چرخش پارادایم در مدیریت آفات توسط سازمان حفظ نباتات
پایگاه خبری داوان نیوز: سازمان حفظ نباتات ایران نقش محوری در ایمن‌سازی زنجیره غذایی و کشاورزی پایدار دارد و یکی از مهمترین مأموریتهای آن، «حذف تدریجی سموم پرخطر» و «جایگزینی با سموم کمخطر و بیولوژیک» است.
ناظم رامتین، خبرنگار داوان نیوز؛ در میانه نگرانی‌های فزاینده درباره سلامت محصولات کشاورزی و آثار زیانبار آلاینده‌های شیمیایی، سازمان حفظ نباتات ایران با مأموریتی خطیر، پیشگام عرصه نبرد خاموش و تعیین‌کننده برای «حذف سموم پرخطر» و «جایگزینی با کالاهای کمخطر و دوستدار محیط زیست» شده است. این سازمان با اتخاذ راهبردهایی جامع و مبتنی بر دانش روز، نه تنها در پی خروج تدریجی سموم زیانبار از سبد مصرف کشاورزان است، که با توسعه روشهای نوین و بیولوژیک، افق «کشاورزی پایدار و تولید غذای سالم» را در کشور ترسیم می‌کند. حرکت به سوی این هدف بلند، تنها یک دستورکار اداری نیست، بلکه اقدامی حیاتی برای صیانت از سرمایه‌های ملی و تضمین سلامت نسل امروز و فردای ایران زمین است.
این گزارش به بررسی وظایف، اقدامات و دستاوردهای این سازمان در این زمینه میپردازد.
وظایف کلان سازمان حفظ نباتات
سازمان حفظ نباتات به عنوان یک سازمان واکنش سریع بین‌المللی، وظایف حاکمیتی متعددی را برای تحقق امنیت غذایی بر عهده دارد که مهمترین آنها عبارتند از:
– مدیریت و مقابله با عوامل خسارتزا: این امر از طریق روشهای شیمیایی، غیرشیمیایی و بیولوژیک و با به کارگیری شبکه های مراقبت، ردیابی، پایش و رصد آفات و بیماریها انجام میشود .
– پیشگیری از ورود و گسترش آفات: این وظیفه حیاتی با استقرار پست های قرنطینه در مرزها (حدود ۱۰۰ واحد) و کنترل سالانه میلیونها تن محموله کشاورزی انجام می‌پذیرد تا از ورود آفات و بیماریهای قرنطینه‌ای جدید جلوگیری شود .
– توسعه و ترویج روشهای کنترلی جایگزین: سازمان بر توسعه روشهای غیرشیمیایی و کنترل بیولوژیک به عنوان راهکاری برای کاهش وابستگی به سموم شیمیایی تاکید دارد.
سیاست حذف سموم پرخطر و جایگزینی سموم کمخطر
حذف سموم پرخطر و جایگزینی آنها با انواع کمخطر، یکی از رویکردهای مهم و کلیدی سازمان حفظ نباتات اعلام شده است . این فرآیند اگرچه زمانبر است، اما با سرعت بالا و به صورت جدی در حال اجراست.
مبانی قانونی و ارزیابی: فرآیند تصویب و ثبت آفتکشهای جدید در «هیأت نظارت بر سموم» انجام میشود. این هیأت متشکل از نمایندگان ذیصلاح نهادهای مختلف از جمله:
– وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
– سازمان حفاظت محیط زیست
– سازمان پزشکی قانونی کشور
– مؤسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور
است که سموم جدید را از جنبه های مختلفی مانند اثرات زیستم حیطی، سلامت انسان (به ویژه بر باروری و رشد جنین)، کارایی در اقلیم ایران و دیگر معیارها به دقت بررسی میکنند.
دستاوردهای عملی و آمارها
سازمان حفظ نباتات در سالهای اخیر دستاوردهای قابل توجهی در زمینه مدیریت سموم داشته است که برخی از آنها عبارتند از:
– حذف ۱۶۸ قلم سم: در سالهای گذشته، ۱۶۸ قلم سم به دلیل مخاطرات بهداشتی و زیستمحیطی از فهرست سموم مجاز کشور حذف شدهاند .
– حذف ۱۹ سم پرخطر در سال گذشته: در یک اقدام مهم، ۱۹ قلم سم پرخطر از سبد سموم کشور حذف شد .
– ثبت سموم کمخطر جدید: در یک سال گذشته، ۴۸ قلم آفتکش جدید ثبت شد که ۹۶ درصد آنها کمخطر و متوسط خطر بودند . در گزارشی دیگر نیز به ثبت ۱۹ نوع سم کمخطر و کم‌مصرف که جایگزین پنج سم پرخطر شدهاند، اشاره شده است.
راهبردهای کلان و اقدامات آیندهنگر
سازمان حفظ نباتات برای تسریع در روند جایگزینی سموم، راهبردهای بلندمدتی را در پیش گرفته است:
– هوشمندسازی و دانشبنیان کردن فرآیندها: سازمان در حال ارتقای سامانه هایی مانند سماک، مانیتورینگ و سامانه جامع پایش است . همچنین، سامانه الکترونیکی صدور نسخه گیاهپزشکی راهاندازی شده تا توصیه های کارشناسی دقیق و کنترل شده ای در اختیار کشاورزان قرار گیرد .
– حمایت از شرکتهای دانشبنیان: سازمان توجه ویژهای به توسعه برنامه های حمایتی از شرکتهای دانش بنیان کشاورزی دارد تا از فناوریهای نوین برای سرعت بخشیدن به اقدامات خود استفاده کند .
– افزایش آگاهی و ترویج: ارتقای دانش سیاستگذاران، بهره برداران و عموم جامعه درباره اهداف گیاهپزشکی و اهمیت مصرف سموم کمخطر، از دیگر اولویتهای این سازمان است .
به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، سازمان حفظ نباتات ایران با اجرای برنامه های منسجم و نظارت دقیق، گامهای بلندی در مسیر کاهش وابستگی به سموم پرخطر و حرکت به سمت کشاورزی پایدار و تولید محصول سالم برداشته است. اگرچه این مسیر طولانی است، اما دستاوردهای اخیر نشان دهنده عزم جدی این سازمان برای محافظت از سلامت مردم، کشاورزان و محیط زیست است. تداوم این روند، همراه با مشارکت تمامی ذینفعان، کلید دستیابی به امنیت غذایی پایدار خواهد بود.