستقیم باغداران و سازمان حفظ نباتات، راهکارهای جامعی را در قالب یک طرح تحقیقی- توسعه ای به مرحله اجرا گذاشتهاند. خروجی این پروژه، تدوین یک دستورالعمل اجرایی برای کل کشور خواهد بود.
انتقال یافتهها به مزرعه؛ پل ارتباطی با کشاورز
دکتر نجفینیا با تأکید بر ارزش «دانش بومی» کشاورزان، ایجاد «اعتماد» را کلید اصلی انتقال یافتههای تحقیقاتی دانست. وی راهکار عملیاتی کردن این انتقال را، اجرای «پروژههای تحقیقاتی-ترویجی» و «تحقیقاتی-توسعهای» عنوان کرد و گفت: در این روشها، ما بخشی از مزرعه یا باغ کشاورز را به عنوان پایلوت انتخاب میکنیم. وقتی کشاورز به صورت عینی نتیجه افزایش کمّی و کیفی محصول را میبیند، خودبهخود به سمت دانش روز حرکت میکند. وی همچنین بر استفاده از اپلیکیشنهای ساده و تصویری برای انتقال بهتر اطلاعات به کشاورزان تأکید کرد.
اجزای مدیریت تلفیقی: از سلامت نهال تا عصارههای گیاهی
وی در تشریح مدیریت تلفیقی، به چند رکن اساسی اشاره کرد:
* حذف منابع آلودگی: مانند جمعآوری بقایای گیاهی آلوده.
* استفاده از نهادههای سالم: استفاده از بذر و نهال گواهیشده و دارای شناسه.
* تغذیه بهینه: با همکاری متخصصان تغذیه بر اساس آنالیز خاک و گیاه.
* رعایت اصول به زراعی و به باغی به موقع
* رعایت اصول ابیاری به موقع
* تقویت جمعیت میکروبهای مفید خاک با استفاده از ترکیبات زیستی مفید جهت بهبود و توسعه ریشه ها
* کنترل بیولوژیک و شیمیایی هوشمند: استفاده از کنترل شیمیایی تنها به عنوان آخرین راهکار.
* جایگزینی قارچکش های پرخطر با ترکیبات گیاه پایه طبیعی دارای خاصیت قارچکشی: دکتر نجفینیا از تحقیقات امیدوارکننده روی «عصارهها و اسانسهای گیاهی فرموله شده» مانند میخک، اکالیپتوس سیر و آویشن به عنوان جایگزین قارچکشهای شیمیایی پرخطر خبر داد که هم برای محیط زیست و هم برای سلامت مصرفکننده ایمنتر هستند.

چشمانداز و نقش کلیدی بیماریشناسی در امنیت غذایی
در پایان، دکتر نجفینیا با اشاره به آمار جهانی (۲۰ تا ۲۵ درصد خسارت سالانه محصولات به دلیل آفات و بیماریها)، نقش تحقیقات بیماریشناسی گیاهی در تأمین امنیت غذایی را حیاتی خواند و گفت: با توجه به محدودیت منابع آب و خاک در کشور، تنها راه افزایش تولید، “افزایش عملکرد در واحد سطح” است که مدیریت صحیح بیماریهای گیاهی، سهم عمدهای در تحقق این هدف دارد.
وی با ابراز خوشبینی نسبت به آینده، به ویژه در سیستمهای کنترلشده مانند گلخانهها، خاطرنشان کرد و گفت: با پایش به موقع و اجرای دستورالعملها، میتوان با حداقل هزینه، بیشترین بازدهی را در کنترل بیماریها داشت و به تولید غذای سالم و کافی برای کشور کمک شایانی کرد.
پرونده ویژه
آفت ملخ؛ از نشست هماندیشی تا بودجه پایدار
برای مقابله با خطر فرامرزی ملخ صحرایی، مقام ارشد وزارت جهاد کشاورزی، تشکیل نشست هماهنگی منطقهای با حضور کشورهای درگیر و واقع در مسیر مهاجرت این آفت را در ایران پیشنهاد داد.
