دانستنی ها
سموم کشاورزی از ایران باستان تا آفتکش های امروزی
پایگاه خبری DA1news: برای بسیاری از مصرفکنندگان شهری، این واقعیت که آفات، بیماریها و علفهای هرز حیوانی (یا “کشاورزان زراعی”) بار اقتصادی قابلتوجهی برای کشاورزان ایجاد میکند و تهدیدی مداوم برای امنیت غذایی است تا حد زیادی مورد توجه قرار نمیگیرد.
به گزارش گروه علمی اخبار روزانه کشاورزی، در ایرلند که از سال 1840 شروع شد، اپیدمی های بیماری سوختگی سیب زمینی (ناشی از Phytophthora infestans) منجر به “گرسنگی بزرگ” شد، قحطی که منجر به گرسنگی دسته جمعی، مرگ تقریباً یک میلیون نفر و مهاجرت متعاقب آن حداقل یک میلیون نفر دیگر شد. 1845 و 1852، که منجر به کاهش 20 درصدی جمعیت ایرلند شد.
تا به امروز، انبوه ملخ ها به طور مشابه محصولات را از بین برده اند و یکی از دلایل قحطی و مهاجرت انسان ها در طول تاریخ بوده اند. در همین حال، جهانی شدن تجارت و حملونقل موتوری مردم فرصتهای بیسابقهای را برای کشاورزان به سرعت گسترش و استقرار در سراسر جهان فراهم کرده است. به عنوان مثال، کرم ارتشی پاییزی، پروانه مهاجمی که می تواند به طیف گسترده ای از محصولات آسیب برساند، در فاصله کمتر از پنج سال به سرعت در سراسر جهان (از جمله در استرالیا) گسترش یافته است. این یک نرخ هشدار دهنده از گسترش است که به شدت توسط جهانی شدن کمک می کند.
علف های هرز، در حالی که اثرات فاجعه بار کمتری دارند، در طول تاریخ کشاورزی نیز یک تهدید بزرگ برای بهره وری بوده اند. قبل از اتخاذ رویکردهای مدرن برای کنترل علف های هرز (آغاز قرن 19)، یکی از وظایف اصلی در مزارع، حذف علف های هرز از مزارع بود که تقاضای زیادی برای نیروی کار انسانی در مناطق روستایی ایجاد کرد.
نگرانی دیگر، معرفی عمدی آفات برای اهداف شوم است. امروزه بیشتر کاکائو جهان در آفریقا تولید می شود. اما در اوایل دهه 1990، برزیل نیز یکی از تولیدکنندگان اصلی بود، تا اینکه یک پاتوژن قارچی (جارو جادوگران) عمداً به مزارع کاکائو وارد شد تا مالکان قدرتمند زمین را تضعیف کند. صنعت ویران شد و نتیجه مطلوب حاصل شد: تولید در برزیل 75 درصد کاهش یافت.
تاریخچه سموم کشاورزی
کشاورزان از زمان ظهور کشاورزی به دنبال راه های جدیدی برای کنترل agripests بوده اند. بسیاری از اولین آفت کش ها به سادگی بر اساس برگ های خشک شده گیاه بودند.
یکی از محصولات آشنا برای بسیاری از باغبانان، Pyrethrum، بر پایه یک ترکیب آلی مشتق شده از گیاه است که از گیاهان گلدار گل داوودی، که توسط ایرانیان در اوایل 400 قبل از میلاد استفاده می شد، تهیه شده است. در قرن نوزدهم به خواص کنترلی مواد شیمیایی معدنی که عمدتاً حاوی آرسنیک، گوگرد یا مس بودند، توجه شد.
یکی از اولین آفت کش های شیمیایی معدنی که ساخته شد، مخلوط بوردو بود، ترکیبی از سولفات مس و آهک. در دهه 1880 به عنوان یک بازدارنده بصری برای جلوگیری از سرقت انگور توسط کودکان استفاده می شد، تاک کاران فرانسوی به سرعت متوجه شدند که این مخلوط در کنترل سفیدک پودری انگور بسیار موثر است. در حالی که در برخی زمینهها ارزشمند هستند (مثلاً مخلوط بوردو هنوز یک قارچکش مؤثر با استانداردهای مدرن است)، آفتکشهای معدنی اغلب برای انسان و سایر پستانداران سمی هستند، در حالی که تولید آفتکشهای آلی مشتق از گیاهان گرانقیمت هستند و اغلب ناپایدار هستند (مثلاً پیرترینهای طبیعی تجزیه میشوند. نور خورشید).
