تاریخچه‌ی کشت پیاز در جهان؛ این بدبوی خوشمزه!
پایگاه DA1news: کشت پیاز یکی از قدیمی‌ترین فعالیت‌های تاریخ کشاورزی بشر است. پیاز به‌عنوان یک گیاه خوراکی و دارویی در بسیاری از فرهنگ‌ها و تمدن‌ها شناخته شده است. نوع بشر بیش از 5 هزار سال است که این گیاه را در زمین می‌کارد و قدیمی‌ترین شواهد کشت پیاز به آسیای غربی و مصر باستان بازمی‌گردد. پیاز به‌ویژه در آشپزی ایرانی نقش مهمی دارد و تقریباً طبخ همه‌ی این غذاها با درست کردن پیازداغ شروع می‌شود. ایرانیان همچنین این گیاه را به‌صورت خام به همراه انواع کباب و آبگوشت می‌خورند. در این نوشته به تاریخچه‌ی کشت پیاز در قاره‌های جهان می‌پردازیم.
به گزارش اخبار روزانه‌ی کشاورزی، قدیمی‌ترین شواهد کشت پیاز به منطقه‌ی آسیای غربی و مصر باستان برمی‌گردد. در مصر باستان پیاز به‌عنوان یک ماده‌ی غذایی اصلی و حتی به‌عنوان دارو نیز استفاده می‌شد. پیاز در دوران فرعون‌ها بسیار مهم بوده و به‌طور گسترده کشت می‌شده است. در برخی از مقبره‌های باستانی مصر تصاویر و یادداشت‌هایی پیدا شده که نشان‌دهنده‌ی کشت و استفاده از پیاز در آن دوران است.
پیاز در دوران یونان و روم باستان نیز نه‌تنها به‌عنوان یک ماده‌ی غذایی، بلکه برای مقاصد پزشکی هم اهمیت بسیاری داشت. در کتا‌ب‌های پزشکی یونان باستان، مانند گالن، نام پیاز به‌عنوان گیاه دارویی ذکر شده است. با گسترش تجارت و فرهنگ‌های مختلف، پیاز از مناطق آسیای غربی به سایر نقاط جهان منتقل شد. این گیاه از طریق امپراتوری روم به اروپا و از طریق امپراتوری مغول به آسیای مرکزی و چین منقل شد.
تاریخچه‌ی کشت پیاز در قارهی آسیا
کشت پیاز در قارهی آسیا سابقه‌ای طولانی دارد. این گیاه یکی از محصولات کشاورزی شناخته‌شده‌ی آسیایی در دوران‌های مختلف است. کشت پیاز به دلیل شرایط آب‌وهوایی متنوع و ارزش غذایی به‌‌سرعت گسترش یافت.
سابقه‌ی کشت پیاز در هند به 3 هزار سال پیش بازمی‌گردد. در بسیاری از متون هندویی و بودایی نام پیاز به‌عنوان یک گیاه دارویی و خوراکی ذکر شده است. پیاز در طب سنتی هند برای درمان مشکلات گوارشی و تقویت سیستم ایمنی استفاده می‌شده است.
در چین نیز کشت پیاز سابقه‌ای چندهزار ساله دارد و در متون پزشکی چین باستان شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد این گیاه علاوه‌بر جنبه‌ی غذایی، برای تقویت انرژی بدن و جلوگیری از بیماری‌ها استفاده می‌شده است و امروزه نیز از سبزیجات اصلی آشپزی چینی است.
پیاز از دیرباز در آسیای مرکزی (ازبکستان، قزقیزستان و تاجیکستان امروزی) نیز کشت می‌شده است و به دلیل آب‌وهوای خشک و نیمه‌خشک این مناطق، رشد موفقی داشته است. امروزه پیازِ این منطقه نه‌تنها به‌عنوان غذای اصلی بلکه در فراورده‌های خشک‌شده نیز استفاده شده و به کشورهای دیگر صادر می‌شود.
پیاز در کشورهای اندونزی، مالزی و تایلند نیز از قرن‌ها پیش کشت می‌شده و امروزه به‌عنوان یک ماده‌ی اصلی در آشپزی سنتی استفاده می‌شود.