پایگاه خبری داوان نیوز: در همایش ملی «ملخ صحرایی، تهدید زیستی فرامرزی، پاسخ ملی»، مقام ارشد وزارت جهاد کشاورزی خواستار تشکیل نشست هماهنگی با کشورهای درگیر و واقع در مسیر مهاجرت این آفت شد.
به گزارش خبرنگار ما، محمدمهدی برومندی، معاون امور باغبانی وزارت جهاد کشاورزی، در این همایش با اشاره به ماهیت فرامرزی تهدید ملخ صحرایی، پیشنهاد کرد: یک نشست هماندیشی و هماهنگی با کشورهایی که درگیر این آفت هستند و در مسیر سیکل زندگی آن قرار دارند، در ایران تشکیل شود.
وی با بیان اینکه ایران با ۱۵ کشور همسایه است، افزود: «ما مرز طولانی با کشورهایی داریم که ثبات سیاسی در برخی از آنها وجود ندارد و از این رو در مبارزه با این آفت جدی نیستند.» این موضوع لزوم ابتکار عمل و هماهنگی منطقهای برای پدیدهای را پررنگ میکند که به مرزها محدود نمیشود.
برومندی با توصیف آفت ملخ صحرایی به عنوان تهدیدی مهاجر و غیرقابل کنترل، هشدار داد: هرگونه تعلل، میتواند خسارتهای سنگینی به بخشهای مختلف کشاورزی کشور وارد کند.» وی تجربه سالهای گذشته در جنوب کشور را یادآور شد و تأکید کرد: «بخش کشاورزی، نخستین بخشی است که در معرض آسیب قرار میگیرد. از این رو، همکاریهای علمی، عملیاتی و اطلاعاتی با کشورهای همسایه و نهادهای بینالمللی، یک ضرورت اجتنابناپذیر است.
معاون وزیر جهاد کشاورزی در بخش دیگری از سخنان خود، به مباحث داخلی مدیریت بحران پرداخت و گفت: دستگاهها برای برنامهریزی و تجهیز امکانات، نیازمند منابع پایدار و شفاف هستند.
وی با اشاره به آستانه تدوین بودجه سال ۱۴۰۵، اظهار داشت: ضروری است که دولت و مجلس با نگاه دقیقتری به نیازهای واقعی حوزه مدیریت بحران توجه کنند.
برومندی بر لزوم طراحی سازوکاری جدید در نظام بودجهریزی و تامین اعتبار تأکید کرد و افزود: چالش فرسودگی ناوگان مبارزه با ملخ صحرایی باید شفاف شود.
وی همچنین بر «رصد مستمر، پایش هوشمند و مراقبت دقیق» از مخاطرات طبیعی تأکید کرد و هشدار داد: اگر رصد دقیق و پایش هوشمند انجام نشود، در تصمیمگیری دچار تاخیر میشویم و همین موضوع خسارتها را چند برابر میکند.
برومندی در پایان، بر استفاده از فناوریهای نوین جهانی و تجربیات بینالمللی برای پیشگیری و مبارزه با این آفت تاکید کرد و نتیجهگیری نمود: نوع مدیریت، سیاستگذاریهای ما و بررسی آسیبها نیز در مهار ملخ صحرایی موثر است.
به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، ملخ صحرایی به عنوان یکی از مخربترین آفات مهاجر کشاورزی در جهان شناخته میشود که در صورت طغیان، میتواند تهدیدی جدی برای امنیت غذایی ایجاد کند. ایران در سالهای گذشته به طور متناوب با هجوم دستههای این آفت از سمت جنوب و جنوب غرب مواجه بوده است.
پرونده ویژه
پشت درهای بسته اعتبار
هشدار درباره خطر حمله مجدد ملخهای صحرایی در پی شرایط جوی مساعد، و انتقاد از کمبود تجهیزات و اعتبارات لازم برای مقابله، محورهای اصلی سخنان مدیر مبارزه با آفات عمومی سازمان حفظ نباتات در همایش ملی ملخ صحرایی بود.
