دانه‌های روغنی؛ تولید ناچیز، واردات کلان
پایگاه خبری داوان نیوز: ایران با وجود برخورداری از پتانسیل بالا در بخش کشاورزی، برای تامین نیاز داخلی به دانه‌های روغنی وابستگی شدیدی به واردات دارد. این وابستگی چالشی اساسی برای امنیت غذایی و اقتصاد کشور محسوب می‌شود.
به گزارش ناظم رامتین خبرنگار داوان نیوز: بخش کشاورزی ایران علیرغم توانمندی‌های فراوان، نتوانسته است پاسخگوی نیاز صنایع روغن‌کشی کشور باشد. آمارها نشان می‌دهد که حدود ۸۵ تا ۹۰ درصد از نیاز کشور به دانه‌های روغنی از طریق واردات تامین می‌شود. این حجم از واردات، سالانه میلیاردها دلار از منابع ارزی کشور را مصرف می‌کند. بر اساس آمارهای گمرکی، در یازده ماهه سال ۱۴۰۲، ارزش واردات انواع دانه‌های روغنی بیش از ۲ میلیارد دلار و ارزش واردات روغن‌های خوراکی بیش از ۲.۲ میلیارد دلار بوده است. در مقابل، تولید داخلی دانه‌های روغنی مانند کلزا، آفتابگردان و سویا بسیار محدود و در حد ۱۰ تا ۱۵ درصد از نیاز داخلی است.
این گزارش به بررسی حجم تولید و واردات این محصولات و همچنین برنامه‌های وزارت جهاد کشاورزی برای خروج از این وضعیت می‌پردازد.
به گزارش خبرنگار ما، وزارت جهاد کشاورزی با درک این چالش، برنامه‌هایی را برای افزایش تولید داخلی و کاهش وابستگی در دست اجرا دارد. مهم‌ترین محورهای این برنامه‌ها عبارتند از:
توسعه کشت محصولات راهبردی مانند کلزا: کلزا به دلیل سازگاری با شرایط اقلیمی ایران و داشتن بازدهی بالای روغن، در کانون توجه قرار دارد. هدفگذاری شده است که با افزایش سطح زیر کشت کلزا به ۵۰۰ هزار هکتار، حدود ۳۰ درصد از نیاز کشور به روغن خوراکی در داخل تامین شود.
ارتقای بهره‌وری و عملکرد در واحد سطح: متوسط عملکرد دانه‌های روغنی در ایران پایین‌تر از استانداردهای جهانی است. این وزارتخانه از طریق ترویج استفاده از بذرهای پربازده، آموزش روش‌های نوین آبیاری و مدیریت تغذیه مزارع، درصدد افزایش تولید در هکتار است.
حمایت از کشاورزان و تضمین خرید محصول: یکی از مشکلات اصلی کشاورزان، نبود اطمینان از بازار فروش و تاخیر در پرداخت مطالبات است. وزارت جهاد کشاورزی با اجرای سیاست تضمین خرید محصولات و تامین به‌موقع نقدینگی، انگیزه لازم برای کشت این محصولات را ایجاد می‌کند.
توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی: تمرکز بر توسعه صنایع فرآوری دانه‌های روغنی در داخل کشور، به جای خام‌فروشی، می‌تواند ارزش افزوده بالایی ایجاد کند و از خروج منابع خام جلوگیری نماید.
چالش‌های پیش رو
دستیابی به خودکفایی در تولید دانه‌های روغنی با موانع متعددی روبرو است:
مشکلات تامین نقدینگی: گاهی بودجه و نقدینگی کافی برای خرید محصولات داخلی از کشاورزان در مقایسه با بودجه عظیم اختصاص یافته به واردات، وجود ندارد.
رقابت با کشت‌های جایگزین: محصولاتی مانند گندم به دلیل حمایت‌های گسترده‌تر و خرید تضمینی، برای کشاورزان جذابیت بیشتری دارند.
محدودیت منابع آبی: کشت برخی از دانه‌های روغنی به آب نسبتاً زیادی نیاز دارد که در شرایط کم‌آبی ایران یک چالش جدی است.
بر اساس گزارش اخبار روزانه کشاورزی، اگرچه ایران در زمینه تولید دانه‌های روغنی با شکاف عظیمی بین تولید و مصرف مواجه است، اما پتانسیل خودکفایی در این حوزه وجود دارد. موفقیت برنامه‌های وزارت جهاد کشاورزی در گرو عزم ملی، تامین مالی به موقع، حمایت همه‌جانبه از کشاورزان و استفاده از فناوری‌های نوین است. در صورت تحقق این شرایط، می‌توان امیدوار بود که در آینده‌ای نه‌چندان دور، وابستگی به واردات دانه‌های روغنی به میزان قابل توجهی کاهش یابد و گام بلندی برای تحقق امنیت غذایی کشور برداشته شود.