پایگاه خبری داوان نیوز: تحقیقات علمی نقش کلیدی در توسعه ارقام جدید برنج مقاوم به تنش‌های محیطی ایفا می‌کند و می‌تواند به افزایش تولید، کاهش ضایعات و بهبود کیفیت محصول بینجامد. رئیس موسسه تحقیقات برنج کشور با تأکید بر نقش تحقیقات در عبور از چالش‌های اقلیمی، از برنامه‌های راهبردی آینده، از جمله توسعه کشاورزی هوشمند با ربات‌ها و احیای ذخایر ژنتیکی به عنوان کلید امنیت غذایی پایدار کشور نام برد.

ناظم رامتین سردبیر داوان نیوز؛ دکتر مریم حسینی، رئیس موسسه تحقیقات برنج کشور، در گفت‌وگوی اختصاصی به بررسی تاریخچه، دستاوردها و برنامه‌های آینده این موسسه پرداخت و با تشریح فعالیت‌های پژوهشی پنج دهه گذشته، بر نقش تحقیقات علمی در افزایش عملکرد، بهبود کیفیت و توسعه پایدار کشت برنج در ایران تأکید کرد.

دکتر حسینی در آغاز با اشاره به پیشینه پژوهش‌های برنج در ایران گفت: موسسه تحقیقات برنج کشور یک موسسه ملی تک‌محصولی است که در سال ۱۳۷۳ به‌صورت رسمی آغاز به کار کرد، اما سابقه پژوهش‌های برنج در ایران به اواخر دهه ۳۰ و سال ۱۳۳۸ بازمی‌گردد. وی هدف اصلی این موسسه را «افزایش عملکرد در واحد سطح، افزایش تولید برنج داخلی و ارائه یافته‌های به‌زراعی و به‌نژادی به بهره‌برداران» عنوان کرد.

رئیس موسسه تحقیقات برنج به بخش‌های تخصصی این موسسه اشاره کرد و افزود: موسسه دارای بخش‌های تخصصی شامل اصلاح و تهیه بذر، گیاه‌پزشکی، تحقیقات خاک و آب و بخش تحقیقات فنی و مهندسی است. ستاد اصلی ما در شهر رشت واقع شده و معاونت موسسه در آمل فعال است.

دستاوردهای کلان موسسه در پنج دهه گذشته
دکتر حسینی با بیان مهم‌ترین دستاورد موسسه اظهار داشت: میانگین عملکرد برنج در واحد سطح طی پنج دهه گذشته بیش از دو برابر افزایش یافته است. در گذشته این میزان حدود ۲.۷ تن در هکتار بود که امروز به بیش از ۵ تن در هکتار رسیده است. این موفقیت حاصل انتقال دانش به مزرعه و استفاده بهره‌برداران از یافته‌های کاربردی پژوهشی است.

وی با اشاره به موفقیت‌های بخش به‌نژادی خاطرنشان کرد: موسسه تاکنون ۶۱ رقم را به‌صورت رسمی معرفی کرده و دو رقم جدید نیز نام‌گذاری شده که با احتساب آنها به ۶۳ رقم می‌رسد. به گفته دکتر حسینی، این ارقام در گروه‌های مختلفی معرفی شده‌اند:

 ارقام متحمل به خشکی(تحمل ۳۵-۴۰ روز خشکی پایان دوره)؛ کیان، هستی
ارقام متحمل به سرما (مناسب مناطق کوهستانی)؛ ستایش
ارقام با کیفیت پخت برتر (کیفیت مطلوب برای ذائقه ایرانی)؛ گیلانه، گیلان، آنام، طلوع، هلال، تیسا

تحقیقات در حوزه مدیریت عوامل زیان‌رسان
مدیریت تلفیقی آفات: دکتر حسینی در پاسخ به سوالی درباره کنترل آفات بیان کرد: مهم‌ترین آفت برنج، کرم ساقه‌خوار نواری برنج است که خسارت اقتصادی قابل توجهی وارد می‌کند. همکارانم در بخش گیاه‌پزشکی با پایش مداوم رفتار این آفت و استفاده از روش‌های مکانیکی و بیولوژیک، آموزش‌های لازم را به کشاورزان ارائه داده‌اند. وی افزود: هدف ما کنترل این آفت با حداقل سم یا حتی حذف کامل سموم است تا همزمان سلامت زیست‌بوم نیز حفظ شود.

