بحران نهاده های کشاورزی؛ کشاورزان در چنبره گرانی کود، سم و تحریم

پایگاه خبری DA1news: بخش کشاورزی ایران به عنوان یکی از ارکان اصلی امنیت غذایی و اقتصادی کشور، در سالهای اخیر با چالشهای جدی مواجه شده است. تشدید تحریم های بین المللی و تورم فزاینده داخلی، به ویژه در حوزه نهاده های کشاورزی مانند سموم و کودها، هزینه های تولید را به طور بی سابقه ای افزایش داده و فشار مضاعفی بر کشاورزان وارد کرده است.

به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، گرانی سموم و کودهای کشاورزی در ایران، نتیجه ترکیبی از تحریمهای خارجی، سیاستهای اقتصادی ناکارآمد و تورم ساختاری است. این چالشها نه تنها امنیت غذایی کشور را تهدید میکند، بلکه معیشت میلیون ها کشاورز را در خطر قرار داده است. حل این بحران نیازمند هماهنگی بین سیاستهای داخلی و دیپلماسی بین المللی است تا با کاهش وابستگی به واردات، بهبود بهره وری و حمایت مستقیم از تولیدکنندگان، پایداری بخش کشاورزی تضمین شود. این گزارش به بررسی علل گرانی سموم و کودها، پیامدهای آن بر تولیدات کشاورزی و راهکارهای احتمالی برای کاهش این فشارها میپردازد.

۱. عوامل گرانی سموم و کودهای کشاورزی
الف) تحریم ها و محدودیتهای بین المللی
– مشکلات واردات نهاده ها: تحریم ها دسترسی به بازارهای جهانی را محدود کرده و واردات نهاده های اساسی مانند کودهای شیمیایی، بذرهای اصلاح شده و سموم را با دشواری مواجه ساخته است. این محدودیتها باعث افزایش هزینه های واردات به دلیل مشکلات نقل و انتقال ارز و بانکی شده است.
– نوسانات نرخ ارز: خروج آمریکا از برجام در سال ۱۳۹۷ و تشدید تحریم ها، جهش نرخ ارز از حدود ۵,۰۰۰ به ۹,۰۰۰ تومان را در پی داشت. این افزایش، قیمت کودهای وارداتی را بهطور مستقیم تحت تأثیر قرار داد و هزینه تولید را تا ۷۳ درصد در بخش کشاورزی افزایش داد.
– وابستگی به واردات: حدود ۷۵ درصد کودهای شیمیایی مصرفی در ایران وارداتی است و وابستگی به بازارهای خارجی، آسیب پذیری این بخش را در برابر نوسانات قیمت جهانی و اختلالات زنجیره تأمین تشدید کرده است.

ب) تورم داخلی و سیاستهای اقتصادی
– حذف یارانه ها: دولت در سالهای اخیر یارانه کودهای شیمیایی را حذف کرده است. بهعنوان مثال، قیمت اسید فسفریک از ۷۰,۰۰۰ به ۱۳۰,۰۰۰ تومان افزایش یافته و پیشبینی میشود در سال ۱۴۰۴ به ۱۷۰,۰۰۰ تومان برسد.
– افزایش هزینه های تولید: انرژی و حمل ونقل، دو عامل کلیدی در تولید کودها هستند. تورم ۴۶.۷ درصدی شاخص قیمت تولیدکننده در بخش صنعت (فروردین ۱۴۰۴) و افزایش هزینه های انرژی، قیمت تمام شده کودها را به شدت بالا برده است.
– رشد ۵۲ برابری هزینه های تولید: شاخص قیمت تولیدکننده بخش کشاورزی از ۳۵.۲ واحد در سال ۱۳۹۰ به ۱,۸۵۹ واحد در اسفند ۱۴۰۳ رسیده است که نشان دهنده افزایش ۵۲ برابری هزینهها در ۱۳ سال گذشته است.

۲. پیامدهای گرانی نهاده ها بر کشاورزان و تولید
– کاهش کیفیت و کمیت محصولات: کشاورزان به دلیل هزینه های بالا مجبور به کاهش مصرف کودها یا استفاده از جایگزین های بی کیفیت شدهاند. این موضوع باعث افت عملکرد در هکتار و کاهش تولید محصولات استراتژیک مانند گندم و پسته شده است.
– افزایش فشار مالی: هزینه تولید گندم در برخی مناطق تا ۵۰ درصد افزایش یافته، در حالی که قیمت خرید تضمینی دولت تنها ۲۰ درصد رشد داشته است. این اختلاف، سوددهی کشاورزان را به حداقل رسانده و بسیاری را به ورشکستگی کشانده است.
– تشدید رکود تورمی: همزمانی کاهش رشد اقتصادی بخش کشاورزی (منفی ۴.۴ درصد در سال ۱۴۰۱) و تورم بالای ۶۳ درصدی در این بخش، پدیده رکود تورمی را ایجاد کرده که هم تولید و هم مصرف را تحت تأثیر قرار میدهد.

۳. راهکارهای احتمالی برای کاهش فشار بر کشاورزی
الف) سیاستهای کوتاه مدت
– تأمین نهاده ها با ارز ترجیحی: بازگرداندن سیاست تخصیص ارز ترجیحی به واردات کودها و سموم میتواند قیمت این نهاده ها را تا ۵۰ درصد کاهش دهد.
– حمایت مستقیم از کشاورزان: اعطای تسهیلات کم بهره برای خرید نهادهها و توسعه بیمه محصولات کشاورزی به منظور جبران خسارات ناشی از قیمت های متغیر.

ب) سیاستهای بلندمدت
– تولید داخلی نهاده ها: سرمایهگذاری در تولید کودهای فسفاته و پتاسیم داخل کشور برای کاهش وابستگی به واردات. به عنوان مثال، افزایش ظرفیت پالایشگاههای فسفات در استانهای مرکزی.
– بهبود بهره وری: استفاده از فناوریهای نوین مانند کشاورزی دقیق و سیستمهای آبیاری هوشمند برای کاهش مصرف نهاده ها و افزایش عملکرد.
– تقویت دیپلماسی اقتصادی: مذاکره برای لغو تحریم های مرتبط با کشاورزی و توسعه روابط تجاری با کشورهای همسایه مانند روسیه و چین برای دسترسی به بازارهای جایگزین.