کاهو را بیشتر بشناسیم/ قسمت سوم؛ علائم و کنترل کپک خاکستری کاهو

پایگاه خبری DA1news: کپک خاکستری از بیماریهای معمول اما در بیش تر موارد کم اهمیت کاهو است. اما در صورت فراهم بودن شرایط محیطی مناسب می تواند موجب خسارت اقتصادی به محصول در گلخانه یا مزرعه شود .

به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، در ادامه مطلب با عنوان «کاهو را بیشتر بشناسیم» و شناخت و تشخیص و مدیریت بیماریهای کاهو که توسط موسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور منتشر شده است به بحث بیماری کپک خاکستری کاهو خواهیم پرداخت، و در آغاز این موضوع باید اشاره کنیم که کپک خاکستری کاهو در کشور در گلخانه های تولید نشاء مشاهده شده است اما از میزان خسارت آن اطلاعی در دست نیست.

علایم و نشانه های بیماری کپک خاکستری
نخستین نشانه های بیماری با لکه های آب سوخته از قهوه ای خاکستری تا قهوه ای نارنجی و پوسیدگی های روی برگ های پیر پایینی شروع میشود (شکل10).

بافت های آسیب دیده و مرطوب که در تماس با خاک قرار دارند نسبت به بیماری حساسند. این برگها در زمان برداشت باید جدا و حذف شوند. رشد و پیشروی بیمارگر روی این بافت های آسیب دیده سبب پیشرفت بیماری به بافت های سالم برگ های داخلی کاهو و پوسیدگی ساقه و برگهای متصل به آن میشود (شکل11).

معمولا در ادامه پیشرفت بیماری، پوشش مخملی قارچ که از اجتماع کنیدیوفرها و کنیدیها تشکیل شده روی ناحیه آلوده به راحتی قابل مشاهده است. اسکلروتهای سیاه رنگ قکارچ روی بافت های آلوده تشکیل میشوند. اما برخی از جدایه هادارای اسکلروت کم یا بدون اسکلروت هستند. در آلودگی شدید، زخم های قارچ بیمارگر دور تا دور ساقه را در محل طوقه فرا گرفته، سبب پوسیدگی ساقه، پژمردگی و مرگ گیاه میشود.

این علایم ممکن است با پوسیدگی طوقه بر اثر قارچ بیمارگر فوما اشتباه گرفته شود. بوته های جوان و نشاءهای کاهو نیز ممکن است در اثر آلودگی به کپک خاکستری از بین بروند.

برگ های بالایی کاهو نیز در صورت وجود زخم و آسیب دیدگی به کپک خاکستری آلوده میشوند. برای نمونه اگر برگ های داخلی کاهو دارای علایم بیماری فیزیولوژیکی سوختگی انتهایی باشند، اسپورهای قارچ بیمارگر ممکن است با رشد در بافت های سوخته و نکروز شده حاصل از این عارضه، سبب پوسیدگی ساقه شوند.

به طور کلی وجود آسیب و زخم بافت برای رخ دادن بیمکاری کپک خاکستری ضروری است. در نهایت توده اسپور خاکستری رنگ قارچ روی برگ های پایینی و در ادامه پوسیدگی کامل بوته (شکل12) در اثر آلودگی به کپک خاکستری رخ میدهد.

شکل10-الف( شروع لکه های کپک خاکستری روی برگ که سبب انتشار بیماری به برگ های مجاور می شود ، ب( ادامه پیشرفت لکه ها )

شکل11-الف( خشک و نکروز شدن لکه های کپک خاکستری و ریزش بافت ناحیه نکروز در صورت خشکی هوا ب( استقرار بیمارگر در برگهای بالایی و پوسیدگی این برگها و تشکیل توده خاکستری اسپور قارچ و زرد شدن برگ ها ج( پیشروی سری بیماری به برگ های مجاور و پوسیدگی آنها)

شکل12- الف( توده اسپور خاکستری رنگ قارچ روی برگ های خارجی بوته ب( پوسیدگی کامل بوته در اثر آلودگی به کپک خاکستری ) عامل بیماری کپک خاکستری عامل بیماری قارچ Botrytis cinerea است.

