پرونده ویژه
امنیت غذایی در سایه تهدیدهای نوپدید؛ از زوال مرکبات تا مدیریت تلفیقی
پایگاه خبری داوان نیوز: در پیوند ناگسستنی امنیت غذایی و سلامت گیاهان، نقش تحقیقات بیماریشناسی گیاهی به عنوان سپری در برابر تهدیدهای نوظهور و سنتی، بیش از هر زمان دیگری حیاتی شده است. تغییرات اقلیمی، الگوهای بیماریهای گیاهی را در سراسر جهان و از جمله ایران دگرگون کرده و بر شدت و دامنه خسارات افزوده است. پایگاه خبری «داوان نیوز» در گفتوگویی تخصصی با دکتر موسی نجفینیا، رئیس بخش تحقیقات بیماریهای گیاهی «موسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور»، مهمترین اولویتهای تحقیقاتی این بخش، راهبردهای مقابله با بیماریهای نوظهور، نقش مدیریت تلفیقی و چگونگی تسهیل انتقال یافتههای تحقیقاتی به مزرعه را بررسی کرده است. آنچه در ادامه میآید، مروری بر این گفتوگوی مبسوط است.
ناظم رامتین/ خبرنگار داوان نیوز: تغییر اقلیم تنها یک بحث نظری نیست؛ این پدیده هماکنون در مزارع و باغات کشورمان اثر خود را به شکل شیوع بیماریهای جدید و تشدید بیماریهای قدیمی نشان داده است. در این شرایط، بخش تحقیقات بیماریهای گیاهی موسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور، در خط مقدم شناسایی، مطالعه و ارائه راهکار برای مقابله با این تهدیدها قرار دارد. دکتر موسی نجفینیا، رئیس این بخش، در این گفتوگو به تشریح دقیق این چالشها و راهکارهای ملی برای رویارویی با آنها پرداخته است.
تغییر اقلیم و دگردیسی در الگوی بیماریها
دکتر نجفینیا در ابتدا با اشاره به اثرات مستقیم و غیرمستقیم تغییر اقلیم بر سلامت گیاهان، به تشریح «مثلث بیماریزایی» پرداخت. این مثلث شامل «عامل بیمارگر»، «میزبان» و «شرایط محیطی» است که تغییر اقلیم مستقیماً بر راس سوم آن تأثیر میگذارد. وی هشدار داد: تغییر اقلیم میتواند بیماریهایی که پیش از این درجه دو محسوب میشدند را به بیماریهای درجه یک و بسیار خسارتزا تبدیل کند.

بیماریهای نوظهور؛ نمونههای عینی در ایران
وی با ارائه مثالهای ملموس از اثرات تغییر اقلیم در ایران، به «زوال مرکبات» در جنوب کشور اشاره کرد و توضیح داد: تغییر اقلیم ضمن وارد ساخنن تنش و استرس به گیاهان، مساعد ساختن شرایط برای تکثیر و گسترش عوامل بیمارگر، گسترش حشرات ناقل، منجر به ایجاد یک سری تغییرات در بیولوژی خاک، به همخوردن تعادل جمعیت میکروبی درون گیاهان میزبان و افزایش حساسیت درختان شده و مجموعهای از عوامل بیماریزا به صورت کمپلکس، این عارضه زوال را ایجاد میکنند. از دیگر نمونههای بارز، گسترش بیماریهای ناشی از گروه فیتوپلاسماها (عوامل ایجاد کننده بدشکلی و جارویی شدن بافت رویشی وکوتولگی) و گسترش بیماری «گرینینگ یا میوه سبز مرکبات» در مناطق جنوبی کشور است که از طریق پیوندک الوده و حشره ناقل پسیل مرکبات به راحتی منتقل می شود.
در ادامه دکتر نجفینیا به یک یافته کلیدی در مورد این بیماری اشاره کرد: مطالعات ما نشان داد با گرم شدن هوا، باکتری عامل بیماری از سمت اندامهای هوایی به سمت ریشه حرکت میکند و پس از تعامل با سایر بیمارگرهای خاکبرد، باعث پوسیدگی شدید ریشه های فیبری و مویی می شود که جذب آب و املاح را دچار مشکل می کند. این یافته به ما کمک کرد تا زمان دقیق نمونهبرداری و در نتیجه، راهکارهای مدیریتی مؤثرتری ارائه دهیم.
