از هند شرقی تا ایران؛ «نارنج» نماد جاودانگی و زندگی ابدی
پایگاه خبری داوان نیوز: در ادامه تاریخچه کشت گیاهان به سرگذشت و پیدایش نارنج در جهان و ایران میرسیم و باید دانسته باشیم که نارنج از قدیمی‌ترین مرکبات اهلی‌شده‌‌ی جهان است.
به گزارش اخبار روزانه کشاورزی( DA1news)اولین شواهد کشت نارنج عمدتاً در مناطق جنوب شرقی آسیا یافت شده است. مطالعات باستان‌شناختی و ژنتیکی نشان می‌دهد که منشأ اولیه‌ی نارنج به احتمال زیاد نواحی جنوب چین، هند شرقی (هندوچین) و شمال شرقی هند بوده است. در این مناطق این میوه به‌عنوان مرکبات تلخ و دارویی استفاده می‌شده و به احتمال زیاد در ابتدا به‌صورت وحشی و نیمه‌وحشی رشد می‌کرده.
نارنج در متون کهن هندی و طب سنتی هندی (آیووردا) جایگاه مهمی داشته و آیین‌ها و جشن‌های هندو نماد پاکی و برکت بوده است.
این میوه احتمالاً از حدود 3 هزار سال پیش در این نواحی وجود داشته و از آنجا به مناطق دیگر آسیا و بعدها اروپا و سایر نقاط جهان منتقل شده است. با گذشت زمان و توسعه‌ی مسیرهای تجاری مانند جاده‌ی ابریشم و مسیرهای دریایی، کشت نارنج در دیگر مناطق آسیا مانند ژاپن، کره، هند مرکزی و جنوب شرقی آسیا گسترش یافت. این میوه در چین باستان نقش مهمی در طب سنتی و آشپزی داشت و در باغ‌های امپراتوری کشت می‌شد و نمادی از ثروت، خوش‌شانسی و خوشبختی شناخته می‌شد.
نارنج در ایران
نارنج احتمالاً در حدود 1000 یا 1500 سال پیش به ایران وارد شده است و به نظر می‌رسد از مسیرهای تجاری دریایی و جاده‌های بازرگانی بین جنوب شرق آسیا و خلیج فارس به ایران رسیده باشد. شرایط اقلیمی ایران به‌خصوص در مناطق جنوبی، غربی و شمالی که آب‌وهوایی نظیر کشورهای مدیترانه‌ای دارند، سبب شده است که این گیاه در ایران به‌خوبی رشد کند و در باغ‌های ایرانی بهویژه در استان‌های فارس، مازندران، گیلان و بوشهر کشت شود.
در اشعار و ادبیات فارسی به نارنج اشاره‌هایی شده است که نشان می‌دهد این میوه در زندگی روزمره و فرهنگ مردم ایران نقش داشته است. در باغ‌های سنتی ایران درخت نارنج اغلب در کنار دیگر مرکبات کاشته می‌شود و مصرف غذایی و دارویی دارد.
نارنج در اسطوره‌های ایرانی به‌خاطر عطر خوش و طعم خاصش نماد زندگی و باروری بوده است. عطر نارنج در روایات کهن ایرانی، نماد پاکی و طراوت بوده و ایرانیان از آن برای خوشبو کردن محیط مراسم مذهبی و آیینی بهره می‌برده‌اند. نارنج همچنین در برخی از داستان‌های اسطوره‌ای و اشعار عرفانی نماد جاودانگی و زندگی ابدی بوده است. این میوه نمادی از پیوند جهان مادی و معنوی است و تلخی و شیرینی آن نیز بیانگر تضادهای زندگی است.
امروزه ایران یکی از تولیدکنندگان مهم نارنج در منطقه است و این میوه به‌خصوص در مناطق شمالی آن به وفور کشت می‌شود. نارنج تولیدشده در این مناطق علاوه‌بر مصرف داخلی صادر نیز می‌شود.