سیستم مدیریت تلفیقی (ICM): رئیس موسسه تحقیقات برنج کشور توضیح داد: مدیریت تلفیقی شامل استفاده مناسب از کود، عدم استفاده از سموم حشره‌کش غیرضروری، کنترل ساقه‌خوار با استفاده از زنبور تریکوگراما و روش‌های مکانیکی است. این سیستم در سطح ۵۰۰۰ هکتار با همکاری سازمان‌های جهاد کشاورزی استان‌های گیلان، مازندران و گلستان در حال اجراست.

راهکارهای مقابله با تغییرات اقلیمی
دکتر حسینی با اشاره به تأثیر تغییرات اقلیمی بر کشت برنج گفت: برخلاف تصور عمومی، برنج نیازی به وجود دائم آب در پای بوته ندارد. تحقیقات ما نشان داده که می‌توان با آبیاری تناوبی با دور ۸ روزه، محصول مناسبی تولید کرد.
وی افزود: این روش دهه ها پیش ارائه شده، اما در سال‌های اخیر با کاهش منابع آبی، به‌صورت گسترده‌تری در حال اجراست.

رئیس موسسه تحقیقات برنج کشور تأکید کرد: مهم‌ترین برنامه راهبردی ما در آینده، معرفی ارقام سازگار با تغییرات اقلیمی است. این شامل ارقام متحمل به گرما، سرما، خشکی و همچنین ارقام چندساله (پرنیال) است که بتوانند در شرایط جدید محیطی عملکرد مناسبی داشته باشند.

کاهش ضایعات و بهبود کیفیت فرآوری
دکتر حسینی به موضوع ضایعات پس از برداشت اشاره کرد و گفت: مکانیزاسیون برداشت برنج در کشور از رشد خوبی برخوردار بوده به طوری که بیش از ۷۰ درصد سطح زیر کشت به صورت مکانیزه کشت و حدود ۸۵ درصد به صورت مکانیزه برداشت می‌شود.
وی افزود: برای کاهش ضایعات، دستورالعمل‌های فنی برای مراحل مختلف پس از برداشت شامل خشک‌کردن، تبدیل و بسته‌بندی تهیه شده است. هرچه درصد شکستگی دانه کاهش یابد، درآمد کشاورز افزایش می‌یابد.

سلامت محصول و امنیت غذایی
رئیس موسسه تحقیقات برنج کشور در پاسخ به سوالی درباره سلامت محصول برنج توضیح داد: برنج پس از گندم، تأمین‌کننده بخش عمده‌ای از کالری مردم ایران است و سلامت آن اهمیت ویژه‌ای دارد.

وی افزود: موسسه تحقیقات برنج با همکاری موسسه تحقیقات گیاه‌پزشکی، پایش مستمری از مزرعه تا سفره انجام می‌دهد. خوشبختانه تاکنون گزارشی مستند مبنی بر وجود آلودگی‌های خطرآفرین در برنج سفید مصرفی نداشته‌ایم.

همکاری‌های بین‌المللی و چشم‌انداز آینده
دکتر حسینی به همکاری‌های بین‌المللی موسسه اشاره کرد و گفت: علیرغم تحریم‌ها، با کشورهای پیشرو در تولید برنج شامل چین، مالزی و هند همکاری‌های مشترک داریم. جالب است بدانید که مالزی خواهان انتقال یافته‌های پژوهشی ما در زمینه کنترل بیماری بلاست و ارقام متحمل است.

برنامه‌های آینده: وی چشم‌انداز آینده موسسه را در چند محور خلاصه کرد:
– توسعه کشاورزی هوشمند با استفاده از ربات‌ها و فناوری‌های دیجیتال
– تکمیل و توسعه بانک ژن منابع ژنتیکی برنج
– ارائه بسته‌های بهزراعی و به‌نژادی برای سازگاری با تغییرات اقلیمی
– توسعه کشت دوم پایدار با محصولاتی مانند علوفه و سبزی در تناوب با برنج

دکتر مریم حسینی در پایان مصاحبه تأکید کرد: حفظ موسسه تحقیقات برنج به عنوان یک موسسه تخصصی پژوهش‌محور برای کشوری که برنج بخش مهمی از سبد غذایی آن را تشکیل می‌دهد، ضروری است. ما با ادامه همکاری‌های بین‌المللی، جذب نیروهای جوان و متخصص و تمرکز بر چالش تغییرات اقلیمی، می‌توانیم به تولید پایدار برنج در کشور ادامه دهیم.

پایگاه خبری داوان نیوز: زعفران ایرانی، با وجود جایگاه بی‌رقیب در تولید جهانی، با چالش‌های متعددی در مسیر دستیابی به جایگاه واقعی خود در تجارت جهانی روبه‌روست.