با شروع دهه 1940، شیمیدانان و شرکت های شیمیایی شروع به استفاده گسترده تر از شیمی آلی برای سنتز و تجاری سازی محصولات آفت کش کردند. بسیاری از اینها طیف وسیعی داشتند (یعنی برای کل گروههای موجودات سمی بودند) و در ابتدا ثابت کردند که در مقایسه با آفتکشهای موجود قبلی به طور چشمگیری مؤثر هستند.
با این حال، سطوح بالای سمیت باقیمانده و استفاده بی رویه از بسیاری از این آفت کش های نسل اول با طیف وسیع، آسیب قابل توجهی به محیط زیست و سلامت انسان وارد کرد. این مشکلات به وضوح توسط داستان DDT (دی کلرودی فنیل تری کلرواتان) نشان داده شده است.
یک حشره کش با طیف وسیع، DDT یکی از اولین آفت کش های آلی مصنوعی بود که برای استفاده گسترده منتشر شد. علیرغم اینکه در ابتدا ثابت شد که برای کنترل آفات سود زیادی دارد، داستان هشداردهنده DDT به خوبی شناخته شده است، تا حد زیادی به دلیل انتشار “بهار خاموش” توسط ریچل کارسون در سال 1962، که هر دو تخریب زیست محیطی ناشی از استفاده بی رویه از DDT را مستند کرد. و مشکلاتی که به دلیل تکامل گسترده مقاومت به آفات در حال ظهور است. میراث آن تا به امروز در حال کشف شدن است.
افزایش درک و آگاهی از اثرات زیست محیطی و بهداشتی مرتبط با آفت کش ها منجر به تنظیم، استفاده و نظارت بهتر بر استفاده از مواد شیمیایی کشاورزی شده است. در استرالیا، مسئولیت تنظیم محصولات جدید بر عهده سازمان آفت کش ها و داروهای دامپزشکی استرالیا (APVMA) است، در حالی که نظارت بر محیط زیست عمدتاً بر عهده سازمان های دولتی ایالتی است.
مقررات و نظارت منجر به خروج بسیاری از مواد شیمیایی از بازار و افزایش تلاش برای تولید آفت کش هایی با سمیت کم باقیمانده و افزایش ویژگی برای آفت هدف شده است. با این حال، افزایش مقررات هزینه ها را افزایش داده و توسعه مواد شیمیایی جدید را کند کرده است. مواد شیمیایی که بقایای ماندگاری به جا می گذارند با جایگزین هایی جایگزین شده اند که در بسیاری از موارد فوراً برای انسان و سایر گونه ها سمی هستند.
عواقب
اثرات مثبت توسعه یک صنعت بزرگ، سودآور و جهانی تجاری کشاورزی را می توان در قالب مواد غذایی فراوان و مقرون به صرفه در بازارها و فروشگاه های مواد غذایی در سراسر جهان مشاهده کرد. آفت کش ها ابزار توانمند «انقلاب سبز» بودند، دوره فوق العاده ای از رشد بهره وری محصولات غذایی. این امر منجر به این شد که کشورهایی مانند بنگلادش به سرعت برای غذاهای اصلی خودکفا شوند.
مزایای زیست محیطی نیز داشته است. در استرالیا، علفکشها به پذیرش گسترده سیستمهای خاکورزی کاهشیافته، بهبود سودآوری در کشاورزی در سطح وسیع، و کاهش متعاقب آن در فرسایش خاک و بهبود سلامت خاک اجازه دادهاند.