تاریخچه‌ی نارنج در قاره‌ی اروپا
نارنج ازطریق جاده‌ی ابریشم و مسیرهای دریایی بین قرن 10 تا 14 میلادی به اروپا وارد شد. اولین شواهد کشت نارنج در این قاره مربوط به دوره‌ی امپراتوری روم و بعدها قرون وسطی است. این میوه در اسپانیا و ایتالیا جایگاه ویژه‌ای پیدا کرد و در آشپزی و طب سنتی از آن استفاده شد. این میوه در تهیه‌ی مربا و عطرهای سنتی اروپایی نقش داشت.
در ادبیات و هنر اروپا بهویژه در دوره‌ی رنسانس نارنج نماد تلخی و زشتی ظاهری اما ارزش درونی بوده است و به‌خصوص در نقاشی‌های اروپایی به‌عنوان سمبل تعادل بین تلخی و شیرینی زندگی موردتوجه بوده است.
نارنج در قاره‌ی آفریقا
این میوه ازطریق تجارت با کشورهای اروپایی و عربی احتمالاً بعد از قرن 9 میلادی به شمال آفریقا وارد شد و کشت آن به‌سرعت در باغ‌های مناطق مدیترانه‌ای شمال آفریقا گسترش یافت. نارنج در فرهنگ‌های محلی و طب سنتی آفریقا نقش ویژه‌ای داشت. همچنین در فرهنگ عربی و شمال آفریقا به دلیل عطر قوی و طعم تلخش نمادی از پاکیزگی و تازگی شناخته می‌شده و در داستان‌های فولکلور با مفاهیمی همچون عشق و پاکی گره خورده است.
نارنج چگونه به قاره‌ی آمریکا وارد شد
نارنج در قرن 15 و 16 میلادی توسط کاوشگران اروپایی (بهویژه اسپانیایی‌ها و پرتغالی‌ها) به قاره‌ی آمریکا وارد شد و کشت آن در مناطق گرمسیری قاره‌ی آمریکا مانند فلوریدا، کالیفرنیا، مکزیک و کارائیب آغاز شد.
امروزه ایالات متحده‌ی آمریکا از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان مرکبات است. اگرچه در این کشور بیشتر مرکبات شیرین کشت می‌شود، ولی نارنج تلخ هم به‌صورت محدود وجود دارد.
نارنج در قاره‌ی اقیانوسیه
نارنج در قرن 18 و 19 میلادی به همراه سایر مرکبات ازطریق مهاجران اروپایی به استرالیا و مناطقی از اقیانوسیه برده شد. مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری این قاره برای رشد مرکبات بهویژه نارنج مناسب بود. امروزه این میوه در مقیاس محدود و برای مصرف محلی در این قاره پرورش می‌یابد.
کدام کشورها بهترین نارنج جهان را دارند؟
بهترین نارنج جهان به چند منطقه‌ی خاص نسبت داده می‌شود که به‌خاطر شرایط اقلیمی، خاک و مناسب و تجربیات کشاورزان، نارنج‌های باکیفیتی تولید می‌کنند.
ایران یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نارنج باکیفیت در جهان است. آب‌وهوای معتدل و مرطوب، خاک غنی و شرایط مناسب گیلان و برخی دیگر از مناطق شمالی ایران سبب شده است نارنج‌هایی با عطر و طعم دلپذیر در استان‌های شمالی ایران تولید شود.
هندوستان نیز با سابقه‌ی طولانی کشت مرکبات تلخ، نارنج‌هایی با عطر و طعم قوی تولید می‌کند. شرایط آب‌وهوایی گرم و مرطوب جنوب هند به کیفیت و طعم نارنج کمک می‌کند.
در اروپا نیز اسپانیا (بهویژه منطقه‌ی والنسیا) از پیشگامان کشت مرکبات در اروپاست و نارنج‌های این منطقه برای تهیه‌ی عطر و مربا استفاده می‌شود. نارنج تلخ سواحل جنوب ایتالیا هم کیفیت بالایی دارد و در صنایع غذایی و تهیه‌ی محصولات جانبی مانند روغن نارنج کاربرد فراوان دارد. در مراکش و شمال آفریقا هم نارنج‌هایی با عطر و طعم خاص تولید می‌شود که در بازارهای محلی و صادراتی محبوبند.