مطالعات راهبردی؛ گامی به سوی مدیریت بحران آب و توسعه پایدار غذایی

پایگاه خبری DA1news: مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران، به عنوان نهادی غیردولتی و عام المنفعه، با هدف بهبود فضای کسب وکار، افزایش بهره وری، و توسعه پایدار در بخشهای کشاورزی و آب تأسیس شده است. این مرکز با اتکا به مطالعات راهبردی، ارائه مشاوره به سیاستگذاران، و تقویت نقش بخش خصوصی، تلاش میکند تا چالش های پیچیده ای مانند بحران آب، امنیت غذایی، و ناپایداری منابع را مدیریت کند. در این گزارش، به تحلیل وظایف، عملکردها، و دستاوردهای کلیدی این مرکز پرداخته میشود.

۱. وظایف و مأموریتها
بر اساس اساسنامه مرکز، وظایف اصلی آن شامل موارد زیر است:
– تدوین مطالعات راهبردی در حوزه کشاورزی و آب برای شناسایی فرصتها و تهدیدها .
– ارائه مشاوره به نهادهای تصمیم گیر مانند وزارتخانه های جهاد کشاورزی و نیرو جهت بهبود سیاست گذاریها .
– ارتقای بهره وری آب و تولید از طریق توسعه فناوریهای نوین آبیاری و مدیریت پایدار منابع .
– همکاری با مراکز بین المللی مانند UNEP برای تبادل دانش و تجربه در زمینه محیط زیست و آب .
– پایش و ارزیابی مستمر سیاستها مانند قیمت گذاری تضمینی گندم و تأثیر آن بر معیشت کشاورزان .

۲. عملکردهای کلیدی
مرکز در سالهای اخیر فعالیتهای متنوعی را در سه حوزه اصلی انجام داده است:

الف) برگزاری نشستها و کارگاههای تخصصی
– سازماندهی کارگاه های «آینده پژوهی» برای آموزش روشهای پیشبینی چالشها و فرصتها در بخش کشاورزی .
– نشستهایی با محوریت «نوآوری در تأمین مالی کشاورزی» و «مدیریت هوشمند آب» با مشارکت نهادهای دولتی و خصوصی .
– همکاری با سازمان ملل متحد (UNEP) در پروژه های مرتبط با تغییرات اقلیمی و مدیریت منابع آبی .

ب) تدوین گزارشهای تحلیلی و سیاستی
– انتشار گزارش های سالانه اقتصاد کشاورزی که چالشهایی مانند نوسان قیمتها، وابستگی به نهاده های وارداتی، و ضعف سرمایه گذاری را تحلیل میکند .
– مطالعه «بهره وری آب گندم» که نشان میدهد ایران ۲۵٪ پایین تر از میانگین جهانی قرار دارد و نیاز به بهبود سیستم های آبیاری دارد .
– تحلیل تأثیر انتخابات آمریکا بر امنیت غذایی ایران و ارائه راهکارهای کاهش وابستگی .

ج) گسترش فعالیتهای منطقه ای
– افتتاح دفتر منطقه ای در اصفهان با تمرکز بر حل بحران زاینده رود و اجرای پروژه هایی مانند «هوشمندسازی اطلاعات بهره برداران» و «بورس اکولوژیک» .
– همکاری با دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی برای توسعه روشهای کشاورزی کم آب بر در استانهای خشک .

۳. دستاوردهای شاخص
مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب تاکنون به نتایج قابل توجهی دست یافته است:
– ارتقای شفافیت سیاستگذاری: پیشنهاد افزایش قیمت تضمینی گندم مبتنی بر هزینه های واقعی تولید، که منجر به جبران بخشی از تورم بخش کشاورزی شد .
– کاهش کسری تراز تجاری: با شناسایی پتانسیل صادرات محصولاتی مانند پسته و آبزیان، ارزش صادرات کشاورزی در نیمه اول ۱۴۰۳ به ۲.۹ میلیارد دلار رسید .
– تدوین سند ملی بهره وری آب: ارائه دستورالعمل های اجرایی برای افزایش بهره وری آب در کشاورزی و کاهش برداشت از منابع زیرزمینی .
– همگرایی ملی در مدیریت آب: ایجاد گفتمان مشترک بین ذینفعان برای حل بحران زاینده رود و جلوگیری از فرونشست زمین .

چالشها و نقاط ضعف
با وجود دستاوردها، برخی چالشها نیز وجود دارد:
– عدم استمرار سیاستها: تغییرات مدیریتی و نبود برنامه های بلندمدت، اجرای برخی طرحها را با اختلال مواجه کرده است .
– ضعف در مستندسازی: بخشی از سیاستها به صورت شفاهی یا در گزارش های پراکنده مطرح میشوند و نیاز به تدوین اسناد رسمی دارند .
– وابستگی به بودجه دولتی: محدودیتهای مالی، گسترش پروژه های پژوهشی را کند کرده است .

به گزارش اخبار روزانه کشارزی، مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب با نقش آفرینی در حل بحرانهای کلان، اثربخشی خود را به عنوان پل ارتباطی بین بخش خصوصی و دولت نشان داده است. برای تقویت عملکرد آینده، پیشنهاد میشود:
– تقویت همکاریهای بین المللی برای جذب فناوریهای نوین در حوزه آبیاری هوشمند.
– تدوین برنامه های بلندمدت با مشارکت تمام ذینفعان به ویژه کشاورزان خرد.
– افزایش بودجه پژوهشی جهت گسترش مطالعات میدانی و اجرای پروژه های پایلوت.

این مرکز با ادامه مسیر کنونی و رفع چالشهای ساختاری، میتواند به یکی از ارکان اصلی توسعه پایدار کشاورزی و مدیریت منابع آب در ایران تبدیل شود.