راهبرد مقابله: مدیریت تلفیقی و کار گروهی
رئیس بخش تحقیقات بیماریهای گیاهی، رویکرد اصلی برای مدیریت این چالشها را «مدیریت تلفیقی» و «کار گروهی» دانست. وی با اشاره به پروژه مشترک مدیریت زوال مرکبات در استانهای فارس، جنوب و شمال کرمان، خاطرنشان کرد: در این پروژه، محققان بیماریشناسی، آفات، تغذیه و باغبانی به صورت تیمی و با مشارکت مستقیم باغداران و سازمان حفظ نباتات، راهکارهای جامعی را در قالب یک طرح تحقیقی- توسعه ای به مرحله اجرا گذاشتهاند. خروجی این پروژه، تدوین یک دستورالعمل اجرایی برای کل کشور خواهد بود.
انتقال یافتهها به مزرعه؛ پل ارتباطی با کشاورز
دکتر نجفینیا با تأکید بر ارزش «دانش بومی» کشاورزان، ایجاد «اعتماد» را کلید اصلی انتقال یافتههای تحقیقاتی دانست. وی راهکار عملیاتی کردن این انتقال را، اجرای «پروژههای تحقیقاتی-ترویجی» و «تحقیقاتی-توسعهای» عنوان کرد و گفت: در این روشها، ما بخشی از مزرعه یا باغ کشاورز را به عنوان پایلوت انتخاب میکنیم. وقتی کشاورز به صورت عینی نتیجه افزایش کمّی و کیفی محصول را میبیند، خودبهخود به سمت دانش روز حرکت میکند. وی همچنین بر استفاده از اپلیکیشنهای ساده و تصویری برای انتقال بهتر اطلاعات به کشاورزان تأکید کرد.
اجزای مدیریت تلفیقی: از سلامت نهال تا عصارههای گیاهی
وی در تشریح مدیریت تلفیقی، به چند رکن اساسی اشاره کرد:
* حذف منابع آلودگی: مانند جمعآوری بقایای گیاهی آلوده.
* استفاده از نهادههای سالم: استفاده از بذر و نهال گواهیشده و دارای شناسه.
* تغذیه بهینه: با همکاری متخصصان تغذیه بر اساس آنالیز خاک و گیاه.
* رعایت اصول به زراعی و به باغی به موقع
* رعایت اصول ابیاری به موقع
* تقویت جمعیت میکروبهای مفید خاک با استفاده از ترکیبات زیستی مفید جهت بهبود و توسعه ریشه ها
* کنترل بیولوژیک و شیمیایی هوشمند: استفاده از کنترل شیمیایی تنها به عنوان آخرین راهکار.
* جایگزینی قارچکش های پرخطر با ترکیبات گیاه پایه طبیعی دارای خاصیت قارچکشی: دکتر نجفینیا از تحقیقات امیدوارکننده روی «عصارهها و اسانسهای گیاهی فرموله شده» مانند میخک، اکالیپتوس سیر و آویشن به عنوان جایگزین قارچکشهای شیمیایی پرخطر خبر داد که هم برای محیط زیست و هم برای سلامت مصرفکننده ایمنتر هستند.

چشمانداز و نقش کلیدی بیماریشناسی در امنیت غذایی
در پایان، دکتر نجفینیا با اشاره به آمار جهانی (۲۰ تا ۲۵ درصد خسارت سالانه محصولات به دلیل آفات و بیماریها)، نقش تحقیقات بیماریشناسی گیاهی در تأمین امنیت غذایی را حیاتی خواند و گفت: با توجه به محدودیت منابع آب و خاک در کشور، تنها راه افزایش تولید، “افزایش عملکرد در واحد سطح” است که مدیریت صحیح بیماریهای گیاهی، سهم عمدهای در تحقق این هدف دارد.
وی با ابراز خوشبینی نسبت به آینده، به ویژه در سیستمهای کنترلشده مانند گلخانهها، خاطرنشان کرد و گفت: با پایش به موقع و اجرای دستورالعملها، میتوان با حداقل هزینه، بیشترین بازدهی را در کنترل بیماریها داشت و به تولید غذای سالم و کافی برای کشور کمک شایانی کرد.
