نسل جدید شالیزارها؛ از ارقام هوازی تا برداشت رباتیک
پایگاه خبری داوان نیوز: تحقیقات علمی نقش کلیدی در توسعه ارقام جدید برنج مقاوم به تنش‌های محیطی ایفا می‌کند و می‌تواند به افزایش تولید، کاهش ضایعات و بهبود کیفیت محصول بینجامد. رئیس موسسه تحقیقات برنج کشور با تأکید بر نقش تحقیقات در عبور از چالش‌های اقلیمی، از برنامه‌های راهبردی آینده، از جمله توسعه کشاورزی هوشمند با ربات‌ها و احیای ذخایر ژنتیکی به عنوان کلید امنیت غذایی پایدار کشور نام برد.
ناظم رامتین سردبیر داوان نیوز؛ دکتر مریم حسینی، رئیس موسسه تحقیقات برنج کشور، در گفت‌وگوی اختصاصی به بررسی تاریخچه، دستاوردها و برنامه‌های آینده این موسسه پرداخت و با تشریح فعالیت‌های پژوهشی پنج دهه گذشته، بر نقش تحقیقات علمی در افزایش عملکرد، بهبود کیفیت و توسعه پایدار کشت برنج در ایران تأکید کرد.
دکتر حسینی در آغاز با اشاره به پیشینه پژوهش‌های برنج در ایران گفت: موسسه تحقیقات برنج کشور یک موسسه ملی تک‌محصولی است که در سال ۱۳۷۳ به‌صورت رسمی آغاز به کار کرد، اما سابقه پژوهش‌های برنج در ایران به اواخر دهه ۳۰ و سال ۱۳۳۸ بازمی‌گردد. وی هدف اصلی این موسسه را «افزایش عملکرد در واحد سطح، افزایش تولید برنج داخلی و ارائه یافته‌های بهزراعی و به‌نژادی به بهره‌برداران» عنوان کرد.
رئیس موسسه تحقیقات برنج به بخش‌های تخصصی این موسسه اشاره کرد و افزود: موسسه دارای بخش‌های تخصصی شامل اصلاح و تهیه بذر، گیاه‌پزشکی، تحقیقات خاک و آب و بخش تحقیقات فنی و مهندسی است. ستاد اصلی ما در شهر رشت واقع شده و معاونت موسسه در آمل فعال است.
دستاوردهای کلان موسسه در پنج دهه گذشته
دکتر حسینی با بیان مهم‌ترین دستاورد موسسه اظهار داشت: میانگین عملکرد برنج در واحد سطح طی پنج دهه گذشته بیش از دو برابر افزایش یافته است. در گذشته این میزان حدود ۲.۷ تن در هکتار بود که امروز به بیش از ۵ تن در هکتار رسیده است. این موفقیت حاصل انتقال دانش به مزرعه و استفاده بهره‌برداران از یافته‌های کاربردی پژوهشی است.
وی با اشاره به موفقیت‌های بخش به‌نژادی خاطرنشان کرد: موسسه تاکنون ۶۱ رقم را به‌صورت رسمی معرفی کرده و دو رقم جدید نیز نام‌گذاری شده که با احتساب آنها به ۶۳ رقم می‌رسد. به گفته دکتر حسینی، این ارقام در گروه‌های مختلفی معرفی شده‌اند:
ارقام متحمل به خشکی(تحمل ۳۵-۴۰ روز خشکی پایان دوره)؛ کیان، هستی
ارقام متحمل به سرما (مناسب مناطق کوهستانی)؛ ستایش
ارقام با کیفیت پخت برتر (کیفیت مطلوب برای ذائقه ایرانی)؛ گیلانه، گیلان، آنام، طلوع، هلال، تیسا
تحقیقات در حوزه مدیریت عوامل زیان‌رسان
مدیریت تلفیقی آفات: دکتر حسینی در پاسخ به سوالی درباره کنترل آفات بیان کرد: مهم‌ترین آفت برنج، کرم ساقه‌خوار نواری برنج است که خسارت اقتصادی قابل توجهی وارد می‌کند. همکارانم در بخش گیاه‌پزشکی با پایش مداوم رفتار این آفت و استفاده از روش‌های مکانیکی و بیولوژیک، آموزش‌های لازم را به کشاورزان ارائه داده‌اند. وی افزود: هدف ما کنترل این آفت با حداقل سم یا حتی حذف کامل سموم است تا همزمان سلامت زیست‌بوم نیز حفظ شود.
