طلای سبز؛ خوزستان، بهشت گمشده گیاهان دارویی
پایگاه خبری داوان نیوز: خوزستان با مساحتی حدود ۶۴,۰۵۷ کیلومتر مربع در جنوب غرب ایران و در کرانه خلیج فارس واقع شده است. این استان نه تنها در تولید محصولات استراتژیک کشاورزی مانند گندم، برنج و نیشکر پیشتاز است، بلکه در سالهای اخیر به عنوان تولیدکننده برتر گیاهان دارویی در کشور نیز مطرح شده است. وجود تنوع اقلیمی و دشتهای مستعد، خوزستان را به یکی از مناطق مهم برای کشت انواع گیاهان دارویی تبدیل کرده است.
به گزارش اخبار روزانه کشاورزی«داوان نیوز»، استان خوزستان به عنوان قطب اصلی کشاورزی ایران، با تولید ۱۷ میلیون تن محصولات کشاورزی، رتبه نخست کشور را در این حوزه به خود اختصاص داده است. این استان با برخورداری از چهار اقلیم مختلف آب و هوایی، اراضی حاصلخیز و منابع آبی فراوان، پتانسیل قابل توجهی برای کشت و توسعه گیاهان دارویی دارد. گزارش حاضر به بررسی جایگاه کشاورزی خوزستان در حوزه گیاهان دارویی، گونههای مهم، چالشها و فرصتهای پیش رو میپردازد.
وضعیت کشاورزی خوزستان: پیشینه و ظرفیت‌ها
جایگاه ملی
خوزستان با تولید ۱۷.۵ میلیون تن انواع محصولات کشاورزی، قطب کشاورزی کشور محسوب می شود. این استان سهمی ۱۷ درصدی از تولیدات کشاورزی کشور دارد و در تولید محصولات استراتژیکی مانند گندم (۱۳ درصد)، جو (۸ درصد)، برنج (۹ درصد) و خرما (۱۷ درصد) جایگاه ویژه‌ای دارد.
اراضی کشاورزی
این استان با دارا بودن بیش از ۱.۲ میلیون هکتار اراضی حاصلخیز، مقام اول در دارا بودن زمین مرغوب کشاورزی را در کشور دارد. همچنین حدود ۱.۳ میلیون هکتار از این اراضی زیر کشت محصولات مختلف قرار دارد.
توسعه کشت گیاهان دارویی در خوزستان
رشد کمی و کیفی
سطح زیر کشت گیاهان دارویی در خوزستان از ۲۶ هکتار در سال ۱۳۹۰ به ۲,۲۰۰ هکتار در سال ۱۳۹۸ افزایش یافته و میزان تولید نیز به ۱۶,۸۹۰ تن رسیده است. این رشد نشان‌دهنده توجه ویژه به این حوزه و پتانسیل بالای استان در تولید گیاهان دارویی است.
گونههای مهم دارویی
خوزستان با داشتن بیش از ۵۰ گونه دارویی با ارزش صادراتی و بیش از ۳۰ گونه مهم قابل کشت و توسعه، از تنوع چشمگیری در این حوزه برخوردار است. برخی از مهمترین گیاهان دارویی کشت شده در استان عبارتند از:
مرزه خوزستانی: گیاهی بومی با خواص ضدمیکروبی و ضدالتهابی.
هندوانه ابوجهل (حنظل): میوه آن خاصیت ملینی، ضدانگلی و کنترل دیابت دارد.
آویشن و بابونه: از گیاهان معطر با خواص ضدالتهابی و ضدمیکروبی.
چای ترش و استویا: به عنوان گیاهان دارویی و جایگزین طبیعی شکر.
ماریتیغال و گل گاوزبان: برای درمان بیماری‌های کبدی و آرامبخشی.
شوید: تقویت کننده دستگاه گوارش و ضداسپاسم.
اسفرزه: در درمان ناراحتی‌های گوارشی و التهاب مثانه.
مناطق اصلی کشت
شهرستان‌های دزفول، رامهرمز، شوش، اندیمشک، باغملک، ایذه و حمیدیه از مهمترین مناطق تولید گیاهان دارویی در استان هستند.
مزیت‌ها و فرصت‌ها
تنوع اقلیمی
وجود چهار اقلیم مختلف آب و هوایی در خوزستان، امکان کشت انواع مختلف گیاهان دارویی با نیازهای اکولوژیکی متفاوت را فراهم کرده است.