پایگاه خبری داوان نیوز: در همایش ملی «ملخ صحرایی، تهدید زیستی فرامرزی، پاسخ ملی»، مدیر مبارزه با آفات عمومی سازمان حفظ نباتات، با اشاره به احتمال حمله مجدد این آفت، کمبود شدید اعتبارات، ناوگان فرسوده و ضعف در زیرساختها را اصلیترین چالشهای عملیات مهار برشمرد.
به گزارش داوان نیوز، سعید معین در این نشست تخصصی با بیان اینکه پیشبینیهای هواشناسی بینالمللی و شواهد میدانی، شرایط مساعدی برای هجوم ملخهای صحرایی در ماههای آینده ایجاد کرده است، تاکید کرد: بررسی الگوهای جوی مانند “دوقطبی اقیانوس هند” (IOD) و پدیده “ال نینو” نشان میدهد بارشهای بالاتر از نرمال در جنوب و مرکز ایران و همچنین شبهجزیره عربستان طی زمستان و بهار آینده محتمل است. این شرایط، محیطی ایدهآل برای تخمریزی و تکثیر ملخ صحرایی فراهم میکند.
معین با انتقاد از کمبودهای لجستیکی، گفت: سازمانهای استانی مجری مبارزه، با ناوگان کاملاً فرسوده، خودروها و سمپاشهای قدیمی و فاقد اعتبار کافی برای نوسازی مواجهند.
وی افزود: اعتبارات تخصیصیافته عمدتاً صرف خرید سم میشود و سهم ناچیزی برای تعمیر، نگهداری و بهروزرسانی تجهیزات در نظر گرفته میشود. حتی “آمادگاههای” پیشبینیشده برای مقابله سریع، در عمل اغلب فاقد تجهیزات عملیاتی و آماده به کار هستند.
وی با اشاره به تجربه موفق اما پرهزینه مبارزه در سالهای ۹۷ و ۹۸، خاطرنشان کرد: اگرچه با تلاش بیوقفه نیروها در آن سالها موفق به جلوگیری از خسارت عمده شدیم، اما این عملیات با استفاده از سمپاشهای پشتی (یوریپاش) قدیمی و با راندمان پایین انجام شد، در حالی که استاندارد جهانی مبارزه با ملخ، استفاده از سمپاشهای ULV با پوشش وسیع و مصرف آب ناچیز است.
مدیر مبارزه با آفات عمومی سازمان حفظ نباتات، مسیرهای ورود و مناطق مستعد استقرار این آفت را تا حد زیادی قابل پیشبینی دانست و تصریح کرد: با توجه به تجربیات گذشته، کانونهای اولیه ورود، استانهای هرمزگان، بوشهر و سیستان و بلوچستان هستند و مسیرهای حرکت به سمت داخل کشور نیز تا حد زیادی مشخص است. کلید موفقیت، “ردیابی دقیق” و “واکنش سریع” در کانونهای اولیه است تا از تخمریزی دستههای بعدی و گسترش غیرقابل کنترل جلوگیری شود.
معین در پایان با قدردانی از تلاش نیروهای اجرایی در خط مقدم مبارزه، خواستار توجه فوری به حل مشکلات ساختاری شد: برای مقابله مؤثر با این تهدید فرامرزی که امنیت غذایی کشور را هدف میگیرد، نیازمند بازنگری در فرآیند تأمین اعتبار و تجهیز ناوگان و زیرساختهای سازمانهای استانی هستیم. بدون رفع این موانع، هرگونه عملیات مقابلهای با دشواریهای فراوانی روبرو خواهد بود.
به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، حمله گسترده ملخهای صحرایی در زمستان سال ۹۷، به عنوان یکی از بیسابقهترین هجومها در دهههای اخیر، چندین استان جنوبی و شرقی کشور را درگیر کرد که با تلاش گسترده و شبانهروزی مهار شد. منشأ این آفت، کانونهای تابستانگذران در شرق آفریقا و شبهجزیره عربستان ذکر شده است.
پرونده ویژه
هجوم ملخ؛ حفظ نباتات پیشگام در بسیج امکانات
مشاور وزیر جهاد کشاورزی با هشدار درباره خطر هجوم مجدد ملخهای صحرایی، از آمادهباش کامل استانها بهویژه مناطق جنوبی و همجوار خبر داد و بر لزوم تأمین بهموقع سموم، تجهیزات و اعتبارات لازم تأکید کرد.