با این حال، استفاده از آفت کش ها با عواقب ناخواسته ای از جمله سمیت و اثرات خارج از هدف همراه بوده است. استفاده شدید از محصولات ثبت شده و فقدان جایگزین منجر به یک اثر جانبی منفی دیگر شده است: ظهور گسترده مقاومت شیمیایی. مقاومت زمانی پدیدار می شود که تغییرات ژنتیکی در جمعیت های کشاورزی هدف منجر به کاهش حساسیت به آفت کش های موثر قبلی شود.
آفت کش های جدیدی از طریق افزایش دانش در مورد حشره کش های گیاهی، (مانند حشره کش های پیرتروئید از پیرترین ها) توسعه یافته اند. با این حال، این عصارههای گیاهی هنوز حشرهکشهای بسیار سمی هستند و چندین نئونیکوتینوئید (یک دسته از حشرهکشها) نگرانیهایی را در مورد تأثیر آنها بر گونههای غیرهدف مانند زنبور عسل به خود جلب کردهاند.
در همین حال، علیرغم استفاده بیشتر کشاورزان از علفکشها در محدودههای قانونی، کشاورزی بدون خاکورزی باعث شده است که استرالیا یکی از بزرگترین مشکلات را در سراسر جهان با گونههای علفهای هرز مقاوم به علفکشها داشته باشد، در حالی که کشاورزان موظفند دامها را از مکانهایی که زمانی برای غوطهوری گوسفند استفاده میشد دور نگه دارند. مسمومیت بالقوه آرسنیک با زالو در خاک.
دانشمندان همچنان نگرانی های خود را در مورد استفاده گسترده از آفت کش ها بر سلامت کارگران مزرعه، محیط زیست و تکامل مقاومت مطرح می کنند. این نگرانیها اغلب منعکسکننده این واقعیت است که سیستمهای نظارتی برای کاهش خطرات حاد طراحی شدهاند، اما اثراتی را که استفاده گسترده و تجمعی از مواد شیمیایی متعدد در سیستمهای کشاورزی امروزی ما دارد، بررسی نمیکند.
درک بیشتر از پیامدهای ناخواسته استفاده از آفت کش ها منجر به توسعه “رویکردی یکپارچه برای مدیریت علف های هرز، بیماری ها و آفات” شده است. در حالی که رویکردهای یکپارچه به طور جهانی پذیرفته نشده اند، نمونه های موفقی نیز وجود دارد.
صنعت پنبه استرالیا امروز از یک وضعیت فاجعه بار در دهه 1970 با 20 تا 30 کاربرد حشره کش در هر فصل برای کنترل آفات پروانه خارج شده است. امروزه پنبهکاران مزایای سیستم مدیریت یکپارچه آفات بهخوبی مورد استفاده را همراه با یک استراتژی مدیریت مقاومت موثر برای حمایت از استفاده طولانیمدت از گیاهان پنبهای اصلاحشده ژنتیکی که یک باکتری طبیعی خاک، Bacillus thuringiensis (Bt) را بیان میکنند، مشاهده میکنند. Bt آفت اصلی پنبه Helicoverpa را کنترل می کند و در نتیجه، مقدار حشره کش مورد استفاده در هر هکتار توسط کشاورزان پنبه به طور چشمگیری کاهش یافته و تنها به یک یا دو کاربرد حشره کش در هر فصل برای سایر آفات کاهش یافته است.
آینده آگریپست ها و درمان علیه آنها
واقعیت امروز این است که جایگزینهای آفتکشها اغلب پرهزینهتر، سختتر اجرا و برای کشاورزان خطرناکتر هستند. همچنین انگیزه کمی برای کشاورزان برای مدیریت تکامل مقاومت و اتخاذ شیوههای سرپرستی وجود دارد، که تقریباً تنها مسئول آن هستند. این چالشها با عدم تمایل کلی صنعت و مصرفکنندگان به جذب هزینههای مرتبط با اتخاذ شیوههای پایدارتر توسط تولیدکنندگان، ترکیب میشوند.