کشت پیاز در ایران
کشت پیاز به‌عنوان یک محصول مهم و پرکاربرد از دیرباز در ایران رواج داشته است. این گیاه نه‌تنها در آشپزی سنتی به‌عنوان یک سبزی پرکاربرد شناخته می‌شود، بلکه در طب نیز کاربرد داشته و ابن‌سینا نیز از خواص دارویی آن برای درمان بیماری‌های مختلف ازجمله درمان بیماری‌های گوارشی و سرماخوردگی استفاده می‌کرده است.
سابقه‌ی کشت پیاز در ایران به احتمال زیاد به دوران هخامنشی و حتی پیش از آن بازمی‌گردد. شواهد باستان‌شناسی نشان می‌دهد که پیاز از دیرباز به‌عنوان یک گیاه خوراکی و دارویی استفاده می‌شده است. کشت این گیاه به دلیل شرایط آب‌وهوایی مناسب، در مناطق مرکزی و جنوبی ایران مانند کاشان، یزد و شیراز امروزی رواج داشته است. پیاز علاوه‌بر کاربرد دارویی در برخی از درمان‌ها موضوعی و آرایشی نیز کاربرد داشته است.
پیاز به‌ویژه در دوران صفویه، قاجاریه و پهلوی به‌طور گسترده در مناطق مختلف ایران گسترش یافت و علاوه‌بر نقش انکارنشدنی در آشپزی ایرانی، در مراسم معنوی نیز استفاده می‌شد.
در دهه‌های اخیر پیاز به یکی از مهم‌ترین محصولات کشاورزی ایران تبدیل شده و ایران از تولیدکنندگان بزرگ پیاز در جهان است. امروزه پیاز در تمامی استان‌های ایران به‌ویژه خوزستان، فارس، آذربایجان شرقی، خراسان و اصفهان کشت می‌شود. این محصول در داخل کشور مصرف بالایی دارد، اما به‌عنوان یک محصول صادراتی نیز شناخته می‌شود و به کشورهایی مانند عراق، افغانستان و پاکستان صادر می‌شود.
در سال زراعی 1403-1402 بیش از 2 میلیون و 882 هزار تن پیاز در ایران تولید شده که 9 هزار تن آن به خارج از کشور صادر شده است.
تاریخچه‌ی کشت پیاز در قارهی اروپا
کشت پیاز در قارهی اروپا به دوران باستان بازمی‌گردد. پیاز نیز مانند بسیاری از گیاهان خوراکی در ابتدا از آسیا و آفریقا به اروپا وارد شد. پیاز به‌ویژه از ایران و مصر باستان به اروپا منتقل شد و به‌طور گسترده در این قاره کشت شد. همان‌گونه که پیش‌تر گفته شد، پیاز در یونان باستان نیز گیاهی مهم در تغذیه و پزشکی بود و بقراط پدر پزشکی غرب به خواص دارویی آن اشاره کرده است. در آن زمان پیاز به‌طورگسترده در مزارع یونان کشت می‌شد و در آشپزی روزمره نیز نقش مهمی داشت. در امپراتوری روم باستان نیز پیاز گیاه محبوبی بود و رومی‌ها علاوه‌بر استفاده از آن در آشپزی، برای درمان برخی بیماری‌ها نیز از آن استفاده می‌کردند. این گیاه در روم باستان برای ذخیره‌سازی در ماه‌های سرد کشت می‌شد.
در قرون وسطی کشت پیاز در کشورهایی مانند فرانسه، انگلستان و آلمان امروزی رایج شد و استفاده‌ی غذایی و دارویی داشت. در دوران رنسانس نیز توجه به پیاز به‌عنوان یک گیاه مفید ادامه یافت و در متون پزشکی و کشاورزی این دوره به کاربردهای غذایی و دارویی آن اشاره شده است.
