مقالات
کشاورزی ارگانیک ایران در دام چالشها
افزایش نگرانیها درباره سلامت مواد غذایی و آثار مخرب کودهای شیمیایی، «تولید ارگانیک» را از یک انتخاب لوکس به یک ضرورت اجتنابناپذیر در سبد کشاورزی ایران تبدیل کرده است. با این حال، حرکت به سوی این چشمانداز روشن، با چالشهای عمیقی در تمامی حلقههای زنجیره تأمین، از مزرعه تا سفره، همراه است.
پایگاه خبری داوان نیوز: ایران، سرزمینی با پیشینه کهن کشاورزی، امروزه در آستانه تحولی سبز قرار دارد؛ تحولی به نام «کشاورزی ارگانیک». اما این گذار، مسیری هموار نیست. تولیدکنندگان ایرانی در حالی به سمت تولیدات سالم و دوستدار محیطزیست روی میآورند که شبکهای درهمتنیده از چالشهای فنی، اقتصادی و فرهنگی، مسیر آنان و انتخاب مصرفکننده را با مانع روبرو ساخته است.
به گزارش داوان نیوز؛ این گزارش به واکاوی جایگاه تولیدات و کودهای ارگانیک در ایران و تبیین موانع پیشِ روی سه بازیگر اصلی این عرصه؛ کشاورز، بهرهبردار و مصرفکننده میپردازد.
تحول تولیدات ارگانیک در ایران با چالشهای متعددی روبرو است. این چالشها را میتوان از منظر سه گروه اصلی بهرهبرداران و کشاورزان، مصرفکنندگان و حوزه تولید کودهای ارگانیک بررسی کرد.
چالشهای پیش روی کشاورزان و بهرهبرداران
مهمترین مانع برای تبدیلشدن کشاورزان به تولیدکنندگان ارگانیک، مشکلاتی است که در مرحله تولید و بهرهبرداری با آن مواجه میشوند.
ضعف قصد رفتاری: مطالعهای روی پستهکاران استان یزد نشان داد که با وجود دانش نسبتاً خوب (۵/۴۵٪) درباره کشت ارگانیک، ۷/۸۳ درصد از آنان قصد رفتاری ضعیفی برای بهکارگیری این روشها دارند. این نشاندهنده شکاف عمیق بین دانش و عمل در بین کشاورزان است.
کنترل رفتار درکشده پایین: کشاورزان احساس میکنند کنترل کافی بر اجرا و مدیریت روشهای ارگانیک ندارند. در همین مطالعه، ۳/۴۱ درصد از پستهکاران، “کنترل رفتار درکشده” خود را در سطح متوسط ارزیابی کردند که نشاندهنده موانع عملیاتی فراوان است.
نگرش و هنجارهای ذهنی: حدود ۴۰ درصد از پستهکاران “نگرش” و ۴/۳۷ درصد “هنجار ذهنی” (فشار اجتماعی برای انجام یک رفتار) متوسطی نسبت به کشت ارگانیک داشتند. این امر نقش کلیدی فرهنگ و نگرش جامعه محلی را در پذیرش یا رد کشت ارگانیک نشان میدهد.
مشکلات فنی و لجستیکی: نتایج تحقیقات حاکی از آن است که کشاورزان، روشهای تولید ارگانیک را پیچیده و کمبازده میدانند و دسترسی آسان به نهادههای ارگانیک مانند کود و سموم طبیعی برای آنان میسر نیست.
چالشها برای مصرفکننده
در سوی دیگر زنجیره، مصرفکنندگان نیز برای انتخاب محصولات ارگانیک با موانعی روبرو هستند.
عدم اعتماد و شفافیت: نبود سیستم برچسبگذاری، ردیابی و گواهی معتبر ملی، امکان تشخیص محصولات واقعاً ارگانیک را از نمونههای متعارف برای مصرفکننده دشوار میسازد.
قیمت بالاتر: تولید محصولات ارگانیک معمولاً پرهزینهتر است و این هزینه به صورت قیمت نهایی بیشتر به مصرفکننده منتقل میشود که قدرت خرید عمومی را تحت تأثیر قرار میدهد.
کمبود آگاهی و فرهنگ مصرف: آگاهی عمومی درباره مزایا و اهمیت واقعی محصولات ارگانیک برای سلامت و محیطزیست هنوز در ایران کافی نیست و فرهنگ تقاضا برای این محصولات به صورت گسترده نهادینه نشده است.
چالشهای تولید و توزیع کودهای ارگانیک
تولیدکنندگان کودهای ارگانیک نیز با موانعی در عرضه این نهاده حیاتی دست و پنجه نرم میکنند.
عدم شناخت کافی بازار: با وجود وجود برخی فروشگاههای تخصصی آنلاین (مانند “فروشگاه اینترنتی ایران کشاورزی”) و کانالهای اطلاعرسانی (مانند کانال “محصولات ارگانیک ایران” در تلگرام)، هنوز بازار هدف این کودها به خوبی شناخته نشده است.
مشکلات تأمین و توزیع: تولیدکنندگان کودهای ارگانیک (مانند شرکت “آس ایاس کود ارگانیک”) برای تأمین مواد اولیه و همچنین توزیع محصولات خود در سطح کشور با مشکلات لجستیکی و هزینههای بالایی مواجه هستند.
رقابت با کودهای شیمیایی: کودهای ارگانیک از نظر قیمت نهایی اغلب نمیتوانند با کودهای شیمیایی یارانهای و مرسوم رقابت کنند، که این امر مزیت رقابتی آنان را کاهش میدهد.
راهکارهای پیشنهادی
برای فائق آمدن بر این چالشها، اقدامات هماهنگ چندگانهای ضروری است:
حمایت و آموزش هدفمند کشاورزان:
واحدهای ترویجی باید دورههای آموزشی را به گونهای طراحی کنند که بر سهولت استفاده و مدیریت روشهای ارگانیک در مزرعه تمرکز داشته باشد تا شکاف دانش-عمل بسته شود.
ایجاد زیرساختهای پشتیبانی مانند دسترسی آسان کشاورزان به متخصصان و تأمین نهادههای ارگانیک با قیمت مناسب.
افزایش آگاهی و اعتماد عمومی:
اجرای کمپینهای رسانهای و آموزشی برای تبیین فواید بلندمدت محصولات ارگانیک برای سلامت و محیطزیست.
راهاندازی و تقویت سامانه ملی صدور گواهی و برچسب ارگانیک برای ایجاد شفافیت و اعتماد در بازار.
تقویت زنجیره تأمین کودهای ارگانیک:
حمایتهای دولتی از تولیدکنندگان کودهای ارگانیک از طریق اعطای تسهیلات ارزی یا معافیتهای مالیاتی میتواند به کاهش قیمت و در دسترستر شدن این نهادهها کمک کند.
توسعه و معرفی فناوریهای بومی برای تولید کودهای ارگانیک با کیفیت و مقرون بهصرفه.
به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، اگرچه حرکت به سمت کشاورزی ارگانیک در ایران با چالشهای ساختاری، نگرشی و اقتصادی در تمامی سطوح زنجیره تأمین روبرو است، اما این مسیر با برنامهریزی بلندمدت، آموزش مؤثر و تقویت نهادهای پشتیبان کاملاً قابل دستیابی است. کلید موفقیت، نگاه یکپارچه و همزمان به تمام حلقههای این زنجیره، از کشاورز و تولیدکننده کود تا مصرفکننده نهایی است.