دانستنی های کشاورزی؛ تاریخچه‌ی کشت سیب‌زمینی
پایگاه خبری DA1news: در سریال‌ها و فیلم‌های مربوط به جنگ جهانی دوم، سیب‌زمینی پخته خوراک غالب مردم کشورهای درگیر جنگ بود. البته که تنوع غذاهایی که امروزه با سیب‌زمینی طبخ میشود، هیچ شباهتی به آن روزگار ندارد و این گیاه غده‌ای بدمزه در هنگام خام بودن و خوشمزه در هر حالت دیگر، محبوب تمام سلایق غذایی است. این روزها که زمزمه‌هایی درباره‌ی افزایش قیمت سیب‌زمینی شنیده میشود، به سراغ تاریخچه‌ی کشت سیب‌زمینی در جهان رفته‌ایم. سیب‌زمینی بومی آمریکای جنوبی است و در قرن شانزدهم فاتحان اسپانیایی آن را به اروپا بردند و از آنجا در سراسر جهان گسترش یافت، به‌طوری‌که در روزگار ما یکی از مهم‌ترین محصولات کشاورزی در جهان محسوب میشود.
به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، قدیمی‌ترین شواهد درباره‌ی کشت سیب‌زمینی توسط بشر به حدود 5 تا 8 هزار سال پیش در منطقه‌ی آند در آمریکای جنوبی برمی‌گردد. سیب‌زمینی بومی قاره‌ی آمریکاست و نخستین شواهد نشان می‌دهد که این گیاه از هزاران سال پیش توسط مردم بومی منطقه (پرو و بولیوی امروزی) کاشته می‌شده است. در قرن 16 میلادی فاتحان اسپانیایی سیب‌زمینی را به اروپا بردند و این گیاه از اروپا در سراسر جهان گسترش یافت. جالب اینجاست که سیب‌زمینی نه به‌صورت مستقیم از آمریکای جنوبی، بلکه در قرن هفدهم میلادی توسط استعمارگران اروپایی به آمریکای شمالی رسید!
در اوائل قرن 18 میلادی سیب‌زمینی به‌طور محدود در ایالت‌های نیویورک، پنسیلوانیا و مریلند کاشته می‌شد، اما در قرن 19 میلادی به یک محصول کشاورزی مهم در ایالات متحده تبدیل شد. مقاومت این گیاه در برابر شرایط سخت و نیاز کم به منابع آبی باعث شد که در بسیاری از ایالت‌های آمریکای شمالی کشت شود. در این دوره مناطق مینه‌سوتا، آیداهو، مِیِن و واشنگتن به مراکز عمده‌ی تولید سیب‌زمینی تبدیل شدند.
در قرن بیستم میلادی تولید سیب‌زمینی به یک صنعت مهم درایالات متحده تبدیل شد و صادرات آن به دیگر کشورها افزایش یافت. همچنین صنایع فراوری سیب‌زمینی مانند تولید پوره و چیپس گسترش یافت.
امروزه ایالت آیداهو بزرگ‌ترین تولیدکننده‌ی سیب‌زمینی در ایالات متحده است و نقش مهمی در اقتصاد کشاورزی آمریکا ایفا می‌کند.
ورود سیب‌زمینی به کانادا نیز به اوائل قرن 18 میلادی برمی‌گردد. کشت این گیاه در قرن نوزدهم در کانادا افزایش یافت. کشت سیب‌زمینی در اواسط قرن نوزدهم میلادی با گسترش کشاورزی و افزایش تقاضا برای محصولات کشاورزی رونق گرفت. در حال حاضر سالانه میلیون‌ها تن سیب‌زمینی در کانادا تولید میشود که علاوه‌بر تأمین نیازهای داخلی، به دیگر کشورها نیز صادر میشود.
امروزه جزیره‌ی پرنس ادوارد بزرگ‌ترین تولیدکننده سیب‌زمینی در کاناداست. این ایالت همچنین یکی از مهم‌ترین تولیدکنندگان سیب‌زمینی برای صنایع چیپس و پوره است.
کشت سیب‌زمینی در قاره‌ی اروپا
فاتحان اسپانیایی مانند فرانسیسکو پیزارو پس از فتح امپراتوری اینکاها سیب‌زمینی را به اروپا بردند و نخستین بار این گیاه در اسپانیا و جزایر قناری کاشته شد. در ابتدا سیب‌زمینی به‌عنوان یک گیاه زینتی در باغ‌های سلطنتی کشت می‌شد و برخی تصور می‌کردند فقط خوراک دام است! کشت این گیاه کم‌کم در کشورهای فرانسه، آلمان و ایرلند رواج پیدا کرد.
در قرن 18 و 19 میلادی سیب‌زمینی به یکی از مهم‌ترین محصولات غذایی در اروپا تبدیل شد.
امروزه کشورهای آلمان، فرانسه و هلند بزرگ‌ترین تولیدکنندگان سیب‌زمینی در قاره‌ی اروپا هستند.
کشت سیب‌زمینی در قاره‌ی آسیا
در قرن 17 و 18 میلادی اسپانیایی‌ها و پرتغالی‌ها که از طریق مسیرهای تجاری دریایی در آسیا فعالیت داشتند سیب‌زمینی را به هند و چین و سایر مناطق آسیایی معرفی کردند. در چین سیب‌زمینی به‌عنوان یک محصول مقاوم به خشکسالی در مناطق کوهستانی شمال و جنوب این کشور کاشته می‌شد. در هند نیز سیب‌زمینی ابتدا در ایالت‌های غربی و بنگال گسترش یافت و بعدها در سراسر کشور رواج پیدا کرد.
