خوزستان و نبرد پنهان آب؛ چالش کشت شلتوک در قلب طلای سیاه ایران

پایگاه خبری DA1news: سید عبدالرضا سید احمدی، معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خوزستان، از ممنوعیت کشت شلتوک در تمامی حوزه‌های آبریز استان خبر داد.

به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، استان خوزستان به عنوان یکی از قطبهای کشاورزی ایران، نقش حیاتی در تأمین امنیت غذایی کشور ایفا میکند. با این حال، در سالهای اخیر، محدودیتهای شدید آبی و چالشهای زیست محیطی موجب شد تا دولت کشت شلتوک (برنج) را در حوزه های آبریز این استان ممنوع اعلام کند. این گزارش به بررسی دلایل اصلی این تصمیم و پیامدهای آن میپردازد.

دلایل ممنوعیت کشت شلتوک

۱. بحران کم آبی و مدیریت منابع آب
– مصرف بالای آب در کشت برنج: هر هکتار کشت شلتوک به طور متوسط به ۱۲٬۰۰۰ تا ۱۵٬۰۰۰ مترمکعب آب نیاز دارد، در حالی که محصولاتی مانند گندم یا جو تنها ۴٬۰۰۰ مترمکعب آب مصرف میکنند.
– کاهش ذخایر سدهای اصلی: سدهای کارون، کرخه و دز با کاهش بی سابقه ذخایر آب مواجه اند (کاهش ۳۰٪ در دهه اخیر).
– تأمین آب شرب و صنعت: اولویت دهی به آب شرب شهرهای پرجمعیت (اهواز، خرمشهر) و صنایع نفتی که پایه اقتصاد منطقه اند.

۲. پیامدهای زیست محیطی
– شور شدن خاک و آب: ایستایی آب در شالیزارها موجب افزایش شوری خاک و کاهش حاصلخیزی زمین های کشاورزی میشود.
– آلودگی منابع آبی: استفاده از کودهای شیمیایی و سموم در شالیزارها، کیفیت آب رودخانه ها (مانند کارون) را تهدید کرده و بر اکوسیستم های حساس (تالاب هورالعظیم) تأثیر منفی گذاشته است.
– تخریب تالاب ها: کاهش جریان آب به پایین دست به دلیل کشت برنج، خشک شدگی تالاب ها و افزایش ریزگردها را تشدید کرده است.

۳. چالشهای اقتصادی و اجتماعی
– رقابت بر سر آب: درگیری های محلی بین کشاورزان برنجکار و دامداران یا صنعتگران بر سر تقسیم آب گزارش شده است.
– اقتصاد ناپایدار: کشت برنج با توجه به مصرف بالای آب، در بلندمدت به دلیل کاهش منابع آبی توجیه اقتصادی ندارد.

۴. الزامات قانونی و سیاست های کلان
– قانون تعیین گذاری کشت: مصوب سال ۱۳۹۸، کشت محصولات پرآبخواه را در مناطق با تنش آبی بالا ممنوع اعلام کرد.
– برنامه های سازگاری با کم آبی: دولت ایران در چارچوب توافقنامه های بین المللی (مانند کنوانسیون تغییرات اقلیمی) متعهد به کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی شده است.

پیامدهای ممنوعیت
– کاهش درآمد کشاورزان: اعتراضات محدود کشاورزان به دلیل از دستدادن شغل سنتی.
– تأمین نشدن برنج داخلی: افزایش وابستگی به واردات برنج.
– احیای نسبی منابع آبی: بهبود سطح آب زیرزمینی در برخی دشت های ممنوعه.

پیشنهادات
۱. توسعه کشت جایگزین: ترویج محصولات کم آب خواه (ذرت، جو) و ارائه تسهیلات به کشاورزان.
۲. استفاده از فناوریهای نوین: گسترش سیستمهای آبیاری قطره ای و گلخانه ای.
۳. جبران خسارات: پرداخت یارانه به کشاورزان آسی بدیده و آموزش روشهای کشت پایدار.
۴. حفاظت از تالابها: افزایش حق آبه زیست محیطی رودخانه ها برای احیای اکوسیستم ها.

به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، ممنوعیت کشت شلتوک در خوزستان هرچند به دلایل منطقی زیست محیطی و اقتصادی صورت گرفته، نیازمند همراهی دولت با کشاورزان از طریق سیاستهای حمایتی است. این اقدام در صورت اجرای صحیح، میتواند الگویی برای مدیریت پایدار آب در دیگر مناطق ایران باشد.