پایگاه خبری داوان نیوز: مشاور وزیر و مدیرکل دفتر هماهنگی امور استانهای وزارت جهاد کشاورزی، با اشاره به برگزاری همایش ملی «ملخ صحرایی، تهدید زیستی فرامرزی، پاسخ ملی»، بر ضرورت آمادگی کامل دستگاههای اجرایی بهویژه در استانهای جنوبی و همجوار برای مقابله با هجوم احتمالی این آفت تأکید کرد.
به گزارش خبرنگار ما، مهندس فاطمه خمسه، مشاور وزیر و مدیرکل دفتر هماهنگی امور استانهای وزارت جهاد کشاورزی، در حاشیه همایش ملی «ملخ صحرایی، تهدید زیستی فرامرزی، پاسخ ملی»، در گفت و گو با داوان نیوز، جزئیات آمادگیهای این وزارتخانه برای مقابله با هجوم احتمالی آفت ملخ صحرایی را تشریح کرد.
وی با اشاره به تجربه هجوم این آفت در سالهای گذشته، بهویژه در استانهای جنوبی، اظهار داشت: نیاز است که آمادگی کاملی در سازمان جهاد کشاورزی، بهویژه در استانهای جنوبی و حتی استانهای همجوار آنها ایجاد شود تا در صورت بروز بحران، غافلگیر نشویم.»
خمسه برگزاری بهموقع این همایش توسط سازمان حفظ نباتات را اقدامی مثبت در جهت اعلام آمادهباش دانست و افزود: اگر بحران مشابه سالهای ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ تکرار شود، عملاً کل کشور باید در حالت آمادهباش قرار گیرد. دفتر هماهنگی امور استانها نیز با انجام هماهنگیهای لازم، حتی بازدیدهای میدانی، تمام تلاش خود را برای آمادهسازی استانها بهکار خواهد بست.
مشاور وزیر جهاد کشاورزی، تأمین بهموقع سموم، ماشینآلات سمپاشی، امکانات و اعتبارات لازم را از اقدامات فوری و ضروری برشمرد و گفت: مهمترین اقدام، پیشبینی و آمادهسازی این موارد از هماکنون است.
وی در ادامه با اشاره به تغییرات اخیر در مدیریت استانی، خاطرنشان کرد: با توجه به جابجایی استانداران و روسای سازمانها، ممکن است برخی مدیران جدید بهطور کامل از جزئیات تهدید ملخ صحرایی و پیامدهای آن برای امنیت غذایی آگاه نباشند. بنابراین، استفاده از رسانههای جمعی، ارائه آموزشهای لازم و نامهنگاری با این مدیران، گام مهمی در افزایش آمادگی و تحقق هدف مبارزه مؤثر با این آفت خواهد بود.»
خمسه در پایان، پیگیری و رصد مستمر این موضوع را از اولویتهای دفتر هماهنگی امور استانها عنوان کرد.
-
اقتصاد3 هفته پیشتغییر پارادایم در اقتصاد کشاورزی؛ از محدودیت منابع تا سازوکارهای نوین توسعه
-
دانستنی ها9 ماه پیشکسب و کار؛ شرایط ورود به شغل سم فروشی چیست؟
-
آموزش8 ماه پیشگام به گام با کاشت نهال های کشت بافتی خرمای مجول (قسمت اول؛ انتخاب زمین)
-
اسلایدر8 ماه پیشروش های کشت، صادرات و استان های فعال در کشت تنباکو
-
پرونده ویژه5 روز پیشنقطه سرخط؛ «دادههای معتبر»، پایان عصر حدس و گمان
-
بازرگانی1 سال پیشآیا قیمت کود یارانه ای را می دانید؟
-
اسلایدر4 هفته پیشهمایش ملی «تغییر اقلیم»؛ یافتن راهکارهای مدیریت پایدار
-
خبرهای سازمانی4 هفته پیشانتقاد تند آنجفی؛ «دستفرمان خطا» ما را به بحران کشانده