سرمایهگذاری تحقیق و توسعه مورد نیاز برای تبدیل گزینههای جایگزین به یک گزینه مناسب برای بسیاری از کشاورزان، بعید است که منحصراً از مشاغل کشاورزی حاصل شود. اما بودجه عمومی اختصاص یافته به تحقیق و توسعه کشاورزی در بسیاری از کشورهای توسعه یافته در سال های اخیر کاهش یافته است. چه کسی برای جایگزین هایی که قابل بسته بندی و فروش از جلوی مغازه نیستند، پرداخت می کند؟
کمبود مواد غذایی ناشی از همهگیریهای کشاورزی در دنیای مدرن نادر است، اما با تکامل مداوم مقاومت و خروج مواد شیمیایی از بازار، نیاز به ابزارهای جدید برای حفاظت از محصولات همچنان ادامه خواهد داشت. اثرات مخرب بهداشتی و اجتماعی پاندمی کروناویروس جدید، اهمیت آمادهسازی برای ظهور احتمالی پاتوژنهای جدید و حتی مخربتر را نشان میدهد، زیرا افزایش اتصال جهانی به تسهیل تکامل آنها (به عنوان مثال از طریق هیبریداسیون) و گسترش آنها کمک میکند.
بسیاری از کشورهای جهان در حال انجام تحقیقاتی هستند تا جایگزینهای آفتکش را کاربرپسندتر، از نظر اقتصادی سودآور و هدف خاصتر کنند. علاوه بر این، ما درک بیشتری از انگیزه ها و محرک های تغییر رویه (یا عدم تغییر) در سطح مزرعه، جامعه و کشور داریم.
استفاده از مواد شیمیایی کشاورزی به نوعی برای رفع مشکلات آفات در آینده قابل پیشبینی ادامه خواهد یافت، اما ما باید راههایی پیدا کنیم تا پیامدهای منفی آنها را کمتر گسترده و طولانیمدت کنیم. همچنین تغییراتی برای کاهش تکامل مقاومت و افزایش طول عمر موثر عملی آفت کش ها مورد نیاز است.
ما از کنار گذاشتن نوآوری های کنترل آفات که برای امنیت غذایی امروزی و معیشت کشاورزان بسیار حیاتی هستند، حمایت نمی کنیم. اما ما به آینده نگاه می کنیم و روی موج جدیدی از رویکردهای کنترل آفات تمرکز می کنیم که واقعاً پایدار هستند و در سیستم های کشاورزی ادغام می شوند.
دانستنی ها
از تخت جمشید تا نخلستانهای مدرن: داستان میوه مقدس
کشت خرما همواره ستون فقرات اقتصاد و زندگی در مناطق گرمسیری ایران بوده و امروز نیز با تولید انبوه، نام ایران را در صدر فهرست تولیدکنندگان جهانی این میوه مقدس نگه داشته است.
پایگاه خبری داوان نیوز: خرما، این میراث شیرین و کهن سرزمین ایران، ریشه در اعماق تاریخ تمدنهای فلات ایران دارد؛ از نخلستانهای باستانی میانرودان تا باغهای پرثمر جنوب ایران، این درخت مقاوم نماد پایداری، حیات و رونق در دل خشکترین مناطق بوده است.
به گزارش داوان نیوز، کشت خرما در ایران پیشینهای چندین هزارساله دارد و امروزه با وجود بیش از یک میلیون تن تولید سالانه، ایران را در زمره سه غول جهانی تولید این محصول قرار داده است. این گزارش سیر تاریخی پرورش خرما را از دوران باستان، گذر از عصر هخامنشیان و ساسانیان، تا دوران طلایی اسلامی و ایران معاصر پی میگیرد و ضمن واکاوی نقش اقتصادی و فرهنگی این «درخت زندگی»، مهمترین مناطق کشت آن از نخلستانهای گسترده خوزستان و کرمان تا سواحل خلیجفارس و بلوچستان را معرفی میکند. روایتی از تعامل دیرینه انسان و طبیعت که تا امروز ادامه دارد.
خرما با نام علمی « Phoenix dactylifera» یکی از قدیمیترین محصولات کشاورزی در تاریخ ایران است که هم بهعنوان یک منبع غذایی ارزشمند و هم بهعنوان نمادی از تمدن و کشاورزی پیشرفته در مناطق گرمسیری ایران مطرح بودهاست. کشت خرما در ایران پیشینهای چند هزارساله دارد و در طول تاریخ، نقش مهمی در اقتصاد، فرهنگ و معیشت مردم ایفا کردهاست.
