بذور اصلاح‌شده؛ ضرورت راهبردی برای تضمین امنیت غذایی
پایگاه خبری داوان نیوز: تولید غلات ایران در سال جاری بار دیگر تأثیر مخرب خشکسالی را آشکار کرد، اما در این میان، «بذور اصلاح‌شده» تولیدشده توسط سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی (تات) به عنوان نقطه امیدی برای گذر از بحران و افزایش بهره‌وری در مزارع غلات کشور خودنمایی می‌کنند.
به گزارش محسن شکربیگی خبرنگار داوان نیوز؛ بر اساس آخرین برآوردها، تولید گندم ایران در سال زراعی ۱۴۰۴ به حدود ۱۳.۵ میلیون تن رسیده که کاهشی حدود ۲.۵ میلیون تنی نسبت به تولید ۱۶ میلیون تنی سال ۱۴۰۳ نشان می‌دهد. این در حالی است که مصرف داخلی گندم نزدیک به ۱۷ میلیون تن برآورد شده و کسری قابل توجهی را در تأمین این کالای اساسی ایجاد کرده است. در این گزارش، به تحلیل ابعاد مختلف تولید غلات و نقش راهبردی بذور اصلاح‌شده به عنوان یکی از عوامل کلیدی در افزایش بهره‌وری و مقابله با چالش‌هایی مانند خشکسالی پرداخته می‌شود.
۱. وضعیت تولید و مصرف غلات در سال زراعی ۱۴۰۳-۱۴۰۴
۱.۱. تولید گندم
داده‌های رسمی حاکی از نوسان در تولید گندم طی سال‌های اخیر است. تولید گندم ایران از ۹ میلیون تن در سال ۱۴۰۰ به ۱۵ میلیون تن در سال ۱۴۰۳ افزایش یافت که مسئولان داخلی از آن به عنوان نشانه‌ای از خودکفایی یاد می‌کنند. با این حال، پیش‌بینی‌های سال ۱۴۰۴ از کاهش چشمگیر تولید به دلیل خشکسالی حکایت دارد. بر اساس اعلام وزارت کشاورزی آمریکا، تولید گندم در سال زراعی ۱۴۰۴ به ۱۳.۵ میلیون تن رسیده است.
۱.۲. مصرف و کسری گندم
مصرف گندم ایران در سال ۱۴۰۴ حدود ۱۶.۹۵ میلیون تن برآورد شده که کشور را در رتبه هشتمین مصرف‌کننده بزرگ جهان قرار می‌دهد. این حجم مصرف، با وجود جمعیت کمتر ایران در مقایسه با دیگر کشورهای پرمصرف، نشان‌دهنده مصرف سرانه بالا است. این امر منجر به ایجاد کسری حدود ۳.۵ میلیون تنی شده است.
۱.۳. تولید جو
وضعیت تولید جو نیز مشابه گندم با کاهش مواجه شده است. تولید جو از ۳.۱ میلیون تن در سال ۱۴۰۳ به ۳ میلیون تن در سال ۱۴۰۴ کاهش یافته است. کسری تولید جو نیز ۲.۱ میلیون تن اعلام شده که نیاز به واردات را ضروری می‌سازد. خوشبختانه ذخایر جو نسبت به سال قبل افزایش یافته و به ۶۸۲ هزار تن رسیده است.
۲. نقش بذور اصلاح‌شده در امنیت غذایی
۲.۱. راهبرد کلان: تقویت صنعت بذر
غلامرضا گل محمدی، رئیس سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی (تات)، تقویت صنعت بذر و اصلاح ارقام گیاهی را یکی از راه‌های اصلی رسیدن به امنیت غذایی عنوان می‌کند. وی تأکید دارد که فرآیند معرفی یک رقم جدید بذر، به طور میانگین ۱۰ سال زمان می‌برد و نیازمند دوراندیشی و برنامه‌ریزی بلندمدت است.
۲.۲. دستاوردها و برنامه‌ها
خوشبختانه در این زمینه موفقیت‌هایی نیز حاصل شده است. ایران در زمینه بذر هیبرید ذرت به خودکفایی رسیده و حتی صادرات بذر چغندر قند را نیز در کارنامه دارد. هدف‌گذاری شده که با همکاری محققان، دانشگاه‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان، وابستگی کمتر از ۲ درصدی به بذر مرتفع شده و در آینده شاهد حضور پررنگ‌تر در بازارهای بین‌المللی باشیم. برنامه سازمان تات این است که صادرات بذر را در چهار سال آینده به دو برابر افزایش دهد.
۲.۳. تأثیر مستقیم بر بهره‌وری و منابع
استفاده از بذرهای اصلاح‌شده می‌تواند تأثیر مستقیمی بر کاهش مصرف منابع داشته باشد. به گفته رئیس سازمان تات، اگر به جای استفاده از دانه معمولی، از بذر گواهی‌شده استفاده شود، حداقل ۱۰ درصد در مصرف منابع آبی صرفه‌جویی خواهد شد. این امر در شرایط بحران آب و تغییرات اقلیمی، اهمیتی دوچندان پیدا می‌کند.
۳. چالش‌های پیش رو و راهکارها
بخش کشاورزی ایران با چالش‌های متعددی از جمله بحران آب، شوری خاک، تغییر اقلیم و خشکسالی روبرو است. همچنین، پایین بودن ضریب نفوذ ارقام جدید در میان کشاورزان و بالا بودن درصد خودمصرفی بذرها توسط آنان از موانع دیگر است. برای فائق آمدن بر این چالش‌ها، اقدامات زیر ضروری به نظر می‌رسد:
– آموزش و ترویج: ارائه آموزش‌های لازم به کشاورزان برای استفاده از بذرهای اصلاح‌شده و رعایت تاریخ کشت مناسب.
– تأمین به‌موقع نهاده‌ها: همانطور که در استان‌هایی مانند گلستان گزارش شده، تأمین به موقع کود و بذر می‌تواند به افزایش تولید کمک کند.
– مدیریت برداشت و کاهش ضایعات: بهبود فرآیند برداشت با استفاده از کمباین‌های مدرن و توسعه حمل و نقل ریلی برای کاهش ریزش گندم.
به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، سال زراعی ۱۴۰۴ برای تولید غلات ایران، به ویژه گندم، سالی چالش‌برانگیز بود. کاهش تولید ناشی از خشکسالی، شکاف بین عرضه و تقاضا را آشکار کرده است. در این شرایط، سرمایه‌گذاری روی فناوری‌های نوین از جمله بذرهای اصلاح‌شده نه تنها یک انتخاب، بلکه یک ضرورت راهبردی برای تضمین امنیت غذایی کشور است. موفقیت در این مسیر مستلزم عزم ملی، همکاری بین‌بخشی و برنامه‌ریزی مداوم است تا بتوان ضمن مقابله با چالش‌های محیطی، به افزایش پایدار تولید و کاهش وابستگی دست یافت