تحقیقات گیاهپزشکی؛ پاسخ علمی به تهدیدات همیشگی
پایگاه خبری داوان نیوز: موسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور به عنوان بازوی علمی بخش کشاورزی، نقش حیاتی در مدیریت عوامل خسارتزای گیاهی، کاهش ضایعات محصولات کشاورزی و انتقال دانش تخصصی به کشاورزان ایفا می‌کند. این گزارش به بررسی جامع راهبردها، اقدامات و روش‌های انتقال یافته‌های تحقیقاتی این موسسه به جامعه کشاورزی می‌پردازد و تأثیرات ملموس آن بر امنیت غذایی و کشاورزی پایدار را تحلیل می‌کند.
به گزارش ناظم رامتین، خبرنگار داوان نیوز: بر اساس آمارهای سازمان خواربار و کشاورزی جهانی (FAO)، سالانه بین ۳۰ تا ۴۰ درصد از محصولات کشاورزی جهان در اثر عوامل خسارتزایی مانند آفات، بیماری‌ها و علف‌های هرز از بین می‌روند . در ایران نیز شناسایی بیش از ۶۰۰ عامل خسارتزای گیاهی تنها در استان همدان، اهمیت مقابله علمی با این چالش را نشان می‌دهد. موسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور با رویکردی دانش‌بنیان و همکاری‌های بین‌سازمانی، مسئولیت خطیر کاهش این خسارات و انتقال دانش به عرصه تولید را بر عهده دارد.
1 نقش موسسه تحقیقات گیاهپزشکی در جلوگیری از خسارات
1.1 پژوهش و شناسایی عوامل خسارتزا
موسسه تحقیقات گیاهپزشکی با بهره‌گیری از ظرفیت علمی پژوهشگران و آزمایشگاه‌های تخصصی، به شناسایی مولکولی آفات و بیماری‌ها می‌پردازد. این موسسه دارای کلکسیون حشرات با ۴.۵ میلیون نمونه (به عنوان بزرگترین کلکسیون در خاورمیانه) است که پایه‌ای برای تولید بذرهای مقاوم و روش‌های کنترل هدفمند محسوب می‌شود .
1.2 توسعه روش‌های کنترل بیولوژیک
کاهش وابستگی به سموم شیمیایی از طریق تکثیر حشرات مفید، استفاده از ارقام مقاوم و رعایت تناوب زراعی از اولویت‌های این موسسه است. برای مثال:
– احیای مراکز تولید عوامل بیولوژیک مانند انسکتاریوم گلستان پس از ۴۰ سال بیتوجهی
– توسعه فناوری‌های غیرشیمیایی مانند استفاده از پلاسمای سرد در پروژه‌ای مشترک با سازمان انرژی اتمی
– هدفگذاری برای افزایش سهم روش‌های غیرشیمیایی تا ۵۰٪ تا سال ۱۴۰۴
1.3 برنامه‌ریزی الگوی کاشت
همکاری با سازمان حفظ نباتات در به‌هنگام‌سازی الگوی کاشت محصولات زراعی بر اساس ملاحظات گیاهپزشکی از دیگر وظایف این موسسه است. این همکاری منجر به کاهش ۲۵٪ ریسک خسارت در محصولات استراتژیک شده است .
2 روش‌های انتقال تحقیقات و یافته‌ها به کشاورزان
2.1 شبکه‌های ترویج و آموزش
– آموزش‌های ضمن خدمت: برگزاری دوره‌های عمومی، تخصصی، وبیناری و حضوری برای کارشناسان و بهره‌برداران
– نیازسنجی مخاطب‌محور: پایه‌گذاری آموزش‌ها بر اساس مشکلات احصا شده از بهره‌برداران
– توسعه شبکه مراقبت و پیش‌آگاهی: استفاده از توان فارغ‌التحصیلان کشاورزی بخش خصوصی و توسعه آزمایشگاه‌های گیاهپزشکی
2.2 فناوری‌های دیجیتال و نوین
– اپلیکیشن جامع تخصصی گیاهپزشکی:
– شامل مدیریت آفات، بیماری‌ها و علف‌های هرز برای ۲۱ محصول زراعی و باغی
– قابلیت نصب روی گوشی‌های اندروید و به‌روزرسانی محتوا
– شامل ۶۳ اپلیکیشن مجزا با محتوای فنی (معرفی، علائم، راهکارها و تصاویر)
– استودیوی شبکه تخصصی انتقال یافته‌های تحقیقات کشاورزی (شایتکا):
– نشر نتایج پژوهشی در حوزه گیاهپزشکی
– تولید محتوای آموزشی برای کارشناسان و بهره‌برداران
2.3 روابط عمومی و ارتباطات
روابط عمومی موسسه به عنوان پل ارتباطی موثر بین محققین و کشاورزان عمل می‌کند. این واحد:
– انتشار دستورالعمل‌های کاربردی برای حل مشکلات کشاورزان
– افزایش آگاهی جامعه از فعالیت‌های تحقیقاتی
– حفظ امنیت غذایی و ارائه محصولات سالمتر
2.4 همکاری‌های بین‌سازمانی
– تفاهم‌نامه با سازمان نظام مهندسی کشاورزی: تسریع در انتقال دانش و فناوری به بهره‌برداران
– همکاری با موسسه آموزش و ترویج کشاورزی: راه‌اندازی استودیو گیاهپزشکی و تولید محتوای آموزشی
– همکاری با سازمان حفظ نباتات: ترکیب علم پیشرفته و اجرای هوشمند برای کنترل عوامل خسارتزا
3 دستاوردها و تأثیرات ملموس
3.1 کاهش خسارات و افزایش بهره‌وری
– کاهش ۸۰٪ خسارت بیماری اسکب انار در گلستان
– پیشگیری از ۳۰٪ ضایعات محصولات کشاورزی ناشی از عوامل خسارتزای زنده
– کاهش سطح مبارزه شیمیایی در استان همدان از ۱۴۴۹۰۵ هکتار به ۹۷۱۶۰ هکتار
3.2 تولید محصولات سالم و حفظ محیط زیست
– کاهش باقیمانده سموم شیمیایی و مایکوتوکسین‌ها در محصولات
– کاهش مصرف سموم در استان همدان به ۰.۷ لیتر در هکتار در مقایسه با میانگین کشور (۱ لیتر در هکتار)
3.3 افزایش توانمندی کشاورزان و کارشناسان
– افزایش سطح توانمندی کمی و کیفی بهره‌برداران تا ۱۰٪ تفاهم‌نامه‌های همکاری
– آموزش ۱۵۰ نفر در قالب ۱۶ کلینیک گیاهپزشکی در استان همدان
4 چالش‌ها و محدودیت‌ها
– کمبود نیروی انسانی خلاق و متخصص در بخش روابط عمومی و ترویج
– ضعف در انتقال یافته‌های تحقیقاتی به عرصه اجرا
– کمبود بودجه برای نوسازی آزمایشگاه‌ها و تجهیزات فرسوده
– وابستگی به واردات نهاده‌های کنترل شیمیایی و عدم توسعه صنایع داخلی
5 راهبردهای آینده و پیشنهادها
5.1 توسعه هوش مصنوعی و آینده‌پژوهی
– استفاده از سامانه‌های پایش هوشمند برای پیش‌آگاهی آفات
– توسعه اپلیکیشن‌های موبایلی با قابلیت تشخیص آفات و بیماری‌ها image recognition
5.2 تقویت کنترل بیولوژیک
– افزایش سهم روش‌های غیرشیمیایی تا ۵۰٪ تا سال ۱۴۰۴
– تکثیر و رهاسازی حشرات مفید مانند زنبور تخم‌خوار سن غلات
5.3 تقویت همکاری‌های بین‌المللی
– بهره‌گیری از استانداردهای ISPM برای تطبیق با قوانین بهداشت گیاهی جهانی
– توسعه پروژه‌های مشترک با سازمان‌های بین‌المللی like FAO
5.4 توانمندسازی نیروی انسانی
– آموزش مستمر کارشناسان و بهره‌برداران دوره‌های عملی و میدانی
– جذب نیروهای متخصص و خلاق در بخش ترویج و انتقال یافته‌ها
به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، موسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور با ترکیب علم پیشرفته و اجرای هوشمند، نقش بی‌بدیلی در کاهش خسارات محصولات زراعی و باغی، تولید غذای سالم و حفظ محیط زیست ایفا می‌کند. موفقیت‌هایی مانند کنترل بیماری اسکب انار و کاهش مصرف سموم نشان می‌دهد که حل چالش‌های کشاورزی ایران تنها با انسجام پژوهش و اجرا ممکن است. توسعه روش‌های نوین انتقال یافته‌ها مانند اپلیکیشن‌های تخصصی و شبکه شایتکا، افق‌های جدیدی را برای کشاورزی دانش‌بنیان و پایدار در ایران گشوده است.
منابع
1. گزارش‌های موسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور
2. مصاحبه‌ها و گزارش‌های منتشر شده در خبرگزاری‌ها
3. اسناد همکاری‌های بین‌سازمانی با سازمان حفظ نباتات و سازمان نظام مهندسی کشاورزی
4. مطالعات میدانی و نیازسنجی‌های انجام شده در استان‌های مختلف
این گزارش با استناد به آخرین یافته‌ها و گزارش‌های منتشر شده تا مرداد ۱۴۰۴ تهیه شده است.