خرما در ایران باستان
شواهد باستانشناسی نشان میدهد که کشت خرما در فلات ایران بهویژه در مناطق جنوبی و جنوبشرقی، به حدود ۶۰۰۰ سال پیش بازمیگردد. در تمدنهای اولیه بینالنهرین که با ایران باستان در تعامل بودند، خرما بهعنوان نمادی از باروری و رونق کشاورزی شناخته میشد.
در دوره هخامنشیان (۵۵۰–۳۳۰ پیش از میلاد)، کشت خرما در مناطق جنوبی ایران مانند خوزستان و کرمان رواج داشت. منابع تاریخی از وجود نخلستانهای گسترده در استان فارس و سواحل خلیجفارس خبر میدهند. در کتیبههای بهجا مانده از تخت جمشید نیز اشارههایی به خرما بهعنوان یکی از محصولات مهم این مناطق شدهاست.
در دوره ساسانیان (۲۲۴–۶۵۱ میلادی)، کشاورزی بهویژه در مناطق گرمسیری گسترش یافت و نخلستانهای خرما بهعنوان بخش مهمی از اقتصاد زراعی ایران محسوب میشدند. سیستمهای آبیاری پیشرفتهای مانند قنات که در این دوره توسعه یافتند، به رشد و گسترش نخلستانها کمک شایانی کردند.
خرما در دوره اسلامی و قرون وسطی
با ورود اسلام به ایران، کشت خرما همچنان رونق داشت و حتی گسترش یافت. جغرافیدانان و مورخان اسلامی مانند ابن حوقل، اصطخری و مقدسی در سفرنامههای خود از نخلستانهای گسترده در مناطق جنوبی ایران گزارش دادهاند. در این دوره، خرما نهتنها بهعنوان یک ماده غذایی، بلکه بهعنوان یک کالای تجاری مهم در بازارهای منطقهای و بینالمللی مطرح بود.
خرما در دوره صفویه تا قاجار
در دوره صفویه (۱۵۰۱–۱۷۳۶ میلادی)، بازرگانی خرما رونق بیشتری یافت و این محصول به کشورهای همسایه و حتی به شبهقاره هند صادر میشد. در دوره قاجار (۱۷۸۹–۱۹۲۵ میلادی)، با افزایش ارتباطات تجاری با اروپا، خرما بهعنوان یکی از محصولات صادراتی مهم ایران شناخته میشد. گزارشهای سیاحان اروپایی از نخلستانهای وسیع در سواحل خلیجفارس و مناطق مرکزی ایران حکایت دارد.
خرما در ایران معاصر
در سده بیستم میلادی، با توسعه فنون جدید کشاورزی و آبیاری، کشت خرما در ایران مدرنتر شد. تأسیس مؤسسه تحقیقات خرما در دهه ۱۳۴۰ شمسی و ایجاد سازمانهای تخصصی در زمینه تولید و صادرات خرما، به ارتقای کمی و کیفی این محصول انجامید. امروزه ایران یکی از سه تولیدکننده برتر خرما در جهان است و سالانه بیش از یک میلیون تن خرما تولید میکند.
مناطق اصلی کشت خرما در ایران
۱. استان خوزستان
– شهرستانهای مهم: اهواز، خرمشهر، آبادان، شادگان، شوشتر
– ارقام معروف: استعمران، برحی، زاهدی، دیری
– این استان با دارا بودن بیش از ۶ میلیون اصله نخل، مقام اول تولید خرما در ایران را دارد.
۲. استان سیستان و بلوچستان
– شهرستانهای مهم: ایرانشهر، سراوان، نیکشهر، چابهار
– ارقام معروف: مضافتی، ربی، هلیلهای
– خرماهای این منطقه بهویژه رقم مضافتی، از مرغوبیت خاصی برخوردارند.