محسن شکربیگی/ خبرنگار داوان نیوز: در تقویم رسمی ایران، پنجم آبان‌ماه به عنوان «روز ملی زعفران» نامگذاری شده است. این نام‌گذاری با هدف پاسداشت و حمایت از این محصول ملی و استراتژیک و همچنین جلوگیری از تصاحب نام این محصول توسط سایر کشورها انجام شده است. این روز فرصتی ارزشمند برای تجلیل از کشاورزانی است که در طول سال، با تلاش فراوان، این طلای سرخ را تولید می‌کنند.

برجسته‌ترین رویداد مربوط به این مناسبت، «جشنواره ملی زعفران» است که هرساله در مشهد، پایتخت طلای سرخ ایران، برگزار می‌شود. این جشنواره مجموعه‌ای از برنامه‌های فرهنگی، نمایشگاهی و آموزشی را دربر می‌گیرد و بستری برای هم‌افزایی تولیدکنندگان، صادرکنندگان و فعالان علمی این حوزه فراهم می‌کند.

اهمیت اقتصادی زعفران

زعفران به دلایل متعددی نقش بی‌بدیلی در اقتصاد ایران ایفا می‌کند:
– اشتغال‌زایی گسترده: صنعت زعفران به نیروی کار زیادی در بخش‌های کاشت، داشت، برداشت و فرآوری نیاز دارد. این موضوع به ایجاد اشتغال، به‌ویژه در مناطق روستایی و برای بانوان، کمک شایانی کرده است. برداشت زعفران که نیازمند دقت و ظرافت فراوان است، در فصل خود هزاران کارگر فصلی را به کار می‌گیرد.
– مناسب برای اقلیم کم‌آب: زعفران به دلیل مقاومت در برابر خشکی و نیاز آبی کم، گزینه‌ای ایده‌آل برای کشت در مناطق خشک و نیمه‌خشک ایران مانند خراسان جنوبی و رضوی است. این ویژگی در شرایط کنونی بحران آب، بر اهمیت استراتژیک این محصول می‌افزاید.
– درآمدزایی بالا برای کشاورزان: درآمد حاصل از هر هکتار کشت زعفران می‌تواند چندین برابر محصولات کشاورزی رایج مانند گندم و جو باشد. این امر، زعفران را به گزینه‌ای سودآور برای کشاورزان تبدیل کرده و به بهبود معیشت آنان کمک می‌کند.

صادرات و ارزآوری: یک موقعیت منحصر به فرد با چالش‌های بزرگ

اگرچه ایران با تولید بیش از 90 درصد زعفران جهان، سلطه بی‌رقابتی در این بازار دارد، اما در بخش صادرات و ارزآوری با موانع جدی روبرو است.

مقایسه وضعیت صادرات و ارزآوری زعفران ایران در گذشته و حال
شاخص: قیمت هر کیلوگرم در بازار جهانی
• وضعیت گذشته (حدود سال 139۰): حدود ۳۰۰۰ دلار
• وضعیت فعلی (سال‌های اخیر): کمتر از ۹۰۰ دلار

شاخص: ارزش کل صادرات
• وضعیت گذشته (حدود سال 139۰): ۳۵۶ میلیون دلار (برای ۱۱۳ تن)
• وضعیت فعلی (سال‌های اخیر): کمتر از ۱۸۵ میلیون دلار (برای ۲۱۰ تن)

شاخص: سهم ایران از گردش مالی جهانی
• وضعیت گذشته: داده‌ای در دسترس نیست.
• وضعیت فعلی: حدود ۳۵۰ میلیون دلار از کل گردش مالی ۲ تا ۳ میلیارد دلاری.

این ارقام به وضوح نشان می‌دهد که با وجود افزایش حجم فیزیکی صادرات (از ۱۱۳ تن به ۲۱۰ تن)، ارزآوری کل این محصول سقوط چشمگیری داشته است. این به معنای از دست رفتن شدید ارزش طلای سرخ ایران در بازارهای جهانی است.

