جهش کیفی در اکوسیستم فناوری کشاورزی ایران
پایگاه خبری داوان نیوز: کشاورزی به‌عنوان یکی از محورهای اصلی امنیت غذایی و اقتصاد ملی، نیازمند تحولی ساختاری مبتنی بر فناوری‌های نوین است. پارک ملی علم و فناوری کشاورزی و منابع طبیعی، به‌عنوان بازوی توانمند وزارت جهاد کشاورزی و سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، از اواخر سال ۱۴۰۱ با مأموریت تجاری‌سازی دستاوردهای پژوهشی، توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان و ارتقای بهره‌وری فعالیت خود را آغاز کرده است.
به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، پارک ملی علم و فناوری کشاورزی و منابع طبیعی تنها نهاد دستگاهی با مأموریت ملی در حوزه کشاورزی است که با ایجاد شبکه‌ای از پردیس‌ها و مراکز رشد، زیست‌بوم نوآوری این بخش را شکل می‌دهد. در گزارش پیش رو تحلیلی خواهیم داشت به عملکرد پارک ملی علم و فناوری کشاورزی و منابع طبیعی با تأکید بر جذب شرکت‌های فناور و بازخوردهای محیطی در توسعه اکوسیستم نوآوری کشور
عملکرد پارک: شاخص‌های کلیدی و دستاوردها
الف. ساختار گسترده و یکپارچه
– ۱۳ پردیس و ۲۶ مرکز رشد در سراسر کشور که زیرساخت‌های فیزیکی و حمایتی را فراهم می‌کنند .
– پذیرش ۴۸ شرکت فناور (شامل ۱۹ شرکت دانش‌بنیان) از میان ۱۱۸ متقاضی، که نشان‌دهنده ظرفیت جذب بالا و گزینش تخصصی است .
ب. توسعه مزارع نوآور
– ارزیابی ۱۳۱ مزرعه از میان ۱۵۰ مزرعه هدف با ۱۲۰۰ ساعت بازدید میدانی:
– ۳۴ مزرعه در مرحله پیش‌رشد،
– ۸ مزرعه در مرحله رشد،
– ۷۹ مزرعه در مرحله پسا رشد .
این رویکرد، پیوند مؤثر بین پژوهش و اجرا در عرصه‌های واقعی کشاورزی را تقویت می‌کند.
ج. سازوکارهای حمایتی نوین
– راه‌اندازی صندوق پژوهش و فناوری امنیت غذایی برای سرمایه‌گذاری در طرح‌های فناورانه .
– ایجاد فنبازارهای تخصصی به‌منظور تسهیل ارتباط بین واحدهای فناوری و بازار .
– ارائه مشاوره‌های تخصصی و حمایت مالی متناسب با مراحل رشد شرکت‌ها .
د. تقویت همکاری‌های ملی و بین‌المللی
– تعامل با دانشگاه‌ها، مؤسسات پژوهشی و دستگاه‌های اجرایی برای تکمیل زنجیره ارزش .
– جذب شرکت‌های فناوری خارجی و ایجاد پلتفرم‌های نوآوری باز .
جدول ۱: شاخص‌های عملکردی پارک (۱۴۰۱–۱۴۰۴)
| شاخص | وضعیت کنونی | اهداف آتی |
| تعداد شرکت‌های پذیرفته‌شده | ۴۸ شرکت (۱۹ دانش‌بنیان) | توسعه ۵۰٪ سالانه |
| شبکه مزارع نوآور | ۱۵۰ مزرعه | ۳۰۰ مزرعه تا ۱۴۰۶ |
| مراکز رشد | ۲۶ مرکز | ۴۰ مرکز تا ۱۴۰۶ |
| صندوق‌های حمایتی | ۱ صندوق (امنیت غذایی) | راه‌اندازی ۳ صندوق تخصصی |
بازخوردها و جذب شرکت‌های فناور: تحلیل اثربخشی
الف. جذابیت برای شرکت‌های نوپا
– کاهش ریسک فعالیت‌ها: پارک با ارائه زیرساخت‌های آزمایشگاهی، مشاوره حقوقی و مالی، و شبکه‌سازی، زمان رسیدن به بازار (Time-to-Market) را برای استارت‌آپ‌ها کاهش داده است. به‌طور مثال، برگزاری نشست‌های تخصصی با شرکت‌های دانش‌بنیان برای رفع چالش‌های فناورانه، بازخورد مثبت ۸۵٪ از شرکت‌کنندگان را داشته است .