استان ها
زنجیره آموزش در کشاورزی نیازمند ترمیم فوری است
با وجود چالشهای پیچیدهای مانند تغییرات اقلیمی و شوری خاک، یک محقق باسابقه، کلید نجات باغات انار را نه در فناوریهای پیچیده، که در “مدیریت صحیح و آموزش چهره به چهره” میداند؛ فرمولی که نتیجه عملی آن را در ۲۵۰ هکتار باغ الگویی به اثبات رسانده است.
پایگاه خبری داوان نیوز: یک محقق پیشکسوت حوزه انار با اشاره به تولید محصولی باکیفیت در ۲۵۰ هکتار از باغات تحت نظارتش، کمبود آب را چالش اصلی باغداران ندانست و گفت: ما آب کم نداریم، مدیریت کم داریم. وی “آموزش” را پاشنه آشیل توسعه کشاورزی خواند و از تولیدکنندگان نهاده خواست تا در درج آنالیز محصولات صادق باشند.
به گزارش خبرنگار داوان نیوز، مهندس ولیالله رنجبر، محقق پیشکسوت و عضو بازنشسته هیأت علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی، در حاشیه اولین رویداد ملی فناورانه انار، با اشاره به چالشهای پیش روی باغداران این محصول، بر لزوم تقویت «مدیریت» و «آموزش» بهعنوان کلیدیترین عوامل نجات باغات انار تأکید کرد.
تجربه ۲۰ ساله در خدمت باغات انار
این محقق با سابقه که پیش از این، به مدت ۲۰ سال ریاست تحقیقات کشاورزی شهرستان ساوه را بر عهده داشت، درباره فعالیتهای کنونی خود گفت: اگرچه بازنشسته شدهام، اما با تکیه بر تجربیاتم در حوزه انار، فعالیت وسیعی در عرصه دارم. عمده باغات را سرکشی میکنم و در زمینه تغذیه، آبیاری و هرس، به باغداران کمک میکنم.
چالش اصلی؛ کمبود مدیریت، نه کمبود آب
رنجبر در پاسخ به سؤال درباره مهمترین چالشهای کنونی مانند تغییرات اقلیمی و شوری خاک، با بیان این جمله که «ما آب کم نداریم، مدیریت کم داریم»، اظهار داشت: ما ضعف مدیریت داریم. همین امسال نزدیک به ۲۵۰ هکتار باغ تحت نظارت من بوده و محصول همه این باغات، باکیفیت و لذیذ بود. این نتیجه، مرهون مدیریت صحیح است، نه صرفاً استفاده از ارقام جدید یا علم روز.
هشدار درباره پاشنه آشیل نظام کشاورزی
این کارشناس ارشد، «آموزش» را پاشنه آشیل زنجیره تولید دانست و تصریح کرد: تحقیقات ما در بسیاری از زمینهها در سطح مطلوب و همتراز با علم روز دنیاست، اما مشکل در انتقال این یافتهها به جامعه کارشناسان ترویج و سپس به کشاورزان است. ما احتیاج به همت همگانی در این زنجیره داریم تا دانش به خود کشاورز برسد.
وی بر لزوم فعالیت میدانی محققان تأکید و خاطرنشان کرد: کار ما میدانی است. باید در باغ حضور پیدا کنیم. من تا باغ را از نزدیک نبینم و درختان را بررسی نکنم، نمیتوانم نظیر دقیقی بدهم، زیرا هر درخت پیام متفاوتی برای ما دارد.
درخواست از تولیدکنندگان نهادههای کشاورزی؛ صداقت در آنالیز محصولات
مهندس رنجبر در پایان با اشاره به نقش تمامی اجزای زنجیره تأمین، از تولیدکنندگان کود و سم خواست تا با مردم صادق باشند: از آنان خواهش میکنم آنالیز درستی روی محصولات خود درج کنند. متأسفانه در بسیاری از موارد، آنچه بر روی برچسب مینویسند با واقعیت فاصله دارد. اگر کمی صادق باشیم و کارشناسان ما بدانند که چه چیزی را توصیه کنند، بسیاری از مشکلات حل خواهد شد.