۳. استان کرمان
– شهرستانهای مهم: بم، جیرفت، کهنوج، منوجان
– ارقام معروف: مضافتی، کلوته، هلیلهای
– شهرستان بم با نخلستانهای تاریخی خود، یکی از قطبهای اصلی تولید خرما در جهان محسوب میشود.
۴. استان هرمزگان
– شهرستانهای مهم: میناب، قشم، بندرعباس
– ارقام معروف: پیارم، هلیلهای، خرمای شاهانی
– خرما پیارم این منطقه از گرانترین و مرغوبترین انواع خرما در جهان است.
۵. استان بوشهر
– شهرستانهای مهم: دشتستان، تنگستان، دشتی
– ارقام معروف: کبکاب، استعمران، زاهدی
– این استان بهدلیل نزدیکی به خلیجفارس، شرایط مناسبی برای کشت خرما دارد.
۶. استان فارس
– شهرستانهای مهم: لارستان، جهرم، فیروزآباد
– ارقام معروف: شاهانی، کبکاب، زاهدی
– نخلستانهای این استان عمدتاً در مناطق جنوبی و گرمسیری متمرکز هستند.
۷. استان ایلام
– شهرستانهای مهم: دهلران، مهران
– ارقام معروف: زاهدی، استعمران
– اگرچه این استان از نظر وسعت نخلستانها کوچکتر است، اما کیفیت خرماهای آن قابل توجه است.
چالشها و آینده کشت خرما در ایران
امروزه کشت خرما در ایران با چالشهایی مانند خشکسالی، کمبود منابع آبی، آفات و بیماریها، و همچنین رقابت در بازارهای جهانی مواجه است. با این حال، با بهکارگیری روشهای نوین آبیاری، مدیریت علمی نخلستانها و توسعه صنایع تبدیلی، آینده کشت خرما در ایران امیدوارکننده به نظر میرسد.
به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، خرما در طول تاریخ ایران، از باستان تا امروز، نهتنها یک محصول کشاورزی، بلکه بخشی از هویت فرهنگی و اقتصادی مناطق گرمسیری کشور بودهاست. با وجود تغییرات اقلیمی و چالشهای جدید، نخلستانهای ایران همچنان بهعنوان نمادی از پایداری و سازگاری با محیطهای گرم و خشک، نقش مهمی در تأمین معیشت و اقتصاد مناطق جنوبی کشور ایفا میکنند. حفظ این میراث کهن و توسعه پایدار آن، نیازمند توجه جدی به تحقیقات علمی، مدیریت منابع و بازاریابی هوشمندانه در سطح جهانی است.
دانستنی ها
پاسخ به معضل دیرینه ضایعات کشاورزی و غذایی
موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، با هدف واکاوی علل و ارائه راهحلهای عملی برای معضل دیرپای «ضایعات محصولات کشاورزی و غذایی»، نشست تخصصی را روز چهارشنبه، ۲۸ آبان ۱۴۰۴ به صورت حضوری و آنلاین برگزار میکند.
پایگاه خبری داوان نیوز: نشست تخصصی برای واکاوی چالشهای مدیریت ضایعات کشاورزی و غذایی برگزار میشود.
به گزارش خبرنگار ما و به نقل از روابط عمومی موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، نشست تخصصی با عنوان «چالشهای اجرایی و راهکارهای عملیاتی مدیریت ضایعات محصولات کشاورزی و غذایی» روز چهارشنبه، ۲۸ آبان ۱۴۰۴ برگزار میشود.
این نشست تخصصی که در چارچوب «همایش ملی مدیریت ضایعات محصولات کشاورزی و غذا و ترویج فرهنگ مصرف درست» سازماندهی شده است، با هدف واکاوی عمیق موانع پیشِ رو و ارائه راه حلهای کاربردی برای کاهش ضایعات در این حوزه حیاتی برگزار میگردد.