مهم‌ترین چالش‌های پیش روی صادرات زعفران

– خام‌فروشی و فقدان برند ملی: بخش عظیمی از زعفران ایران به صورت فله‌ای و خام به کشورهایی مانند امارات، اسپانیا و چین صادر می‌شود. این کشورها پس از بسته‌بندی مجدد و برندزنی، آن را با قیمتی بسیار بالاتر به بازارهای جهانی می‌فروشند و ارزش افزوده اصلی را تصاحب می‌کنند. فقدان یک برند ملی قدرتمند یکی از اصلی‌ترین مشکلات شناسایی شده در پژوهش‌ها است.
– مشکلات کیفی و استاندارد: گاهی گزارش‌هایی از صادرات زعفران بی‌کیفیت و عدم رعایت استانداردهای بین‌المللی می‌رسد. برای نمونه، اخیراً برخی محموله‌های صادراتی به دلیل عدم مطابقت با استانداردهای سختگیرانه در گمرک چین توقیف شده‌اند. این امر اعتبار تجاری زعفران ایران را به شدت خدشه‌دار می‌کند.
– تحریم‌ها و موانع ارزی: تحریم‌های بین‌المللی، نقل و انتقال ارز و دسترسی به بازارهای جهانی را برای صادرکنندگان ایرانی با دشواری مواجه کرده است.
– وجود واسطه‌ها و عدم سازماندهی مناسب: نبود تشکیلات منسجم برای خرید، توزیع و قیمت‌گذاری، باعث شده دلالان نقش پررنگی پیدا کنند و سود اصلی به جیب تولیدکننده نرود.

راهکارهای بهبود وضعیت

– توقف خام‌فروشی و توسعه صنایع فرآوری: باید با ایجاد برندهای معتبر ایرانی و بسته‌بندی استاندارد و جذاب، زعفران را به صورت محصولی نهایی به بازار جهان عرضه کرد. توسعه محصولات با ارزش افزوده بالاتر مانند عصاره زعفران نیز از اولویت‌هاست.
– نظارت سختگیرانه بر کیفیت صادرات: سازمان‌های ملی استاندارد و گمرک باید با نمونه‌برداری و آزمایش دقیق تمامی محموله‌های صادراتی، از بروز هرگونه مشکل کیفی که به اعتبار ملی لطمه می‌زند، جلوگیری کنند.
– حمایت دولتی و سیاست‌گذاری هوشمند: دولت می‌تواند با ارائه تسهیلات ارزی و مالی به صادرکنندگان، و همچنین کمک به بازاریابی بین‌المللی و حضور در نمایشگاه‌های جهانی، زمینه را برای رونق این صنعت فراهم کند.

امید است با برنامه‌ریزی بلندمدت و عزم ملی، «طلای سرخ» ایران بار دیگر به جایگاه واقعی خود در عرصه جهانی بازگردد و سهم خود را در رشد و توسعه اقتصادی کشور ایفا کند.

عکس: رضا کامرانی سامانی

پایگاه خبری داوان نیوز: علف‌کش پروپانیل به دلیل مخاطرات سلامت و محیط زیست از فهرست سموم مجاز ایران حذف شد.

به گزارش داوان نیوز، سازمان حفظ نباتات کشور در اطلاعیه‌ای رسمی اعلام کرد علف‌کش پروپانیل، که برای دهه ها در مزارع برنج استفاده می‌شد، به دلیل مخاطرات جدی بهداشتی و زیست‌محیطی از فهرست سموم مجاز ایران حذف شد.

بر اساس تصمیم هیئت نظارت بر سموم، علف‌کش تک‌جزئی پروپانیل با فرمولاسیون EC 36 درصد و نام تجاری استام – که توسط شرکت داو تولید می‌شد – پس از حدود 30 سال (از سال 1374) از فهرست سموم مجاز کشور خارج شد. این محصول که برای کنترل علف‌های هرز پهن‌برگ، باریک‌برگ و جگن در مزارع برنج به کار می‌رفت، از طریق ریشه و برگ جذب و با مهار عمل فتوسنتز، سبب از بین رفتن علف‌های هرز می‌شد.

دلایل علمی و کارشناسی حذف

این تصمیم پس از بررسی‌های علمی و کارشناسی اتخاذ شده و علت آن، مخاطرات جدی برای سلامت انسان و خطرات شدید زیست‌محیطی اعلام شده است.

– تأثیرات سوء بر سلامت انسان: این علف‌کش اثرات سوء بر عملکرد غدد اندوکرین دارد و احتمال سرطان‌زایی آن مطرح است.
– خطرات برای محیط زیست: پروپانیل دارای سمیت مزمن بالا برای آبزیان است و قابلیت آبشویی در محیط‌های آبی را دارد که این امر، آلودگی منابع آبی را به دنبال خواهد داشت.

توصیه به کشاورزان

سازمان حفظ نباتات کشور با تأکید بر اهمیت حفظ سلامت عمومی و محیط زیست، به همه کشاورزان و بهره‌برداران توصیه کرده است در برنامه‌های مدیریت علف‌های هرز در اراضی برنج، از جایگزین‌های ایمن‌تر و کم‌خطر استفاده کنند.

به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، این اقدام نظارتی، نشان‌دهنده حرکت نهادهای مسئول به سمت استانداردهای سخت‌گیرانه‌تر برای حفظ اکوسیستم و سلامت جامعه است.