کنیدیوفرهای قارچ بلند به طول 2-1 میلیمتر، به رنگ خاکستری مایل به قهوه ای است ککه در نزدیکی انتها بالغ شده و با تولید انشعابات نامنظم اسپور زایی میکند. کنیدیها به شکل دسته ای در نوک انشعابات تشکیل می شوند .کنیدها تک سلولی، قهوه ای روشن به شکل بیضوی تا تخم مرغی به اندازه 4-11 × 16-18میکرومتر هستند (شکل13).

این بیمارگر روی محیط کشت استاندارد و معمولی برای جداسازی قارچ ها، به راحتی رشد کرده و جدا میشود. برخی از جدای ها برای اسپورزایی بهتر به نور (12ساعت تاریک و 12 ساعت روشنایی) نیاز دارند.

اسکلروتها سیاه، تخم مرغی یا گنبدی شکل و با ابعاد 10-4 میلیمتر هستند. دمای بهینه رشد قارچ بیمارگر 18-23 درجه سلسیوس بوده و رشد قارچ در دماهای بالاتر از 32 درجه سلسیوس متوقف میشود. تکوده اسکپور B.
cinerea روی بافتهای گیاه آلوده فراوان، متراکم، مخملی و به رنگ خاکستری مایل به قهوه ای مشاهده میشود.
این بیماری برای اولین بار در سال 1394 از گلخانه های شهرستان نظر آباد استان البرز گزارش شد.

 

شکل13- الف( کنیدیوفور بلند و ایستاده و صاف در B. cinerea که به طور نامنظم منشعب شده و اسپورها در انتهای آن تشکیل میشوند ،ب( اسپورهای کروی تا بیضوی شکل B. cinerea با اندازههای 18-6 ×11-4 میکرومتر که شفاف تا اندکی رنگی هستند.

چرخه بیماری کپک خاکستری
قارچ بیمارگر به دلیل گستردگی دامنه میزبانی در مزارع مجاور به صورت ساپروفیت روی بقایای گیاهی، به صورت بیمارگر روی علکف های هرز یا اسکلروت در خاک بقا مییابد. کنیدهای تولید شده به همراه باد به سطح بافت های آسیب دیده یا پیر میزبان رسیده و در صورت وجود شرایط مناسب جوانه زده، به سرعت بافت ها را آلوده و از مواد غذایی بستر رشد خود تغذیه می کند. بیمارگر پس از استقرار به داخل بافت های کناری سالم رشد کرده و سبب بروز علایم بیماری و اسپورزایی بیش تر میشود.

آب و هوای خنک، وجود آب آزاد و رطوبت نسبی بالا برای توسعه بیماری مناسب است. بافت های کاهو که در معرض آسیب هایی مانند سرمازدگی و مشکلات فیزیولوژیکی مانند سوختگی انتهایی، یا فعالیت بیمارگرهای دیگری مانند Rhizoctonia solani ،Phoma exigua ، B. lactucae و Sclerotinia spp. قرار گرفته باشند، نسبت به بیماری کپک خاکستری حساسترند.

کنترل و پیشگیری از بیماری کپک خاکستری
از آن جا که آلودگی به B. cinerea از بافتهای آسیب دیده شروع میشود، کاهش آسیب دیدگی بافتها در عملیات زراعی و کنترل آفات و بیماریها در پیشگیری از بیماری کپک خاکستری موثر است.

خودداری از آبیاری بارانی، حذف بقایای گیاهی، انتقال به موقع نشاءها به مزرعه پیش از این که نشاها بیش از حد بزرگ شوند (برگ های نشاهای بزرگتر در جریان انتقال به مزرعه بیش تر آسیب می بیند)، ازتوصیه های مهم در کنترل بیماری است.

ارقام کاهوی ساقه ای و برگی یا ارقام رومانیایی نسبت بکه آلودگی کپک خاکستری حساسترند. انجام عملیات لازم برای بهبود تهویه و کاهش رطوبت نسبی در گلخانه و استفاده از قارچ کش های حفاظتی مجاز، از جمله اقدامان موثر در مدیریت بیماری به شمار میروند .توصیه میشود برای جلوگیری از بروز مقاومت از گروههای مختلف قارچ کش به تناوب استفاده شود.