پرونده ویژه
پردازش تصویر، کلید توسعه هوش مصنوعی در کشاورزی ایران
آیا هوش مصنوعی به زودی میتواند با یک عکس ساده، کرمهای داخل انار را شناسایی کند؟ یک متخصص در رویداد ملی انار ساوه از برنامهریزی برای ساخت چنین سامانهای خبر داد اما توضیح داد که چرا اجرای این ایدههای درخشان در ایران با چالش روبرو است.
پایگاه خبری داوان نیوز: در نخستین رویداد ملی فناورانه انار، یک پژوهشگر جوان هوش مصنوعی از برنامهریزی برای طراحی سامانهای مبتنی بر «پردازش تصویر» به منظور شناسایی آفات انار خبر داد و «محدودیت سختافزاری» را اصلیترین چالش توسعه این فناوری در کشور عنوان کرد.
به گزارش خبرنگار ما، در حاشیه نخستین رویداد ملی فناورانه انار در ساوه، با امیررضا تخشا، پژوهشگر و متخصص هوش مصنوعی در بخش کشاورزی، گفتوگویی انجام شد.
وی با حضور در این رویداد، درباره اهداف و برنامههای خود در حوزه هوش مصنوعی کشاورزی اظهار داشت: هدف من از حضور در این رویداد، دریافت ایدههای نو و طراحی سامانهای مبتنی بر پردازش تصویر هوش مصنوعی برای توسعه فناوری در بخش کشاورزی است. از جمله ایدههای مطرح شده، امکان سنجش و شناسایی نوع خاصی از کرم انار بود که قصد داریم بر اساس آن، کار تحقیقاتی خود را پیش ببریم.
آینده درخشان هوش مصنوعی در کشاورزی با وجود چالشها
تخشا در پاسخ به سوالی درباره آینده هوش مصنوعی در کشاورزی ایران تصریح کرد: قطعاً رسیدن به ایدهآلهای مدنظر جوانان ایدهپرداز در این حوزه امکانپذیر است و آینده بسیار روشنی پیش رو داریم. البته چالشهایی نیز وجود دارد؛ از جمله لزوم تعامل مستقیم با باغداران و کشاورزان برای درک نیازهای واقعی و سیستماتیکسازی فرآیندها. برگزاری چنین رویدادهایی به تقویت این ارتباط و مواجهه با ایدههای بینرشتهای کمک میکند.
این متخصص داده همچنین مهمترین چالش توسعه هوش مصنوعی در ایران را «محدودیت سختافزار و منابع محاسباتی» عنوان کرد و افزود: برای پردازش دادههای حجیم، به قدرت محاسباتی بالایی نیاز داریم که در حال حاضر با کمبود آن مواجهیم. امیدواریم بستری برای تأمین سختافزارهای پردازشی مورد نیاز پژوهشگران فراهم شود.

راه حل ارتباط با کشاورزان: ارائه نتایج ملموس و سادهسازی
وی در خصوص چالش ارتباط با نسل قدیم کشاورزان نیز خاطرنشان کرد: برای پذیرش سامانههای هوش مصنوعی توسط باغداران، باید نتایج ملموس و عینی را به زبان ساده به آنان ارائه دهیم. زمانی که یک خروجی قابل درک و شفاف حاصل شود، این فاصله مرتفع خواهد شد.
برگزاری رویدادهایی مانند رویداد ملی فناورانه انار» میتواند با گردآوری متخصصان، پژوهشگران و بهرهبرداران، زنجیره ارزشی کاملی ایجاد کند که در نهایت به توسعه راهکارهای عملی و بومی هوش مصنوعی در بخش کشاورزی بینجامد.
استان ها
بازارهای جهانی مشتاق فرآوردههای انار ساوه
در اولین رویداد ملی فناورانه انار ساوه، فعالان بخش بازرگانی با اشاره به تأثیر خشکسالی بر کاهش کیفیت و کمیت این محصول، بر لزوم بهرهگیری از فناوریهای نوین برای عبور از چالشهای موجود و تثبیت جایگاه بینالمللی انار ایران تأکید کردند.
پایگاه خبری داوان نیوز: تغییرات اقلیمی و خشکسالیهای پیدرپی، کیفیت و کمیت تولید انار در کشور را با افت محسوسی مواجه کرده؛ چالشی که به گفته فعالان بخش بازرگانی، هزینه تمامشده را افزایش داده و جایگاه برند بینالمللی «انار ساوه» در بازارهای صادراتی را تحت تأثیر قرار داده است.