موقعیت استراتژیک
هممرزی با کشورهای حوزه خلیج فارس که می‌توانند مقاصدی برای صادرات محصولات کشاورزی باشند، یک مزیت مهم برای خوزستان محسوب می‌شود.
نیروی انسانی و اشتغالزایی
بخش کشاورزی حدود ۲۰ درصد اشتغال استان را به خود اختصاص داده است. توسعه کشت گیاهان دارویی می‌تواند به ایجاد اشتغال بیشتر و استفاده مطلوب از آب و خاک بینجامد.
چالشها و محدودیت‌ها
تغییرات اقلیمی و کم‌آبی
تنش‌های گرمایی، خشکسالی، سیل و کاهش منابع آب از مهمترین چالش‌های بخش کشاورزی خوزستان است. این استان با وجود برخورداری از پنج رودخانه بزرگ، در سالهای اخیر با مشکل کم‌آبی دست و پنجه نرم می‌کند.
مشکلات ساختاری
سن بالا و کم‌سوادی بهره‌برداران: میانگین سنی بهره‌برداران کشاورزی ۵۴ سال است و پیش‌بینی می‌شود این رقم در آینده نزدیک به ۶۲ سال افزایش یابد. همچنین غالب آنان کم‌سواد یا بی‌سواد هستند.
ضعف در فرآوری و بسته‌بندی: خام‌فروشی یکی از معضلات اساسی این بخش است. کشاورزان گیاه برداشت شده را با قیمت پایین به افراد درجه ۲ و ۳ می‌فروشند.
نبود بازار مشخص و واحدهای فرآوری: عدم وجود بازار مشخص برای فروش محصولات تولیدی کشاورزان و واحدهای فرآوری اسانس و عرقیات گیاهی از دیگر مشکلات است.
کمبود نیروی انسانی متخصص: تنها کمتر از ۱ درصد از دانش‌آموزان استان در رشته‌های کشاورزی تحصیل می‌کنند و تحصیل دانش‌آموزان دختر در این رشته‌ها صفر است.
راهکارها و چشم‌انداز آینده
توسعه پژوهش و فناوری
افزایش تولید منحصراً از طریق افزایش بهره‌وری در سیستم‌های تولیدی مبتنی بر دانش و فناوری نوین امکان‌پذیر است. مراکز تحقیقات و آموزش متولی اصلی تولید دانش و فناوری و انتقال آن به عرصه‌های تولید هستند.
اجرای الگوی کشت
اجرای الگوی کشت ملی که توسط سازمان تات تدوین شده، می‌تواند به اصلاح الگوی موجود کمک کند. در صورت اصلاح سالانه ۵ درصد الگوی کشت، پس از شش سال به الگویی مناسب و متناسب با منابع و محدودیت‌ها خواهیم رسید.
توسعه صنایع فرآوری
توسعه صنایع بسته‌بندی و فرآوری گیاهان دارویی با هدف تأمین نیاز بازار داخلی و صادرات بسیار ضروری است. در این زمینه، حمایت‌های لازم از سرمایه‌گذاران شامل آموزش، مشاوره و پرداخت تسهیلات باید صورت گیرد.
آموزش و تربیت نیروی انسانی
برای آینده، نیاز به تربیت کشاورزان باسواد، ماهر و توانمند داریم. توسعه هنرستان‌های کشاورزی و هدایت تحصیلی دانش‌آموزان به سمت رشته‌های کشاورزی توسط مسئولان استانی یک ضرورت اساسی است.
به گزارش خبرنگا ما، استان خوزستان با برخورداری از ظرفیت‌های طبیعی بی‌نظیر، تنوع اقلیمی و پیشینه قوی کشاورزی، پتانسیل تبدیل شدن به قطب اصلی تولید و صادرات گیاهان دارویی در ایران و حتی منطقه را دارد. با این وجود، برای تحقق این امر، نیاز به مدیریت یکپارچه، توسعه پژوهش‌های کاربردی، تجهیز زیرساخت‌های فرآوری و تربیت نیروی انسانی متخصص احساس می‌شود. با برنامه‌ریزی صحیح و سرمایه‌گذاری هدفمند، می‌توان از این ظرفیت عظیم برای افزایش درآمد کشاورزان، ایجاد اشتغال پایدار و تقویت اقتصاد ملی بهره برداری نمود.