خرید ۷ میلیون تُنی، معوقات ۹۳ هزار میلیاردی گندم

پایگاه خبری داوان نیوز: شرکت بازرگانی دولتی ایران در آزمون خشکسالی ۱۴۰۴، توانمندی خود در مدیریت عملیات گسترده و توزیع جغرافیایی عادلانه را اثبات کرده است. با این وجود، شکاف ۹۳ هزار میلیارد تومانی پرداخت‌ها همچنان شمشیری بر بالای اعتماد کشاورزان است.

به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، در سالی که خشکسالی تاریخی و چالش‌های تأمین مالی، کشاورزی ایران را تحت فشار بی‌سابقه قرار داده، عملکرد شرکت بازرگانی دولتی ایران به عنوان متولی خرید تضمینی گندم، نقشی حیاتی در حفظ امنیت غذایی ایفا کرده است. تحلیل داده‌های اخیر نشان می‌دهد این شرکت در میانه محدودیت‌ها، دستاوردهای قابل توجهی داشته، اما با چالش‌های ساختاری نیز روبروست.

دستاوردهای کلان
۱. مقیاس عملیات در شرایط سخت:
– خرید ۷.۱۶ میلیون تُن گندم به ارزش ۱۴۴ هزار میلیارد تومان علیرغم کاهش ۲۱ درصدی بارش‌ها.
– پوشش ۵۵۲ هزار کشاورز در ۳۱ استان با تمرکز بر استان‌های پیشرو مانند خوزستان (۱.۴۳ میلیون تُن)، کردستان (۶۶۲ هزار تُن) و گلستان (۶۰۱ هزار تُن).

۲. پرداخت هدفمند مطالبات:
– واریز ۶۵,۳۰۰ میلیارد تومان (معادل ۴۴٪ کل مطالبات) با اولویت‌بندی زمانی:
– ۱۰۰٪ پرداخت برای تحویل‌دهندگان فروردین
– ۹۰٪ برای اردیبهشت
– ۷۵٪ برای خرداد
– عملکرد ممتاز در استان‌هایی مانند خوزستان (تسویه ۸۹٪ مطالبات) و ایلام (پرداخت ۸۳٪).

۳. انعطاف لجستیکی:
– فعال‌سازی ۸۶ مرکز خرید در کردستان، ۴۰ مرکز در اردبیل و ۳۹ مرکز در ایلام (ترکیب دولتی-خصوصی).
– تداوم خرید در مناطق کوهستانی مازندران و شمال غرب پس از پایان فصل اصلی.

چالش‌های اساسی
۱. شکاف تأمین مالی:
– ۵۶٪ مطالبات معوق (معادل ۹۳ هزار میلیارد تومان):
– تنها ۵۰٪ پرداخت برای تحویل‌های تیرماه
– استان‌هایی مانند مازندران تنها ۵۰٪ مطالبات را دریافت کرده‌اند.
– وابستگی به سازوکارهای غیرپایدار مانند «سازمان هدفمندی یارانه‌ها» برای تأمین اعتبار.

۲. ریسک‌های محیطی:
– کاهش خرید نسبت به سال گذشته به دلیل خشکسالی و تغییر الگوی کشت.
– هشدار بنیاد ملی گندمکاران درباره فروش غیرتضمینی گندم توسط کشاورزان نیازمند نقدینگی.

۳. چالش‌های هماهنگی بین‌دستگاهی:
– تأخیر در واریز مطالبات ناشی از ناهماهنگی بین سازمان برنامه و بودجه، بانک عامل و وزارت جهاد.
– طرح‌های جایگزین بحث‌برانگیز مانند «اوراق قرضه» که مورد پذیرش کشاورزان نیست.

نقاط قوت استراتژیک
– تأمین امنیت غذایی ملی: خرید ۷+ میلیون تُن گندم، ۸۰٪ نیاز داخلی را پوشش داده و از افزایش واردات جلوگیری کرد.
– الگوی توزیع جغرافیایی: تمرکز خرید بر استان‌های مرزی کم‌برخوردار (کردستان، ایلام، کرمانشاه) به عنوان ابزار توسعه منطقه‌ای.
– کیفیت‌محوری: استان‌هایی مانند ایلام با تولید گندم درجه‌یک، نقش کلیدی در تأمین نیاز ۱۴ استان کشور ایفا کردند.

پیشنهادات بهبود
۱. تحول مالی:
– ایجاد «صندوق ضمانت پرداخت گندمکاران» با مشارکت بانک‌های تخصصی
– انتشار «اوراق گندم» با بازدهی جذاب برای جذب نقدینگی مردمی.

۲. بهینه‌سازی لجستیک:
– توسعه سامانه یکپارچه رصد مراکز خرید از تحویل تا پرداخت
– افزایش سهم بخش خصوصی در مراکز خرید استان‌ها.

۳. مدیریت ریسک:
– طراحی الگوی کشت تابستانه جایگزین در استان‌های خشک
– عقد قراردادهای آتی با کشاورزان برای کاهش نوسانات.

به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، موفقیت نهایی این شرکت منوط به خروج از دام «تأمین مالی مقطعی» و حرکت به سمت:
– ایجاد سازوکارهای پایدار مالی
– تبدیل خرید تضمینی از «طرح حمایتی» به «موتور محرک توسعه کشاورزی دانش‌بنیان».
تعلل در پرداخت باقیمانده مطالبات، نه تنها چرخه تولید سال آینده را تهدید می‌کند، بلکه ممکن است دستاورد بزرگ «خودکفایی نسبی گندم» را در شرایط تحریم به مخاطره بیندازد.