به گزارش خبرنگار ما؛ ابراهیم رضایی مهر، مدیرعامل شرکت نیکداد پارس و از فعالان بخش تجاری و بازرگانی محصول انار، در حاشیه اولین رویداد ملی فناورانه انار در ساوه، از تأثیرات قابل توجه تغییرات اقلیمی بر کیفیت و کمیت تولید این محصول و تبعات آن در بازار داخلی و صادراتی خبر داد.
وی با اشاره به چالشهای پیشروی این صنعت، اظهار داشت: متأسفانه به دنبال خشکسالیهای پیدرپی سالهای اخیر، بهویژه امسال که با پدیده کمآبی و خشکسالی شدید مواجه بودیم، کیفیت و کمیت محصول انار آنگونه که باید مطلوب نبوده و با افت کیفی محسوسی روبرو شدهایم.
رضایی مهر افزود: این موضوع بهطور مستقیم بر هزینه تمامشده محصول تأثیر گذاشته؛ بهگونهای که هم برای کشاورز و هم برای واحدهای فرآوری و سردخانهدار، هزینهها افزایش یافته است. وقتی عرضه کاهش مییابد، اما تقاضای داخلی و خارجی برای این محصول روندی روزافزون دارد، طبیعتاً این عدم تعادل در بازار، چالشبرانگیز خواهد بود.
انار ساوه؛ برندی با جایگاه بینالمللی
این فعال بازرگانی با اشاره به جایگاه برند «انار ساوه» در بازارهای جهانی، خاطرنشان کرد: با وجود تمامی این چالشها، انار ساوه همچنان بهعنوان یک برند بینالمللی شناخته میشود و احتمالاً کمبود تولید ناشی از شرایط جاری، جایگاه آن را در بازارهای جهانی با تغییراتی مواجه خواهد کرد.
وی در ادامه به فرصتهای گسترده حوزه فرآوردههای انار اشاره و تصریح کرد: خوشبختانه استقبال از فرآوردههای انار در جهان بسیار قابل توجه است. پوست و هسته انار در فرآوریهای مختلف، بهعنوان مواد اولیه در صنایع آرایشی، بهداشتی و بهویژه صنایع غذایی و نوشیدنی مورد استفاده قرار میگیرد. کنسانتره انار یکی از محصولات پرمصرف و پرطرفدار است که کاربرد فراوانی در این صنایع دارد.
مدیرعامل شرکت نیکداد پارس، هدف از حضور در این رویداد ملی را بهروزرسانی اطلاعات از آخرین دستاوردها و فناوریهای این حوزه عنوان کرد و گفت: امیدواریم با بهکارگیری این دانش و فناوریهای نوین، بتوانیم بر چالشهای موجود فائق آمده و نقش خود را در توسعه تجارت این محصول باارزش داخلی و صادراتی، بهخوبی ایفا کنیم.
به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، اولین رویداد ملی فناورانه انار با هدف معرفی آخرین نوآوریها و فناوریهای مرتبط با زنجیره ارزش محصول انار، این روزها در شهر ساوه در حال برگزاری است.
-
دانستنی ها9 ماه پیشکسب و کار؛ شرایط ورود به شغل سم فروشی چیست؟
-
آموزش8 ماه پیشگام به گام با کاشت نهال های کشت بافتی خرمای مجول (قسمت اول؛ انتخاب زمین)
-
خبرهای سازمانی1 هفته پیشانتقاد تند آنجفی؛ «دستفرمان خطا» ما را به بحران کشانده
-
اسلایدر1 هفته پیشهمایش ملی «تغییر اقلیم»؛ یافتن راهکارهای مدیریت پایدار
-
بازرگانی1 سال پیشآیا قیمت کود یارانه ای را می دانید؟
-
استان ها7 ماه پیشکشت، صادرات و مناطق مهم تولید سیر در ایران
-
چند رسانه ای2 روز پیشسردخانه طبیبی؛ از تولید تا صادرات انار
-
استان ها1 هفته پیشجشنواره انار ساوه؛ فرصتی برای جهش اقتصادی