در حدود سال 1600 میلادی هلندی‌ها سیب‌زمینی را به ژاپن بردند. و در قرن 18 و 19 روس‌ها آن را به آسیای مرکزی معرفی کردند و این گیاه در قرن 19 به یک محصول زراعی مهم در خاورمیانه، به‌ویژه ایران و ترکیه، تبدیل شد.
در قرن بیستم سیب‌زمینی به یک غذای اصلی در کشورهای مختلف قاره‌ی آسیا تبدیل شد و امروزه کشورهای هند، پاکستان، ایران و ژاپن تولیدکنندگان بزرگ این محصول در قاره‌ی آسیا هستند.
تاریخچه‌ی سیب‌زمینی در ایران
سیب‌زمینی در قرن 19 میلادی (13 قمری) و همزمان با دورهی قاجار ازطریق کشورهای اروپایی و آسیایی به ایران راه پیدا کرد و در ابتدا در برخی مناطق شمالی و غربی ایران کشت شد. احتمال می‌رود که سیب‌زمینی از طریق روسیه، عثمانی و هند به ایران وارد شده باشد. با توسعه‌ی کشاورزی در دورهی پهلوی اول، کشت سیب‌زمینی در استان‌هایی مانند همدان، کردستان، استان اردبیل امروزی و خراسان گسترش یافت و همدان به یکی از مراکز اصلی تولید سیب‌زمینی تبدیل شد.
در دهه‌های 1340 و 1350 با توسعه‌ی مکانیزاسیون کشاورزی، تولید آن در ایران رشد چشمگیری داشت. ایران در حال حاضر به‌طور متوسط سالانه بیش از 5 میلیون تن سیب‌زمینی تولید می‌کند. استان‌های همدان، اردبیل، اصفهان، آذربایجان شرقی، کردستان و زنجان ازجمله‌ی بزرگ‌ترین تولیدکنندگان سیب‌زمینی ایران هستند. به‌طور خاص استان همدان به‌تنهایی 24 درصد سیب‌زمینی کل کشور را تولید می‌کند.
تاریخچه‌ی کشت سیب‌زمینی در قاره‌ی آفریقا
سیب‌زمینی بومی قاره‌ی آفریقا نیست و همزمان با دوران استعمار از طریق اروپا و آمریکای جنوبی به آفریقا رسید و تاریخ کشت آن به قرن 19 میلادی برمی‌گردد. این گیاه به‌ویژه از طریق انگلستان و هلند به آفریقای جنوبی و کنیا منتقل شد. به دلیل اینکه سیب‌زمینی محصول زراعی مقاومی بود و به آبیاری کمی هم نیاز داشت، به‌سرعت در مناطق کوهستانی با آب‌وهوای معتدل قاره‌ی آفریقا مورد توجه قرار گرفت. در اوائل قرن بیستم میلادی کشت سیب‌زمینی در آفریقای جنوبی، کنیا، اتیوپی و مراکش گسترش یافت. در کنیا با توجه به سیاست‌های کشاورزی و اصلاحات زمین، تولید سیب‌زمینی افزایش قابل‌توجهی داشت و در مصر و مراکش نیز به یک محصول مهم کشاورزی تبدیل شد که نقش عمده‌ای در صادرات ایفا می‌کرد.
امروزه سیب‌زمینی یکی از مهم‌ترین محصولات کشاورزی کشورهای آفریقایی است و به‌ویژه در کنیا، نیجریه، اتیوپی و آفریقای جنوبی یکی از منابع اصلی غذایی محسوب میشود. سیب‌زمینی علاوه‌بر مصرف خانگی و صادرات، در تولید چیپس و سایر محصولات فراوری‌شده نیز نقش دارد.
کشت سیب‌زمینی در اقیانوسیه
سیب‌زمینی در قرن 18 میلادی به استرالیا وارد شد که در آن زمان مستعمره‌ی انگلستان بود. تاریخچه‌ی اولین کشت سیب‌زمینی در استرالیا به 1788 و زمان تأسیس مستعمره‌ی انگلیسی در سیدنی برمی‌گردد.
در قرن 19 میلادی کشت سیب‌زمینی در استرالیا گسترش یافت و به‌ویژه در مناطقی مانند تامسانی، ویکتوریا و نیو ساوت ولز کشت شد. این گیاه در قرن بیستم به یکی از محصولات اصلی غذایی استرالیا تبدیل شد. امروزه سیب‌زمینی تولیدشده در استرالیا علاوه‌بر تأمین نیازهای داخلی، بازارهای آسیای جنوب شرقی و حتی کشورهای آفریقایی را نیز هدف قرار داده است.
در قرن نوزدهم سیب‌زمینی به نیوزیلند نیز وارد شده و در مناطق حاصلخیز این کشور کشت شد. این محصول در ابتدا یک محصول وارداتی برای مصرف داخلی بود، اما به‌تدریج به یک محصول اصلی کشاورزی تبدیل شد. سیب‌زمینی تولیدشده در نیوزیلند به کشورهای مختلف به‌ویژه استرالیا و کشورهای آسیای جنوبی صادر میشود.