قاسمی: تشکل‌ها؛ محرک توسعه پایدار کشاورزی ایران
پایگاه خبری داوان نیوز: معاون سازمان تات و رئیس مؤسسه آموزش و ترویج کشاورزی، به مناسبت روز تشکل‌ها و مشارکت‌های اجتماعی، بر نقش حیاتی تشکل‌های کشاورزی و روستایی تأکید کرد.
به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، محمدمهدی قاسمی، تشکل‌های کشاورزی را عامل کلیدی در ایجاد تاب‌آوری، انسجام اجتماعی و تضمین امنیت غذایی پایدار دانست و بر نقش آن‌ها در تجمیع منابع، تسهیل دسترسی به امکانات، حمایت از تولیدکنندگان و تأثیرگذاری بر سیاست‌ها تأکید کرد، و آمادگی مؤسسه متبوعش برای حمایت بیشتر از این تشکل‌ها را اعلام نمود.
به همین مناسبت جستاری کوتاه خواهیم داشت بر این مناسبت که در ادامه خواهد آمد؛
به گزارش خبرنگار ما، در تقویم ملی ایران، ۲۲ مرداد به عنوان “روز تشکل‌ها و مشارکت‌های اجتماعی” ثبت شده است. این مناسبت که در سال ۱۴۰۳ مصادف با ۱۲ اوت ۲۰۲۵ است، نه تنها نمادی از احترام به نهادهای مدنی، بلکه تأییدی بر نقش بی‌بدیل آن‌ها در حل چالش‌های کلان ملی است . در بخش کشاورزی – ستون فقرات اقتصاد ایران با سهم ۲۰٪ تولید ناخالص داخلی و ۳۳٪ اشتغال – تشکل‌ها به عنوان پل ارتباطی بین دولت و کشاورزان خرده‌پا عمل می‌کنند .
تاریخچه و مفهوم روز تشکل‌ها
– خاستگاه تصویب: نام‌گذاری این روز پس از برگزاری همایش مشترک دولت با ۳۰۰۰ سازمان مردم‌نهاد در ۲۲ مرداد ۱۳۹۳ صورت گرفت. این اقدام پاسخ به مطالبه تاریخی تشکل‌ها برای رسمیت یافتن نقش اجتماعی بود .
– دستاورد نمادین: طبق پیام معاون توسعه تعاونی‌های روستایی، این روز “نماد به رسمیت شناختن کارکرد نهادهای مدنی در حل مشکلات جامعه” است .
– تضمین قانونی: اصل ۳ قانون اساسی (بندهای ۸ و ۱۵) دولت را موظف به بکارگیری “تمام توان برای جلب مشارکت مردم در تعیین سرنوشت اقتصادی و اجتماعی” کرده است .
نقش راهبردی تشکل‌ها در کشاورزی
1. تسهیل‌گری در برنامه‌های توسعه
– نقش در تدوین برنامه هفتم: تشکل‌های کشاورزی با نمایندگی از طیف گسترده کشاورزان خرده‌مالک، امکان تبدیل برنامه‌های دولتی به “برنامه‌های مردمی-دولتی” را فراهم می‌کنند. این امر با کاهش بار اجرایی دولت، موفقیت برنامه‌ها را تضمین می‌کند .
– مکانیسم اثر:
– جمع‌بندی مطالبات پراکنده کشاورزان
– مشارکت در تصمیم‌سازی و ارزیابی سیاست‌ها
– تسهیل واگذاری تصدی‌های دولتی به بخش خصوصی .
2. افزایش تاب‌آوری در برابر تغییرات اقلیمی
– شبکه‌سازی آموزشی: تشکل‌ها با آموزش “شیوه‌های کشاورزی اقلیم‌هوشیار” به زنان و مردان کشاورز، انعطاف‌پذیری آن‌ها را در برابر خشکسالی افزایش می‌دهند .
– تلفیق دانش بومی و نوین: ایجاد پلتفرم‌های تبادل تجربیات برای پذیرش تدریجی فناوری‌های سازگار با محیط زیست .
3. توانمندسازی اقتصادی و اجتماعی
– ارتقای سرمایه اجتماعی: تشکل‌ها با ایجاد همدلی و تعاون بین بهره‌برداران، زمینه افزایش اعتماد و همکاری جمعی را فراهم می‌کنند .
– مهارت‌افزایی: آموزش مهارت‌های مالی، مدیریت آب مجازی در خانوار، و بازاریابی محصولات .
نمونه‌های عینی تاثیر تشکل‌ها
– نمایشگاه‌های تخصصی: در سال ۱۴۰۳، نمایشگاه بین‌المللی تهران با حضور تشکل‌ها، “توانمندی‌های تولیدی روستایی و عشایری” را به نمایش گذاشت. این رویداد فضایی برای معرفی محصولات بومی و ایجاد زنجیره‌های توزیع فراهم کرد .
– پیوند با نهادهای مالی: شرکت‌های خدمات حمایتی (مانند نمونه البرز) با کارگزاری تشکل‌ها، دسترسی کشاورزان به نهاده‌ها و بازار را بهبود بخشیده‌اند .
چالش‌ها و راهکارهای تقویت تشکل‌ها
1. موانع پیش رو
– کم‌توانی در نمایندگی: پراکندگی جغرافیایی کشاورزان، تشکیل نهادهای نمایندگی مؤثر را دشوار می‌کند.
– ضعف مالی: وابستگی به حمایت‌های دولتی، استقلال عمل تشکل‌ها را محدود می‌کند.
2. راهبردهای کلیدی
– ظرفیت‌سازی نهادی:
| اقدام | اثر مورد انتظار |
|تدوین استانداردهای حرفه‌ای تشکل‌ها |افزایش اعتبار اجتماعی و توان چانه‌زنی|
|ایزارهای تامین مالی پایدار (صندوق‌های مشترک) |کاهش وابستگی به بودجه دولتی|
– گسترش مشارکت زنان:
پذیرش نقش زنان در تشکل‌ها به عنوان موتور محرک توسعه پایدار روستایی.
چشم‌انداز آینده: مدل “کشاورزی مشارکت‌محور”
– تحول برنامه هفتم: با محوریت “مردمی‌سازی برنامه‌های توسعه”، انتظار می‌رود تشکل‌ها در تمام مراحل طراحی، اجرا و پایش برنامه مشارکت داده شوند .
– الگوی جهانی: تجربه کشورهایی مانند هلند نشان می‌دهد ۹۰٪ موفقیت برنامه‌های کشاورزی مرهون مشارکت سندیکاهای کشاورزی در مدیریت زنجیره ارزش است.
به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، روز تشکل‌ها و مشارکت‌های اجتماعی تنها یک مناسبت تقویمی نیست، بلکه نماد گذار به الگوی توسعه پایدارِ مبتنی بر خرد جمعی است. تحقق چشم‌انداز بخش کشاورزی – با چالش‌هایی مانند تغییرات اقلیمی و تحریم‌ها – مستلزم تقویت نهادهای مردمی به عنوان “سپر تاب‌آوری و موتور نوآوری” است. همان‌گونه که معاون تعاون روستایی تأکید کرده: توسعه پایدار کشاورزی بدون تشکل‌های توانمند، آرمانی دست‌نیافتنی است. امید است با اجرای سازوکارهای قانونی، شاهد گسترش کیفی این نهادها در پهنه روستایی ایران باشیم.