مقالات
کشاورزی چرخشی؛ تبدیل پسماند به ثروت
پسماندهای کشاورزی که روزی عامل آلودگی هوا و آب بودند، اکنون با توسعه یک چارچوب ارزیابی نوین، به منابعی ارزشمند در «کشاورزی چرخشی» تبدیل میشوند. این راهبرد نه تنها به حل معضلات زیستمحیطی میپردازد، بلکه با کاهش نیاز به زمین، آب و مواد اولیه، گامی به سوی آیندهای پایدارتر است.
پایگاه خبری داوان نیوز: اگر به شما بگوییم سوزاندن کاه در مزارع یا رها کردن برگ چغندر میتواند به جای آلودگی، منبع درآمد و محافظت از محیط زیست باشد، باور میکنید؟ این ایدهپردازی، هسته مرکزی «کشاورزی چرخشی» است. پژوهشگران دانشگاه واخنینگن با ایجاد یک چارچوب ارزیابی، راهنمایی برای تبدیل این چشمانداز به واقعیت ارائه کردهاند.
به گزارش خبرنگار ما، پسماندهای کشاورزی که زمانی به عنوان مواد زائد و آلاینده در نظر گرفته میشدند، اکنون به عنوان منابعی ارزشمند در چارچوب کشاورزی چرخشی شناخته میشوند. این مقاله با استناد به پژوهشهای «ولتر البرسن» از دانشگاه واخنینگن، به بررسی ضرورت، مزایا و چارچوب ارزیابی برای استفاده بهینه از این پسماندها میپردازد. هدف اصلی، ارائه راهکارهایی برای خلق ارزش افزوده، کاهش آلودگی و حفظ منابع است.
برای دههها، پسماندهای کشاورزی مانند آب سیبزمینی یا کاه، منبع آلودگی آب و هوا بودند. با این حال، پیشرفتهای علمی نشان داده که این «پسماندها» در واقع حاوی مواد ارزشمندی مانند پروتئین، فیبر و مواد مغذی هستند. مفهوم «کشاورزی چرخشی» با هدف حذف زباله و بازیافت حداکثری این محصولات جانبی، به عنوان راهحلی برای بحرانهای زیستمحیطی و کمبود منابع مطرح شده است.
مزایای استفاده چرخشی:
کاهش آلودگی: جلوگیری از سوزاندن پسماندها (مانند کاه در هند و مصر) و نشت مواد مغذی به آبهای زیرزمینی.
صرفهجویی در منابع: کاهش نیاز به زمین، آب، کود و در نهایت کاهش انتشار گاز CO2.
خلق ارزش اقتصادی: استخراج مواد باارزش (مانند پروتئین از آب سیبزمینی) برای استفاده در صنایع غذایی و دیگر بخشها.
چارچوب ارزیابی جامع:
البرسن و همکارانش چارچوبی را توسعه دادهاند که به سیاستگذاران و کسبوکارها در انتخاب چرخشیترین راه حل کمک میکند. این چارچوب بر اساس چند اصل کلیدی بنا شده است:
1. حفظ عملکرد (Value Retention): مهمترین اصل، حفظ عملکرد مواد در هر مرحله از چرخه است. به عنوان مثال، از چوب میتوان ابتدا برای تولید مبلمان، سپس برای تولید الیاف پوشاک و در نهایت برای تولید انرژی استفاده کرد. این «سلسله مراتب کاربردها» باعث میشود مواد قبل از تجزیه نهایی، چندین بار مورد استفاده قرار گیرند.
2. تمرکز بر اجزای زیستتوده: برای هر جزء (مانند پروتئین، فیبر، قند) یک سلسله مراتب خاص تعریف شده است. برای مثال، استفاده از پروتئین در غذا یا خوراک دام، چرخشیتر از استفاده از آن به عنوان کود است.
3. بازگشت آگاهانه به خاک: اگرچه بازگرداندن مواد آلی و مواد مغذی (مانند فسفات و پتاسیم) به خاک حیاتی است، اما این کار باید پس از استخراج حداکثر ارزش از پسماند انجام شود. برای مثال، برگ چغندر قند را میتوان ابتدا برای استخراج پروتئین و تولید بیوگاز استفاده کرد و سپس بقایای هضم شده را به عنوان کود به خاک بازگرداند.
چالشها و موانع اجرایی:
مقررات دست و پا گیر: برای مثال، محدودیت در استفاده از نیتروژن بازیافتی، کشاورزان را به رها کردن برگ چغندر در مزرعه سوق میدهد.
کمبود زیرساخت و فناوری: نبود سیستمهای جمعآوری و فرآوری پسماند در مقیاس بزرگ.
تفکر محدود: تمرکز صرف کسبوکارها بر سود مالی کوتاهمدت بدون در نظر گرفتن مزایای بلندمدت چرخشی بودن.
نقش دولت و آینده پژوهش:
دولت با اصلاح مقررات و سرمایهگذاری در زیرساختها میتواند نقش محوری در تسهیل این انتقال ایفا کند. البرسن و تیمش در حال توسعه یک مدل کمّی هستند که میزان چرخشی بودن یک فرآیند را محاسبه میکند. این مدل، تصمیمگیری را برای کاربران آسانتر و تفسیرپذیری نتایج را کاهش خواهد داد.
به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، گذار از یک سیستم خطی به یک سیستم چرخشی در کشاورزی نه تنها یک ضرورت زیستمحیطی، بلکه یک فرصت اقتصادی است. چارچوب ارزیابی ارائهشده، ابزاری استراتژیک برای هدایت این گذار است و نشان میدهد که «چرخشی بودن» یک وضعیت مطلق نیست، بلکه یک طیف است و ما همواره میتوانیم برای رسیدن به چرخهایتر تلاش کنیم.