بهداشت گلخانه‌ها؛ کاهش سموم، افزایش کیفیت
پایگاه خبری داوان نیوز: گلخانه‌ها به عنوان محیط‌های کنترل‌شده کشاورزی، امکان تولید محصولات باکیفیت در تمام فصول را فراهم می‌کنند. با این حال، موفقیت در این سیستم‌ها مستلزم رعایت اصول بهداشتی دقیق است.
به گزارش اخبار روزانه کشاورزی (DA1news): تحقیقات نشان می‌دهد که رعایت بهداشت گلخانه می‌تواند تا ۴۰٪ از مصرف سموم شیمیایی بکاهد و بازدهی محصول را تا ۲۵٪ افزایش دهد. این گزارش به بررسی جامع توصیه‌های بهداشتی در محیط گلخانه‌ها بر پایه آخرین یافته‌های علمی می‌پردازد .
بخش ۱: اقدامات سازه‌ای و طراحی گلخانه
۱. طراحی سازه استاندارد:
– ارتفاع مناسب (۴.۵ تا ۶ متر): افزایش جریان هوا و کاهش رطوبت نسبی .
– پوشش‌های ضد UV: کاهش انتقال هاگ قارچ‌های بیماری‌زا و تنظیم نور مطلوب .
– سیستم‌های تهویه هوشمند: جلوگیری از اختلاف دمای شدید روز و شب (DIF) که عامل تشدید بیماری‌هاست .
۲. کنترل رطوبت و آب:
– استفاده از پلاستیک‌های دولایه ضد رطوبت برای جلوگیری از تشکیل قطرات آب روی سطوح .
– نصب سیستم‌های آبیاری قطره‌ای خودکار برای پیشگیری از آبیاری بیش از حد و ایجاد محیط مرطوب مناسب برای پاتوژن‌ها .
– ضدعفونی آب آبیاری با کلر (برای کشت خاکی) یا پراکسید هیدروژن (برای کشت هیدروپونیک) .
۳. موانع فیزیکی:
– نصب توری ۴۰۰ مش در ورودی‌ها، پنجره‌ها و محل نصب پنکه‌ها برای جلوگیری از ورود حشرات ریز (مگس سفید، تریپس) .
– ایجاد اتاقک ورودی (۲ متری) همراه با حوضچه‌های ضدعفونی کفش‌ها با آب آهک ۱۵-۲۰٪ .
بخش ۲: بهداشت محیط کشت و کنترل آلودگی‌ها
۱. مدیریت خاک و بستر کشت:
– مالچ‌پاشی پلاستیکی دورنگ: لایه شیریرنگ برای انعکاس نور و لایه سیاه برای جلوگیری از جوانه‌زنی علف‌های هرز .
– زهکشی مناسب: پیشگیری از ایجاد خاک‌های سرد و مرطوب که محیط ایده‌آل برای قارچ‌هایی مانند *Pythium* هستند .
۲. پاکسازی بقایای گیاهی و علف‌های هرز:
– خارج کردن و سوزاندن بقایای گیاهی پس از هر دوره کشت برای حذف هاگ قارچ‌ها و تخم حشرات .
– دفع علف‌های هرز درون و اطراف گلخانه با استفاده از مالچ یا علف‌کش‌های انتخابی، زیرا آنها میزبان جانبی آفاتی مانند شته و تریپس هستند .
۳. کنترل جلبک‌ها:
– جلبک‌ها زیستگاه مگس‌های گلخانه‌ای (مثل پشه سیاه) هستند.
– استفاده از جلبک‌کش‌های پایه مس یا پراستیک اسید و کاهش کوددهی بیش از حد .
بخش ۳: بهداشت تجهیزات و نیروی انسانی
۱. ضدعفونی ادوات:
– ضدعفونی گلدان‌ها، ابزار و لوله‌های آبیاری با هیپوکلریت سدیم ۰.۵٪ (۱ لیتر وایتکس در ۹ لیتر آب) به مدت ۱ دقیقه .
– استفاده از اتانول ۷۰٪ برای ضدعفونی قیچی‌های هرس و ابزار تکثیر .
جدول ۱: مواد ضدعفونی‌کننده و کاربردهای آنها
| ماده | غلظت | کاربرد | ملاحظات |
| هیپوکلریت سدیم | ۰.۵٪ | گلدان‌ها، ابزار | شستشو با آب پس از مصرف |
| اتانول | ۷۰٪ | ابزار هرس و تکثیر | عدم استفاده روی سطوح چوبی |
| نمک آمونیوم کواترنر | طبق برچسب | سکوها، دیوارها | باقی‌مانده کم‌خطر |
| پراستیک اسید | ۱-۲٪ | سطوح آلوده به جلبک | اثرگذاری سریع |
۲. آموزش کارگران:
– برگزاری کارگاه‌های شناسایی آفات با استفاده از تصاویر واضح .
– الزام به شستشوی دست و پا در ایستگاه‌های اختصاصی پیش از ورود .
– استفاده از لباس و کفش مخصوص گلخانه و ممنوعیت ورود حیوانات اهلی .
۳. ایمنی شیمیایی:
– استفاده از ماسک‌های N95، دستکش نیتریلی و عینک هنگام سمپاشی .
– نصب علائم هشداردهنده در مناطق سمپاشی‌شده .
بخش ۴: برنامه‌های زمان‌بندی شده بهداشتی
۱. ضدعفونی دوره‌ای:
– دوبار در سال (پس از برداشت محصول و پیش از کشت جدید) .
– روش بخور (فوگینگ) با پراکسید هیدروژن یا کلروپیکرین برای نفوذ به شکاف‌ها .
۲. پایش مستمر:
– نصب کارت‌های چسبنده زرد و آبی (۱ عدد per 100m²):
– کارت‌های زرد برای مگس سفید (نصب عمودی)
– کارت‌های آبی برای تریپس (نصب افقی) .
– قرنطینه گیاهان جدید پیش از ورود به گلخانه .
به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، رعایت بهداشت در گلخانه‌ها نه تنها یک اقدام پیشگیرانه، بلکه سرمایه‌گذاری هوشمندانه اقتصادی است. با اجرای برنامه‌های ساختاریافته شامل:
– طراحی استاندارد سازه
– ضدعفونی دوره‌ای تجهیزات
– آموزش مستمر کارکنان
– پایش فعال آفات
می‌توان تا ۶۰٪ از خسارت‌های ناشی از آفات و بیماری‌ها کاست و کیفیت محصولات را به‌طور چشمگیری بهبود بخشید . گلخانه‌داران باید بهداشت را به عنوان اولین خط دفاعی در مدیریت تلفیقی آفات (IPM) بپذیرند تا همزمان با کاهش مصرف سموم، محصولاتی سالم و مطابق با استانداردهای جهانی تولید کنند.
پیشگیری از آفات با بهداشت، همواره کم‌هزینه‌تر و مؤثرتر از مبارزه شیمیایی است.