سیستم مدیریت تلفیقی (ICM): رئیس موسسه تحقیقات برنج کشور توضیح داد: مدیریت تلفیقی شامل استفاده مناسب از کود، عدم استفاده از سموم حشره‌کش غیرضروری، کنترل ساقه‌خوار با استفاده از زنبور تریکوگراما و روش‌های مکانیکی است. این سیستم در سطح ۵۰۰۰ هکتار با همکاری سازمان‌های جهاد کشاورزی استان‌های گیلان، مازندران و گلستان در حال اجراست.
راهکارهای مقابله با تغییرات اقلیمی
دکتر حسینی با اشاره به تأثیر تغییرات اقلیمی بر کشت برنج گفت: برخلاف تصور عمومی، برنج نیازی به وجود دائم آب در پای بوته ندارد. تحقیقات ما نشان داده که می‌توان با آبیاری تناوبی با دور ۸ روزه، محصول مناسبی تولید کرد.
وی افزود: این روش دهه ها پیش ارائه شده، اما در سال‌های اخیر با کاهش منابع آبی، به‌صورت گسترده‌تری در حال اجراست.
رئیس موسسه تحقیقات برنج کشور تأکید کرد: مهم‌ترین برنامه راهبردی ما در آینده، معرفی ارقام سازگار با تغییرات اقلیمی است. این شامل ارقام متحمل به گرما، سرما، خشکی و همچنین ارقام چندساله (پرنیال) است که بتوانند در شرایط جدید محیطی عملکرد مناسبی داشته باشند.
کاهش ضایعات و بهبود کیفیت فرآوری
دکتر حسینی به موضوع ضایعات پس از برداشت اشاره کرد و گفت: مکانیزاسیون برداشت برنج در کشور از رشد خوبی برخوردار بوده به طوری که بیش از ۷۰ درصد سطح زیر کشت به صورت مکانیزه کشت و حدود ۸۵ درصد به صورت مکانیزه برداشت می‌شود.
وی افزود: برای کاهش ضایعات، دستورالعمل‌های فنی برای مراحل مختلف پس از برداشت شامل خشک‌کردن، تبدیل و بسته‌بندی تهیه شده است. هرچه درصد شکستگی دانه کاهش یابد، درآمد کشاورز افزایش می‌یابد.
سلامت محصول و امنیت غذایی
رئیس موسسه تحقیقات برنج کشور در پاسخ به سوالی درباره سلامت محصول برنج توضیح داد: برنج پس از گندم، تأمین‌کننده بخش عمده‌ای از کالری مردم ایران است و سلامت آن اهمیت ویژه‌ای دارد.
وی افزود: موسسه تحقیقات برنج با همکاری موسسه تحقیقات گیاه‌پزشکی، پایش مستمری از مزرعه تا سفره انجام می‌دهد. خوشبختانه تاکنون گزارشی مستند مبنی بر وجود آلودگی‌های خطرآفرین در برنج سفید مصرفی نداشته‌ایم.
همکاری‌های بین‌المللی و چشم‌انداز آینده
دکتر حسینی به همکاری‌های بین‌المللی موسسه اشاره کرد و گفت: علیرغم تحریم‌ها، با کشورهای پیشرو در تولید برنج شامل چین، مالزی و هند همکاری‌های مشترک داریم. جالب است بدانید که مالزی خواهان انتقال یافته‌های پژوهشی ما در زمینه کنترل بیماری بلاست و ارقام متحمل است.
برنامه‌های آینده: وی چشم‌انداز آینده موسسه را در چند محور خلاصه کرد:
– توسعه کشاورزی هوشمند با استفاده از ربات‌ها و فناوری‌های دیجیتال
– تکمیل و توسعه بانک ژن منابع ژنتیکی برنج
– ارائه بسته‌های بهزراعی و به‌نژادی برای سازگاری با تغییرات اقلیمی
– توسعه کشت دوم پایدار با محصولاتی مانند علوفه و سبزی در تناوب با برنج
دکتر مریم حسینی در پایان مصاحبه تأکید کرد: حفظ موسسه تحقیقات برنج به عنوان یک موسسه تخصصی پژوهش‌محور برای کشوری که برنج بخش مهمی از سبد غذایی آن را تشکیل می‌دهد، ضروری است. ما با ادامه همکاری‌های بین‌المللی، جذب نیروهای جوان و متخصص و تمرکز بر چالش تغییرات اقلیمی، می‌توانیم به تولید پایدار برنج در کشور ادامه دهیم.