در دوران مدرن پیاز از محصولات مهم اروپاست و هلند، اسپانیا، فرانسه و آلمان بزرگترین تولیدکنندگان آن هستند. پیاز در هلند به‌ویژه در فریزلند و خرونینگن و در فرانسه به‌ویژه در نرماندی و پروانس کشت می‌شود و در بسیاری از غذاهای سنتی مانند سوپ پیاز از آن استفاده می‌شود. آلمان نیز از تولیدکنندگان عمده‌ی پیاز در اروپا و صادرکننده‌ی این محصول به دیگر کشورهای اروپایی و نقاط مختلف جهان است.
کشت پیاز در قارهی آمریکا
پس از کشف قارهی آمریکا توسط کریستف کلمب، پیاز در اواخر قرن پانزدهم میلادی توسط کاشفان اسپانیایی و پرتغالی به آمریکا وارد شد و به مرور زمان به یکی از محصولات کشاورزی این قاره تبدیل شد. اسپانیایی‌ها در قرن شانزدهم پیاز را به آمریکای جنوبی و مکزیک بردند. سپس این گیاه در شمال قارهی آمریکا گسترش یافت.
در دوران استعمار مهاجران اروپایی کشت پیاز را در مناطق مستعمرات آغاز کردند. در آن زمان پیاز به‌عنوان یک گیاه مقاوم در برابر شرایط مختلف آب‌وهوایی و مناسب برای ذخیره‌سازی در فصل‌های سرد شناخته می‌شد.
با رشد مناطق کشاورزی ایالات متحده در قرن نوزدهم، ایالت‌های کالیفرنیا، تگزاس و میشیگان به بزرگترین تولیدکنندگان پیاز آمریکا تبدیل شدند.
امروزه ایالات متحده و مکزیک پیشرو تولید پیاز در قارهی آمریکا هستند. پرو، اکوادور و شیلی نیز از بزرگترین تولیدکنندگان پیاز در آمریکای جنوبی هستند.
تاریخچه‌ی کشت پیاز در قارهی آفریقا
همان‌طور که در ابتدای این نوشته ذکر شد، قدیمی‌ترین شواهد کشت پیاز به مصر باستان برمی‌گردد. کشاورزان مصری به‌ویژه در کنار رود نیل پیاز می‌کاشتند. با گسترش کشاورزی و تجارت در قارهی آفریقا، کشت پیاز در دیگر مناطق این قاره نیز آغاز شد.
در حال حاضر نیجریه، کنیا و آفریقای جنوبی بزرگترین تولیدکنندگان پیاز در قارهی آفریقا هستند و مصر نیز همچنان از تولیدکنندگان عمده‌ی پیاز در قارهی آفریقا و جهان است. پیاز در مراکش و تونس نیز محصولی باارزش در کشاورزی و تجارت شناخته می‌شود و به بازارهای داخلی و خارجی عرضه می‌شود.
پیاز در اقیانوسیه
کشت پیاز در اقیانوسیه به قرن 18 و 19 میلادی بازمی‌گردد. مهاجران اروپایی که به استرالیا و نیوزیلند کوچ کردند، محصولات کشاورزی مختلفی ازجمله پیاز را به این قاره وارد کردند.
استرالیا به‌عنوان یکی از کشورهای اصلی اقیانوسیه کشت پیاز را در دوران استعمار آغاز کرد و امروز نیز تولیدکننده‌ی عمده‌ی پیاز در اقیانوسیه است و پیاز کشت‌شده در این کشور به مصرف داخلی می‌رسد و صادر نیز می‌شود. آب‌وهوای متنوع و زمین‌های وسیع استرالیا برای تولید پیاز مناسب است و این محصول در ایالت‌های نیو ساوت ولز، ویکتوریا و کویینزلند کشت می‌شود.
در نیوزیلن نیز کشت پیاز در دوران استعمار آغاز شد. امروزه پیاز از محصولات کشاورزی مهم نیوزیلند است و به‌ویژه در صنعت غذای آماده و کنسرو کاربرد دارد. پیاز در این کشور در مناطقی مانند اوکلند و هاکینز بی کشت می‌شود.
در دیگر کشورهای اقیانوسیه مانند فیجی، پاپوآ گینه نو و تونکا نیز کشت پیاز به‌عنوان بخشی از کشاورزی سنتی و مدرن انجام می‌شود.