ویترین تا بازار جهانی: تاثیر جشنواره‌های کشاورزی بر تولید و صادرات
پایگاه خبری داوان نیوز: برگزاری جشنواره‌های محصولات کشاورزی، یکی از راهبردهای مؤثر در مسیر رونق تولید، توسعه صادرات و دستیابی به اقتصاد پایدار روستایی است. این رویدادها که ریشه در آیین‌های کهن برداشت محصول دارند، در شکل مدرن خود به ابزاری کارآمد برای معرفی ظرفیت‌ها، ایجاد بازارهای جدید و تشویق بهره‌وری تبدیل شده‌اند.
ناهید حسینی/ داوان نیوز؛ جشنواره‌های کشاورزی با کارکردی فراتر از یک رویداد محلی و فرهنگی، به عنوان ابزاری راهبردی در توسعه اقتصادی شناخته می‌شوند. این گزارش با بررسی تاثیرات چندجانبه این جشنواره‌ها بر تولید و صادرات، نشان می‌دهد که چگونه آن‌ها با ایجاد بازارهای مستقیم، توسعه برندسازی و جلب حمایت‌های دولتی، مسیر صادرات محصولات کشاورزی را هموار کرده و به اقتصاد پایدار روستایی منجر می‌شوند. مطالعه موردی جشنواره‌های موفق در ایران، از جمله جشنواره گردو در بانه، جشنواره سیر در همدان و جشنواره انگور در مشگین‌شهر، گواهی بر اثربخشی این رویدادهاست.
در ادامه این گزارش به بررسی تاثیرات چندجانبه این جشنواره‌ها و نمونه‌های عینی موفق در ایران می‌پردازیم.
در سال‌های اخیر، جشنواره‌های محصولات کشاورزی در سراسر ایران، از حاشیه به متن برنامه‌های توسعه منطقه‌ای راه یافته‌اند. این جشنواره‌ها که اغلب همزمان با فصل برداشت محصول و در بستر جغرافیایی و فرهنگی همان منطقه برگزار می‌شوند، تنها یک نمایش ساده نیستند. آن‌ها پیوند دیرینه فرهنگ و کشاورزی را به رخ کشیده و به قالبی مؤثر برای تجاری‌سازی محصولات، انتقال دانش و توسعه منطق‌ای تبدیل شده‌اند. در شرایطی که بخش کشاورزی با چالش‌هایی مانند نبود مدیریت منسجم، مشکلات قیمت‌گذاری و گسترش پدیده دلالی‌سم مواجه است، این جشنواره‌ها راهکاری عملی برای خروج از این وضعیت و اتصال مستقیم تولیدکننده به بازار داخلی و بین‌المللی ارائه می‌دهند.
بخش اول: تاثیرات کلان برگزاری جشنواره ها
۱-۱. معرفی ظرفیت‌ها و ایجاد بازارهای جدید
جشنواره‌ها ویترینی زنده از پتانسیل‌های خدادادی و توانمندی‌های تولیدی یک منطقه هستند. همان‌گونه که معاون استاندار کردستان در جشنواره گردو بانه اشاره کرد، این رویدادها عاملی برای «معرفی ظرفیت‌های استان، رونق تولید و رشد صادرات» هستند . این معرفی، اولین و ضروری‌ترین گام برای فتح بازارهای جدید، به ویژه بازارهای صادراتی است.
۱-۲. توسعه برندسازی و ایجاد ارزش افزوده
یکی از مهم‌ترین دستاوردهای مستمر جشنواره‌ها، برندسازی منطق‌ای برای محصولات است. هنگامی که یک محصول مانند «سیر سولان» در جشنواره‌ای ملی معرفی و حتی به ثبت جهانی می‌رسد، به یک برند شناخته‌شده تبدیل می‌شود که این خود، ارزش افزوده اقتصادی قابل توجهی برای کشاورزان به ارمغان می‌آورد . مسئولان جشنواره سیر همدان به درستی، برندسازی و تسهیل روند صادرات این محصول راهبردی را از اهداف اصلی خود عنوان کرده‌اند .
۱-۳. ترویج دانش و بهینه‌سازی تولید
بسیاری از جشنواره‌ها، تنها به نمایش محصول خام بسنده نکرده و با ارائه روش‌های علمی و نوین کاشت، پیوند و برداشت، به ارتقای دانش بومی‌ران کمک می‌کنند. به عنوان مثال، جشنواره گردو بانه با هدف «معرفی ارقام برتر گردو، تولید محصول سالم و توسعه بازارهای صادراتی» برگزار شد . این انتقال دانش، بهره‌وری در بخش تولید را به طور مستقیم تحت تأثیر قرار می‌دهد.