جزئیات برگزاری نشست:
زمان: چهارشنبه، ۲۸ آبان ۱۴۰۴، از ساعت ۹ تا ۱۱:۳۰
محل برگزاری: موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی
شیوه برگزاری: حضوری و وبیناری
بر اساس این اطلاعیه، متخصصان، پژوهشگران، فعالان بخش کشاورزی و تمامی علاقهمندان به این موضوع میتوانند به صورت حضوری در محل برگزاری نشست حاضر شده و یا از طریق بستر وبینار به صورت آنلاین در این رویداد مشارکت کنند.
به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، مدیریت ضایعات محصولات کشاورزی و غذایی به عنوان یکی از کلیدیترین حلقههای زنجیره تأمین امنیت غذایی کشور، نیازمند عزمی ملی و بهرهگیری از دانش و فناوری روز است. انتظار میرود این نشست با ایجاد فضایی برای تبادل نظر بین صاحبنظران و مجریان، گامی مؤثر در جهت تدوین راهکارهای عملی و کاهش چالشهای پیشِ رو بردارد.
پایگاه خبری داوان نیوز: در گستره متنوع ذخایر ژنتیکی ایران، گونههای ارزشمندی وجود دارند که نه تنها از نظر زیستشناسی حائز اهمیت هستند، بلکه بخشی از هویت تاریخی و فرهنگی این مرز و بوم محسوب میشوند. در این میان، اسب کاسپین به عنوان یکی از اصیلترین و نادرترین نژادهای اسب در جهان، جایگاهی بیبدیل دارد. نژادی که با قدمتی بیش از پنج هزار سال، در نقشبرجستههای تخت جمشید جاودانه شده و منشأ پیدایش اسبهای خونگرم امروزی شناخته میشود.
متأسفانه این میراث ارزشمند ملی، به رغم شهرت جهانی، در داخل کشور با چالشهای جدی مواجه است. کاهش جمعیت، محدودیت تنوع ژنتیکی و فقدان برنامه اقتصادی پایدار، بقای این نژاد منحصربهفرد را با تهدید روبرو ساخته است.
این گزارش که بر اساس بیانات دکتر هوشنگ دهقانزاده، معاون پژوهشی و رئیس بخش تحقیقات علوم دامی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان گیلان تهیه شده، به بررسی تاریخچه، اهمیت و اقدامات در دست اجرا برای حفظ و احیای این گنجینه ژنتیکی میپردازد. در ادامه، جزئیات علمی، چالشهای پیشرو و راهکارهای نوین برای تضمین آینده اسب کاسپین را از زبان مباشر این پروژه ملی خواهیم شنید.
وی در ابتدای این گزارش با معرفی مسئولیت خود گفت: «به عنوان مسئول بخش تحقیقات علوم دامی، یکی از مهمترین مأموریتهای ما مدیریت مجتمع تحقیقات و آموزش حفظ ذخایر ژنتیکی اسب کاسپین است که یک مجتمع کاملاً منحصربهفرد در سطح کشور محسوب میشود.»
دهقانزاده با اشاره به پیشینه تاریخی این نژاد ارزشمند افزود: «اسناد و شواهد تاریخی از جمله نقوش برجسته در تخت جمشید، نشان میدهد که اسب کاسپین با قدمتی بیش از ۵۰۰۰ سال، یکی از اجداد اصلی اسبهای خونگرم امروزی است. تحقیقات پروفسور گاس کاتران از آمریکا نیز این موضوع را از نظر ژنتیکی تأیید کرده است.»
معاون پژوهش مرکز تحقیقات گیلان در ادامه به ویژگیهای منحصربهفرد این نژاد اشاره کرد و گفت: «مهمترین ویژگی ظاهری اسب کاسپین، قد کوتاه آن است که آن را به استانداردی جهانی برای آموزش سوارکاری به کودکان و نوجوانان تبدیل کرده است.»
وی با بیان چالشهای پیشروی حفظ این نژاد اظهار داشت: «متأسفانه تمامی اسبهای کاسپین خارج از ایران، از نوادگان تعداد محدودی هستند که دههها پیش از کشور خارج شدند. این امر باعث کاهش شدید تنوع ژنتیکی و افزایش همخونی در جمعیت جهانی آنان شده است.»
