سموم کشاورزی: از ثبت سفارش تا چالش‌های گمرکی و انحصار
پایگاه خبری داوان نیوز: ثبت سفارش سموم دفع آفات نباتی به عنوان یکی از مهم‌ترین فرآیندهای تأمین نهاده‌های کشاورزی، در سال 1404 با تحولات و چالش‌های قابل توجهی روبرو بوده است. این گزارش به بررسی روند ثبت سفارش سموم در سال جاری، عملکرد سازمان‌های مرتبط و تحلیل تأثیرات این فرآیند بر بخش کشاورزی ایران می‌پردازد.
به گزارش ناظم رامتین، خبرنگار داوان نیوز؛ سموم دفع آفات نباتی از نهاده‌های ضروری در کشاورزی مدرن محسوب می‌شوند که استفاده بهینه و مناسب از آنها می‌تواند در افزایش تولید و تضمین امنیت غذایی نقش بسزایی ایفا کند. در سال 1404، ثبت سفارش این سموم با تغییرات و چالش‌های متعددی همراه بوده که واکاوی آن می‌تواند زمینه‌ساز بهبود سیاست‌گذاری در این حوزه باشد.
آغاز ثبت سفارش سموم در سال 1404
بر اساس اعلام معاونت توسعه بازرگانی وزارت جهاد کشاورزی، ثبت سفارش سموم دفع آفات نباتی برای نیمه دوم سال 1404 در تاریخ سوم شهریور 1404 آغاز شد. این ثبت سفارش مختص تأمین نیازهای شش ماهه دوم سال بوده و دوره آن تا پایان سال 1404 ادامه دارد.
جدول زمانی ثبت سفارش سموم 1404
| رویداد | تاریخ | توضیحات |
| آغاز ثبت سفارش | 3 شهریور 1404 | آغاز فرآیند برای نیمه دوم سال |
| پایان دوره ثبت سفارش | پایان 1404 | پایان مهلت ثبت سفارش |
| تأمین ارز | پس از ثبت سفارش | تأمین ارز پس از ثبت سفارش |
عملکرد سازمان‌ها و نهادهای مسئول
1. وزارت جهاد کشاورزی
وزارت جهاد کشاورزی از طریق معاونت توسعه بازرگانی، مسئولیت اصلی اطلاع‌رسانی و اجرای فرآیند ثبت سفارش را بر عهده داشته است. این وزارتخانه با تعیین بازه زمانی مشخص، سعی کرده زمینه تنظیم بازار سموم را فراهم کند .
2. سازمان حفظ نباتات
سازمان حفظ نباتات کشور به عنوان متولی فنی سموم و آفت‌کش‌ها، نقش نظارتی و سیاست‌گذاری در این حوزه داشته است. این سازمان در سال 1404 اقدام به حذف 14 سم پرخطر از چرخه مصرف کرده و استانداردهای اجباری برای 30 آفت‌کش تولید داخل را بررسی نموده است .
3. سازمان ملی استاندارد
این سازمان با تدوین استانداردهای اجباری برای 32 آفت‌کش، گام مهمی در جهت ارتقای کیفیت سموم مصرفی برداشته است. مطابق این استانداردها، تدارک‌کنندگان موظف به رعایت استانداردهای اعلام شده هستند .
4. گمرک و وزارت صمت
مشکلات گمرکی و تأمین ارز از چالش‌های پیش روی واردکنندگان سموم بوده است. تغییرات مکرر نرخ ارز مبنای محاسبه عوارض گمرکی (از 4200 تومان به 76500 تومان) باعث افزایش قابل توجه هزینه‌های واردات شده است .
چالش‌های ثبت سفارش و تأمین سموم
1. انحصار در واردات
به گفته مدیرعامل شرکت بیتا بذرافشان آسیا، تنها دو شرکت خصوصی 35 درصد از بازار واردات سموم کشور را در اختیار دارند که این امر منجر به حذف صدها شرکت دیگر از گردونه رقابت شده است. این انحصار می‌تواند نوآوری و کیفیت را در بخش کشاورزی تحت تأثیر قرار دهد .
