راه های روستایی؛ جاده‌های ناتمام، سفره‌های ناامن

پایگاه خبری داوان نیوز: در نبرد خاموش برای تأمین امنیت غذایی، کلید پیروزی نه تنها در مزارع و مراتع، که در مسیرهای خاکی و جاده‌های فراموش‌شده نهفته است. راه‌های کشاورزی و عشایری، شریان‌های حیاتی هستند که اگر به درستی رسیدگی نشوند، طناب نجات تولید و مصرف غذا را از هم خواهند گسست.

به گزارش خبرنگار ما، بررسی نقش راه‌های کشاورزی و عشایری در تولید و امنیت غذایی نشان می‌دهد که این مسیرها بسیار بیشتر از کانال‌های ترابری صرف هستند و در واقع شریان‌های حیاتی برای تحقق حاکمیت غذایی، تاب‌آوری اقتصادی و حفظ دانش بومی به شمار می‌روند.

راه‌ها و توزیع محصولات غذایی
راه‌های روستایی و عشایری امکان انتقال محصولات از مزارع و مراتع به بازارها و مراکز مصرف را فراهم می‌کنند.
– دسترسی به بازار: مطالعات نشان می‌دهند که وقتی نظام‌های کشاورزی از حالت معیشتی به سمت بازارمحور حرکت می‌کنند، وجود راه‌های ارتباطی قابل اعتماد برای فروش محصولات و تأمین نهاده‌ها ضروری است. فقدان این راه‌ها می‌تواند منجر به ضایعات محصولات کشاورزی، افزایش قیمت مواد غذایی و کاهش درآمد تولیدکنندگان شود.
– تنوع بخشی به رژیم غذایی: راه‌های مناسب، توزیع محصولات متنوع غذایی از جمله مواد خوراکی بومی و سنتی را ممکن می‌سازند. برنامه‌هایی مانند “طرح غذایی بومیان آمریکا” (USDA Indigenous Food Sovereignty Initiative) با تمرکز بر توزیع و معرفی غذاهای سنتی مانند گوشت بوفالو و گیاهان محلی، به بهبود تغذیه و سلامت جامعه کمک می‌کنند.

راه‌ها و تاب‌آوری در برابر بحران‌ها
شبکه‌های ارتباطی مناسب، نقش تعیین‌کننده‌ای در توانایی جامعه برای مقابله با شوک‌های محیطی و اقتصادی ایفا می‌کنند.
– ایمنی و امنیت: راه‌های امن و قابل اطمینان، امکان تخلیه سریع مناطق در معرض خطر بلایای طبیعی و نیز ارسال کمک‌های غذایی و پزشکی در شرایط اضطراری را فراهم می‌آورند.
– انعطاف‌پذیری اقتصادی: تحقیقات در استان خراسان رضوی نشان می‌دهد که تلفیق دامداری با کشاورزی (نظام‌های agro-pastoral) تاب‌آوری اقتصادی کشاورزان را به ویژه در شرایط نامساعد جوی افزایش می‌دهد. دسترسی به راه‌ها برای حرکت دامها بین مراتع و نیز انتقال محصولات دامی به بازار در این استراتژی حیاتی است.

دانش بومی و پایداری محیط‌زیست
حفظ و تردد در مسیرهای عشایری و کشاورزی محلی، مستقیماً با حفظ دانش بومی و مدیریت پایدار اکوسیستم‌ها گره خورده است.
– انتقال دانش: کوچ عشایر و تردد کشاورزان در مسیرهای سنتی، به تبادل دانش بومی مربوط به کشت مخلوط، تناوب زراعی، استفاده از بذور محلی و روش‌های برداشت آب منجر می‌شود. این دانش برای افزایش تنوع زیستی و تاب‌آوری در برابر تغییرات اقلیمی ضروری است.
– حکمرانی غذا: مفهوم “حاکمیت غذایی” (Food Sovereignty) بر حق جوامع در تعیین نظام‌های غذایی خود تأکید دارد. راه‌ها و مسیرها، زیرساخت فیزیکی لازم برای تحقق این حق هستند و به جوامع اجازه می‌دهند تا سیستم‌های غذایی خود را بر اساس دانش بومی و نیازهای محلی مدیریت کنند.

سیاست‌گذاری و راهکارهای آینده
برای بهره‌گیری کامل از پتانسیل راه‌های کشاورزی و عشایری، اتخاذ رویکردهای نوین در سیاست‌گذاری ضروری است.
– سیاست‌گذاری مشارکتی: پژوهش‌ها بر لزوم سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی مبتنی بر شواهد میدانی و نیازهای واقعی روستاییان و عشایر، و همچنین اتخاذ رویکردهای پایین به بالا تأکید می‌کنند. این امر مستلزم مشارکت فعال بهره‌برداران در تمام مراحل برنامه‌ریزی و اجرا است.
– سرمایه‌گذاری هوشمند: سرمایه‌گذاری در نگهداری و بهسازی این مسیرها، توسعه مراکز جمع‌آوری و ذخیره‌سازی محصول در کنار راه‌ها، و استفاده از فناوری‌های مناسب برای مدیریت حمل‌ونقل، از جمله اقدامات مؤثر هستند.
– تلفیق دانش بومی و نوین: برنامه‌هایی مانند ایجاد “مراکز حفظ بذر بومی” (Indigenous Seed Saving Hubs) نشان می‌دهند که چگونه می‌توان با احیای دانش سنتی و ترکیب آن با فناوری‌های ساده، به حفظ تنوع زیستی و امنیت غذایی کمک کرد.

جدول زیر خلاصه‌ای از ارتباط انواع مسیرها با ابعاد امنیت غذایی را نشان می‌دهد:

به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، مسیرها و راه‌های کشاورزی و عشایری، زیربنای فیزیکی و اجتماعی یک نظام غذایی تاب‌آور و عادلانه هستند. توجه به این راه‌ها در چارچوب مفهومی “حاکمیت غذایی” و با به کارگیری “سبک مدیریت جهادی” – که بر مشارکت، عدالت‌طلبی و حل مشکلات میدانی تأکید دارد – می‌تواند گام مؤثری در جهت تضمین تولید و امنیت غذایی پایدار در ایران بردارد.