دهقانزاده در بخش دیگری از گزارش خود به اقدامات عملی صورت گرفته پرداخت و توضیح داد: «پس از انتقال گله اصلی از ایستگاه تحقیقاتی خوجیر به مجتمع فعلی در سال ۱۳۹۰، برنامهریزی ما بر دو محور اصلی متمرکز شده است: اول، حفظ و توسعه گله تحت مدیریت با اجرای برنامههای دقیق اصلاح نژادی، و دوم، شناسایی و ثبت اسبهای کاسپین در سراسر کشور که تاکنون منجر به میکروچیپگذاری حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ رأس شده است.»
وی در ادامه پروژههای تحقیقاتی در دست اجرا را برشمرد و افزود: «پروژههای مهمی از قبیل “ثبت و پایش اسب کاسپین” و “بررسی پروفایل مولکولی با استفاده از نشانگرهای میکروساتلایت” در حال انجام است. هدف نهایی ما تدوین نخستین کتاب تبارنامه این نژاد ارزشمند است.»
این مقام مسئول در پایان با اشاره به ضرورت توسعه اقتصادی این نژاد، راهکار استراتژیک خود را اینگونه تشریح کرد: «برای خروج از چالش انقراض، باید توجیه اقتصادی ایجاد کنیم. با توجه به ممنوعیتهای نسبی صادرات، ما پیشنهاد دادهایم که صادرات اسپرم و انتقال جنین در دستور کار قرار گیرد. یک طرح ملی نیز با همکاری نهادهای پژوهشی معتبر کشور پیشنهاد شده که امیدواریم با تأمین اعتبار، شاهد اجرایی شدن آن باشیم.»
وی در پایان تأکید کرد: «حفظ اسب کاسپین تنها یک وظیفه تحقیقاتی نیست، بلکه یک مسئولیت ملی برای نگهداری از میراث ژنتیکی و تاریخی کشورمان است.»
پژوهشکده خرما؛ میزبان غنیترین کلکسیون ژنتیکی
از تخت جمشید تا نخلستانهای مدرن: داستان میوه مقدس
تقویت صندوقها با محوریت داراییهای مازاد وزارت جهاد
دفاع از تهاتر نفت؛ پرسش از وزارت جهاد کشاورزی
ضوابط ثبت سفارش ذرت دامی و جو اعلام شد
تغییر پارادایم در اقتصاد کشاورزی؛ از محدودیت منابع تا سازوکارهای نوین توسعه
همایش ملی «تغییر اقلیم»؛ یافتن راهکارهای مدیریت پایدار
انتقاد تند آنجفی؛ «دستفرمان خطا» ما را به بحران کشانده
سردخانه طبیبی؛ از تولید تا صادرات انار
جشنواره انار ساوه؛ فرصتی برای جهش اقتصادی
پاسخ تریتیکاله به خشکی و کمبود علوفه در گلستان
دستاوردهای بیوتکنولوژی کشاورزی در قالب ایبوک
خواستار نظارت و «انقلاب مدیریتی» هستیم
سردخانه طبیبی؛ از تولید تا صادرات انار
وضعیت خاک «بسیار وخیم» است
-
اقتصاد2 هفته پیشتغییر پارادایم در اقتصاد کشاورزی؛ از محدودیت منابع تا سازوکارهای نوین توسعه
-
دانستنی ها9 ماه پیشکسب و کار؛ شرایط ورود به شغل سم فروشی چیست؟
-
آموزش8 ماه پیشگام به گام با کاشت نهال های کشت بافتی خرمای مجول (قسمت اول؛ انتخاب زمین)
-
بازرگانی1 سال پیشآیا قیمت کود یارانه ای را می دانید؟
-
اسلایدر8 ماه پیشروش های کشت، صادرات و استان های فعال در کشت تنباکو
-
اسلایدر3 هفته پیش
همایش ملی «تغییر اقلیم»؛ یافتن راهکارهای مدیریت پایدار
-
خبرهای سازمانی3 هفته پیشانتقاد تند آنجفی؛ «دستفرمان خطا» ما را به بحران کشانده
-
استان ها8 ماه پیشکشت، صادرات و مناطق مهم تولید سیر در ایران