۱-۴. جلب حمایت‌های دولتی و قانونی
حضور مقامات بلندپایه استانی و ملی در این جشنواره‌ها، فرصتی استثنایی برای جلب توجه مسئولان به ظرفیت‌ها و همچنین مشکلات بخش کشاورزی ایجاد می‌کند. همان‌طور که در کردستان شاهد بودیم، این رویدادها بستری برای «تقویت اعتبارات حوزه کشاورزی با عنایت به زیرساخت‌های مستعد» فراهم می‌کنند
نمونه‌های موفق جشنواره‌های ملی در ایران
برای درک عینی تأثیرات یادشده، بررسی چند نمونه موفق ملی ضروری است. جدول زیر نمایی کلی از این جشنواره‌ها ارائه می‌دهد:
| نام جشنواره | محل برگزار | محصول محوری | دستاوردهای کلیدی |
| جشنواره گردو؛ شهرستان بانه، کردستان: معرفی ظرفیت‌های کشاورزی استان، جذب سرمایه‌گذار، حرکت به سمت بهینه‌سازی کاشت و فروش |
| جشنواره سیر؛ منطقه سولان، همدان: ثبت جهانی محصول، برندسازی، هدف‌گیری بازارهای صادراتی |
| جشنواره ملی انگور؛ مشگین‌شهر، اردبیل: معرفی محصولات فرآوری شده (دوشاب، کشمش، سرکه)، توسعه گردشگری، فروش بی‌واسطه |
| جشنواره پسته؛ رفسنجان، کرمان: تأکید بر نقش کلیدی در اقتصاد ملی (حدود ۱.۵ میلیارد دلار ارزآوری)، حل چالش‌های صادراتی |
| جشنواره انار؛ خلخال، اردبیل: معرفی پتانسیل‌های منطقه، توسعه اقتصاد پایدار روستایی |
| جشنواره گل محمدی؛ قزوین و بردسیر: نمایش ظرفیت‌های تولیدی و صنایع تبدیلی (عطر، گلاب) |
جشنواره سیر سولان همدان: از ثبت جهانی تا صادرات
جشنواره سیر در منطقه «سولان» همدان، که به عنوان قطب تولید سیر کشور شناخته می‌شود ， نمونه‌ای درخشان از یک رویداد تأثیرگذار است. ثبت جهانی این محصول در خرداد ۱۴۰۲، نقطه عطفی بود که اعتبار بین‌المللی به آن بخشید. با تولید سالانه ۶۰ هزار تن سیر در این منطقه ， این جشنواره بستری برای جلب حمایت‌های گسترده در جهت ایجاد صنایع تبدیلی و زیرساخت‌های لازم برای صادرات فراهم کرده است.
جشنواره ملی انگور مشگین‌شهر: پیوند فرهنگ و اقتصاد
این جشنواره تنها به نمایش انگور محدود نمی‌شود، بلکه با معرفی فرآورده‌های جانبی مانند دوشاب، کشمش، مویز و سرکه، به توسعه صنایع تبدیلی و غذایی کمک شایانی می‌کند . از دیگر ویژگی‌های منحصر به فرد این جشنواره، فروش مستقیم و بی‌واسطه محصول از تولیدکننده به مصرف‌کننده است که سود بیشتری را عاید باغداران می‌کند. همچنین، تلفیق این رویداد با برنامه‌های فرهنگی مانند موسیقی محلی و بازی‌های بومی، به جذب گردشگر و رونق اقتصاد محلی منجر شده است .
جشنواره گردو بانه: همگرایی منطقه‌ای برای توسعه
برگزاری جشنواره گردو در بانه کردستان با حضور استان‌های همجوار، نشان‌دهنده نگاه منطقه‌ای و همگرا به توسعه است . این جشنواره فرصتی برای تبادل تجربیات، معرفی ارقام برتر و در نهایت، یکپارچه‌سازی بازارهای صادراتی در سطح منطقه غرب کشور فراهم کرده است.
راهکارهایی برای ارتقای اثربخشی جشنواره ها
برای بهره‌گیری حداکثری از پتانسیل این جشنواره‌ها، توجه به موارد زیر ضروری است:
– مدیریت حرفه‌ای رویدادها: موفقیت یک جشنواره محصول‌محور یک‌روزه، در گرو «ده‌ها روز برنامه‌ریزی، لجستیک، تدارک و تفکر» است . دولت باید بیشتر در نقش حامی و مشاور ظاهر شده و اجازه دهد مشارکت حداکثری جامعه محلی محقق شود .
– توسعه صنایع تبدیلی و بسته‌بندی: جشنواره‌ها باید محفلی برای نمایش و ترویج صنایع تبدیری مانند تولید رب، آبمیوه، اسانس، روغن و مربا باشند . این امر از خام‌فروشی جلوگیری کرده و سود اقتصادی بیشتری برای کشاورزان به همراه دارد.
– استمرار و تداوم برگزاری: برندسازی و تأثیرگذاری پایدار، در گرو تداوم است. به گفته «غفور آقایی»، برای دستیابی به برند معتبر، باید دستکم «۱۰ سال متوالی جشنواره‌ای را به صورت حرفه‌ای و کاملاً تخصصی برگزار کرده و آن را حمایت کنیم» .
– پیوند با گردشگری: توسعه «گردشگری کشاورزی» از طریق ارائه خدماتی مانند تجربه چیدن میوه، درو کردن یا اقامت در روستا می‌تواند به منبع درآمد پایداری برای جوامع محلی تبدیل شود .
به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، برگزاری جشنواره‌های محصولات کشاورزی، راهکاری کم‌هزینه اما بسیار اثربخش برای نجات اقتصاد روستایی، کاهش مهاجرت و ایجاد اشتغال پایدار است. این رویدادها با معرفی ظرفیت‌ها، توسعه برندسازی، ایجاد بازارهای جدید و تسهیل صادرات، نقش انکارناپذیری در رونق تولید و افزایش درآمد ملی ایفا می‌کنند. نمونه‌های موفقیت‌آمیزی مانند جشنواره سیر همدان و انگور مشگین‌شهر نشان می‌دهند که با برنامه‌ریزی اصولی، مدیریت حرفه‌ای و مشارکت واقعی مردم، می‌توان این جشنواره‌ها را از یک رویداد صرفاً نمایشی به موتور محرک اقتصاد منطقه تبدیل کرد. تحقق این امر، عزمی جدی و همکاری همه‌جانبه نهادهای دولتی و بخش خصوصی را می‌طلبد.