موانع توسعه مکانیزاسیون: آموزش، سرمایه و فناوری
پایگاه خبری داوان نیوز: صنعت تولید ماشین‌آلات کشاورزی در ایران با دستیابی به خودکفایی در تأمین بخش عمده‌ای از نیازهای داخلی، نقش حیاتی در امنیت غذایی و توسعه بخش کشاورزی ایفا می‌کند. با این حال، چالش‌هایی مانند قیمت‌گذاری دستوری، فرسودگی ناوگان و ایجاد بازار سیاه، دستیابی کشاورزان به این ماشین‌آلات را با دشواری مواجه کرده است.
به گزارش ناصر میرزایی، خبرنگار داوان نیوز؛ صنعت تولید ماشین‌آلات کشاورزی ایران از پتانسیل بسیار بالایی برخوردار است و توانایی ایفای نقش کلیدی در تأمین امنیت غذایی و توسعه پایدار را دارد. با این حال، این پتانسیل به دلیل چالش‌های بازار، مداخلات قیمتی ناکارآمد، سیستم توزیع ناموثر و فرسودگی ناوگان، به طور کامل محقق نشده است.در ادامه این گزارش، به بررسی جامع تولیدات داخلی، بازار ماشین‌آلات، برنامه‌های تسهیلاتی و توانایی واقعی کشاورزان برای خرید این تجهیزات می‌پردازیم.
جایگاه صنعت تولید ماشین‌آلات کشاورزی در ایران
ایران با تأمین حدود ۹۰ تا ۹۵ درصد از ماشین‌آلات کشاورزی مورد نیاز خود در داخل، به سطح بالایی از خودکفایی در این صنعت دست یافته است. این صنعت نه تنها نیاز داخلی را برآورده می‌سازد، بلکه با صادرات به ۲۵ کشور جهان، جایگاه بین‌المللی خود را نیز تثبیت کرده است.
– دامنه تولیدات: این صنعت طیف وسیعی از محصولات از جمله تراکتور، کمباین، تیلر، گاوآهن، دروگر و ماشین‌های سمپاش را تولید می‌کند. کارخانه‌های اصلی تولید این ماشین‌آلات در شهرهای صنعتی مانند تبریز، همدان و تهران مستقر هستند.
– اهمیت استراتژیک: وزیر جهاد کشاورزی، غلامرضا نوری، بر اهمیت این صنعت در تأمین امنیت غذایی کشور و منطقه تأکید کرده است. این صنعت ظرفیت آن را دارد که نه تنها نیاز داخلی را مرتفع سازد، بلکه به عنوان یک قطب صنعتی در غرب آسیا عمل کند.
بازار ماشین‌آلات و مکانیزاسیون کشاورزی
اگرچه از نظر کمی، تولید داخلی پاسخگوی نیازها به نظر می‌رسد، اما بازار مصرف با چالش‌های متعددی روبرو است که باعث شده است کشاورزان نتوانند به راحتی به این ماشین‌آلات دسترسی پیدا کنند.
– چالش قیمت‌گذاری دستوری: به رغم تصریح قانون مبنی بر عدم شمول قیمت‌گذاری برای ماشین‌آلات کشاورزی، در ماه‌های اخیر دستورالعمل‌های دولتی، به‌روزرسانی قیمت‌ها را متوقف کرده است. این در حالی است که تولیدکنندگان، مواد اولیه (مانند فولاد) را به قیمت واقعی و آزاد از واحدهای عمدتاً دولتی خریداری می‌کنند. این فاصله بین هزینه تمام‌شده و قیمت فروش اجباری، چرخه عرضه را مختل کرده است.
– معضل بازار سیاه و سیستم توزیع: مداخله دولت در توزیع و سهمیه‌بندی تراکتور، منجر به ایجاد صف‌های طولانی برای کشاورزان شده است. این صف‌های مصنوعی، باعث شکل‌گیری بازار سیاه شده‌اند، به طوری که قیمت ماشین‌آلات در این بازارها تا دو برابر قیمت مصوب گزارش شده است. یک کشاورز ممکن است تا یک سال و نیم در نوبت خرید رسمی بماند، در حالی که همان تراکتور به صورت فوری در بازار آزاد موجود است.
– فرسودگی ناوگان موجود: بر اساس آمارها، میانگین عمر مفید ماشین‌آلات کشاورزی مانند تراکتور و کمباین ۱۳ سال است. با این حال، بخش قابل توجهی از ناوگان فعال کشور فرسوده هستند که این امر منجر به کاهش ۴.۸ درصدی بهره‌وری و افزایش ضایعات محصولات کشاورزی می‌شود.
تسهیلات بانکی و توانایی خرید کشاورزان
دولت و بانک‌ها (به ویژه بانک کشاورزی) خطوط اعتباری و تسهیلاتی را برای کمک به کشاورزان در نوسازی ماشین‌آلات خود در نظر گرفته‌اند. با این حال، شواهد نشان می‌دهد که این تسهیلات به تنهایی مشکل را حل نکرده است.
– میزان تسهیلات: اعلام شده است که امسال ۶ هزار میلیارد ریال (معادل ۱۸۰۰ میلیارد تومان) اعتبار برای تسهیلات خرید ادوات کشاورزی تخصیص یافته است. در یک نمونه دیگر، مقرر شده است برای خرید تراکتور، تا ۸۰ درصد قیمت دستگاه به صورت تسهیلات به کشاورزان پرداخت شود.
– مشکلات در مسیر دریافت تسهیلات: با وجود این برنامه‌ها، کشاورزان با موانع عملی مواجه هستند. پیچیدگی فرآیندهای اداری و نیاز به ارائه وثایق سنگین (مانند سند ملکی) از جمله این موانع است. علاوه بر این، کشاورز ملزم به پرداخت هزینه‌های دیگری از جمله مالیات بر ارزش افزوده (۹٪) و کارمزد است که مجموعاً بار مالی قابل توجهی بر دوش او می‌گذارد.
– عدم تناسب قیمت‌ها با قدرت خرید: حتی با در نظر گرفتن تسهیلات، افزایش چند برابری قیمت ماشین‌آلات کشاورزی در کنار سیاست‌های دستوری قیمت‌گذاری برای محصولات کشاورزی، قدرت اقتصادی کشاورزان را تحلیل برده است. این امر باعث شده است که بسیاری از کشاورزان نتوانند از عهده تهیه ماشین‌آلات برآیند، حتی اگر تسهیلاتی نیز دریافت کنند.
به گزارش خبرنگار اخبار روزانه کشاورزی، تسهیلات بانکی به تنهایی راه‌حل نیست. تا زمانی که ریشه‌های اصلی مشکل، یعنی شفاف‌سازی سیستم توزیع، حذف قیمت‌گذاری دستوری برای ماشین‌آلات و محصولات کشاورزی، و تسهیل واقعی شرایط دریافت تسهیلات مورد توجه قرار نگیرد، کشاورزان ایرانی، این تولیدکنندگان خستگی‌ناپذیر، همچنان در سنگر تولید با دشواری دست و پنجه نرم خواهند کرد. آینده روشن برای کشاورزی مکانیزه ایران در گرو اعتماد به بخش خصوصی و رفع موانع تولید و توزیع است.