ب. تمرکز بر نیازهای بخش خصوصی
– بازنگری اسناد کلان پارک بر اساس ارزیابی چالش‌های شرکت‌ها مانند:
– دسترسی به سرمایه اولیه،
– اخذ مجوزهای فناوری‌محور،
– توسعه بازارهای صادراتی .
– راه‌اندازی خط‌های اعتباری هدفمند در صندوق امنیت غذایی برای پوشش ریسک‌پذیری مالی طرح‌های کشاورزی.
ج. توسعه بازار و بین‌المللی‌سازی
– پارک با انعقاد قراردادهای اجرایی و خدماتی با کارفرمایان بیرونی، زنجیره تأمین محصولات فناورانه را تکمیل می‌کند .
– ایجاد شبکه ملی شرکت‌های دانش‌بنیان کشاورزی که امکان هم‌افزایی تخصصی و رقابت در بازارهای جهانی را فراهم می‌آورد.
چالش‌های پیش‌رو و راهبردهای بهبود
الف. تهدیدهای محیط بیرونی
تحلیل‌های راهبردی نشان می‌دهد محیط بیرونی پارک با ضریب ۰٫۳۱- تحت سلطه تهدیدها است . مهم‌ترین آن‌ها شامل:
– محدودیت منابع مالی بخش خصوصی در سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت،
– فقدان سیاست‌های کلان حمایتی از فناوری‌های نوین کشاورزی،
– رقابت ناعادلانه محصولات وارداتی.
ب. راهبردهای رقابتی و تنوع (ST)
بر اساس مطالعات، اولویت اول پارک باید اجرای راهبردهای رقابتی/تنوع (ST) با وزن ۰٫۰۷۵۴ باشد :
– تنوع‌بخشی به خدمات مالی: توسعه صندوق‌های جسورانه مختص فناوری‌های پیشرفته (مانند AgriTech).
– تقویت دیپلماسی فناورانه: جذب سرمایه‌گذاری خارجی از طریق نمایشگاه‌های بین‌المللی (مثال: حضور در نمایشگاه‌های آلمان و چین).
– پلتفرم‌های اشتراک ریسک با شرکت‌های بزرگ صنعتی برای کاهش مخاطرات واحدهای نوپا.
ج. بهینه‌سازی محیط درونی
– افزایش همکاری با مراکز علمی: ایجاد آزمایشگاه‌های مشترک با دانشگاه‌ها برای توسعه فناوری‌های کلیدی مانند کشاورزی هوشمند.
– استانداردسازی فرآیندها: کاهش بوروکراسی اداری با راه‌اندازی سامانه‌های یکپارچه ارزیابی و پایش.
به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، پارک ملی علم و فناوری کشاورزی و منابع طبیعی در مدت کوتاه فعالیت خود، الگویی موفق در ایجاد زیرساخت‌های نوآوری بخش کشاورزی ارائه کرده است. دستاوردهای آن در جذب شرکت‌ها، توسعه مزارع نوآور و راه‌اندازی صندوق تخصصی، نشان‌دهنده جهش کیفی در اکوسیستم فناوری کشاورزی ایران است. با این حال، برای تثبیت جایگاه ملی و بین‌المللی، نیازمند:
– تبدیل شدن به قطب نوآفرینی منطقه‌ای در حوزه کشاورزی تا ۱۴۱۰ ،
– افزایش سهم صادرات محصولات دانش‌بنیان کشاورزی به ۲۰٪ تا ۱۴۰۶،
– توسعه همکاری‌های فرابخشی با پارک‌های علم و فناوری دیگر کشورها.
تحقق این اهداف، پارک را به موتور محرک کشاورزی دانش‌بنیان و امنیت غذایی پایدار تبدیل خواهد کرد.
پارک نه‌تنها زیرساخت فیزیکی، بلکه زیست‌بوم کامل نوآوری را ایجاد می‌کند که از ایده تا بازار را پوشش می‌دهد. این مدل، الگویی برای سایر بخش‌های اقتصادی کشور است.