2. مشکلات گمرکی و مالیاتی
حذف معافیت‌های مالیاتی و تغییرات نرخ ارز مبنای محاسبه عوارض گمرکی، هزینه‌های واردات را به شدت افزایش داده است. به عنوان مثال، حقوق و عوارض گمرکی یک محموله 11 تنی سم که پیش‌تر کمتر از 200 میلیون تومان بود، به 1.6 میلیارد تومان افزایش یافته است .
3. تأمین ارز و ثبت سفارش
مشکلات مربوط به تأمین ارز و انسداد ثبت سفارش به دلیل تأخیر در فرآیندهای اداری، از دیگر چالش‌های پیش روی واردکنندگان بوده است. برخی شرکت‌ها با وجود دور زدن تحریم‌ها و واردات کالا، با موانع اداری مواجه شده‌اند .
4. کاهش کیفیت و کمیت تولید
بر اساس گزارش‌ها، در سال زراعی 1403-1404، کاهش 30 درصدی تیراژ تولید در بیشتر محصولات کشت شده مشاهده شده است. این کاهش متأثر از خشکسالی، کاهش بارش و همچنین کاهش واردات مواد اولیه کودهای شیمیایی بوده است .
آمار و ارقام سموم در ایران
طبقه‌بندی سموم از نظر سطح خطر (بر اساس آمار تولیدکنندگان)
| سطح خطر | درصد | توضیحات |
| کم خطر | 60% | سموم با کمترین ریسک |
| متوسط | 22% | سموم با ریسک متوسط |
| پرخطر | 18% | سموم با ریسک بالا |
ظرفیت تولید و مصرف سموم در ایران
– ظرفیت تولید کشور: 400 هزار تن
– نیاز مصرف داخلی: 35 تا 40 هزار تن
– تعداد شرکت‌های دارای مجوز واردات: بیش از 2000 شرکت
– منبع واردات: 90-95٪ سموم وارداتی از چین و هند تأمین می‌شود
راهکارها و پیشنهادها
1. شفاف‌سازی فرآیند ثبت سفارش
افزایش شفافیت در فرآیند ثبت سفارش و تخصیص ارز می‌تواند به کاهش فساد و رانت کمک کند.
2. کاهش انحصار و افزایش رقابت
اجازه دادن به شرکت‌هایبیشتر برای ورود به عرصه واردات سموم می‌تواند انحصار موجود را کاهش داده و به بهبود کیفیت و کاهش قیمت منجر شود.
3. حمایت از تولید داخلی
با وجود ظرفیت تولید بالای داخلی (400 هزار تن)، حمایت از تولیدکنندگان داخلی و ارتقای کیفیت سموم تولیدی می‌تواند وابستگی به واردات را کاهش دهد.
4. تسهیل فرآیندهای گمرکی
کاهش بروکراسی اداری و تسهیل فرآیندهای گمرکی می‌تواند به کاهش هزینه‌های واردات و در نهایت کاهش قیمت سموم منجر شود.
به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، ثبت سفارش سموم دفع آفات نباتی در سال 1404 با چالش‌های متعددی از جمله انحصار در واردات، مشکلات گمرکی و مالیاتی، و کاهش کیفیت و کمیت تولید روبرو بوده است. عملکرد نهادهای مسئول از جمله وزارت جهاد کشاورزی، سازمان حفظ نباتات و سازمان ملی استاندارد اگرچه در برخی زمینه‌ها مثبت بوده، اما نتوانسته به طور کامل مشکلات موجود را مرتفع کند. برای بهبود وضعیت موجود، لازم است اقداماتی در جهت شفاف‌سازی فرآیندها، کاهش انحصار، حمایت از تولید داخلی و تسهیل فرآیندهای گمرکی انجام شود. این اقدامات می‌تواند به ارتقای کیفیت سموم مصرفی، کاهش هزینه‌ها و در نهایت افزایش بهره‌وری در بخش کشاورزی بینجامد.