پرونده ویژه
پاسخ هوشمند به تهدید فرامرزی
در همایش ملی ملخ صحرایی، سخنان مریم جلیلی مقدم رئیس سازمان حفظ نباتات کشور، نمایانگر گذار استراتژی ایران از «مدیریت بحران واکنشی» به «راهبرد امنیت زیستی فرامرزی» بود؛ رویکردی که امنیت غذایی را در گرو دیپلماسی محیطزیستی، پایش هوشمند و همکاری چندجانبه تعریف میکند.
پایگاه خبری داوان نیوز: در همایش ملی ملخ صحرایی با محوریت «تهدید زیستی فرامرزی، پاسخ ملی»، رویکرد جدید ایران مبتنی بر پایش پیشگیرانه، همکاری منطقه ای و ادغام دانش نوین با تجربه بومی تشریح شد.
به گزارش داوان نیوز، همایش ملی ملخ صحرایی در شرایطی برگزار شد که تغییرات اقلیمی و افزایش دفعات طغیان این آفت مهاجم، امنیت غذایی کشورهای منطقه از جمله ایران را به طور جدی تحت تأثیر قرار داده است. ملخ صحرایی به عنوان یک «تهدید زیستی فرامرزی» شناخته میشود که مقابله مؤثر با آن مستلزم خروج از رویکردهای صرفاً ملی و اتخاذ استراتژیهای هماهنگ منطقه ای است. سخنرانی مریم جلیلی مقدم در این همایش، چارچوب مفهومی و عملیاتی پاسخ ایران به این چالش را ترسیم کرد که حاوی نکات تحلیلی قابل توجهی است که در ادامه این گزارش، به تحلیل ابعاد این استراتژی و پیامدهای مثبت آن برای امنیت غذایی و محیط زیست پرداخته شده است.
تغییر پارادایم: از واکنش انفرادی به پاسخ جمعی فرامرزی
در این همایش جلیلی مقدم تأکید کرد: « این آفت، یک بحران مشترک زیست محیطی برای همه کشورهای منطقه است و غلبه بر آن تنها با همکاری و اشتراک اطلاعات میسر میشود.»
- این گزاره، هسته مرکزی رویکرد جدید را تشکیل میدهد. به جای محدود کردن مسئله در چارچوب مرزهای ملی، آن را به عنوان یک «مسئله مشترک» تعریف میکند. این نگاه، بنیان لازم برای ایجاد یا تقویت پیمانهای همکاری دوجانبه و چندجانبه، ایجاد شبکههای هشدار سریع مشترک و انجام عملیاتهای کنترل هماهنگ در مبدأ و مسیر مهاجرت آفت را فراهم میآورد.
نظام یکپارچه پایش و پیش آگاهی: خط مقدم دفاع
رئیس سازمان حفظ نباتات کشور گفت: «سامانه های پایش و پیش آگاهی ما، بر پایه داده های ماهواره ای، مشاهدات میدانی و پیشبینی های هواشناسی، امروز میتوانند زودتر و دقیقتر از گذشته، احتمال هجوم را شناسایی کنند. این فرصت طلایی برای بسیج امکانات و کاهش خسارت است.»
- سرمایه گذاری و تأکید بر بخش «پیشگیری» به جای «درمان»، نشان دهنده نبوغ و بلوغ مدیریت ریسک در حوزه کشاورزی است. این نظام یکپارچه، با کاهش زمان و دقت در شناسایی تهدید، امکان مداخله در مراحل اولیه و با هزینه و سمپاشی کمتر را فراهم میکند که علاوه بر صرفه اقتصادی، آثار زیست محیطی منفی را نیز به حداقل میرساند.
تلفیق دانش نوین و خرد محلی: راهبرد عملیاتی مؤثر
جلیلی مقدم اظهار داشت: «ما به تجربه کشاورزانی که نسلها با این آفت زندگی کرده اند اعتماد داریم و آن را با یافته های پژوهشکده هایمان تلفیق میکنیم. استفاده از پهپادها برای سمپاشی در مناطق صعب العبور، نمونه عینی این ادغام است.»
- این رویکرد دو مزیت کلیدی دارد: اول، افزایش دقت و کارایی عملیات کنترل با استفاده از فناوری. دوم، افزایش پذیرش اجتماعی و مشارکت فعال ذینفعان محلی که اولین شاهدین طغیان آفت هستند. مشارکت جوامع محلی، حس مسئولیت جمعی را تقویت و هزینه های نظارت را کاهش میدهد.
اتصال امنیت زیستی به امنیت غذایی و ملی
وی اظهار داشت: «هر هکتاری که از گزند ملخ در امان بماند، گامی است در جهت استقلال و امنیت غذایی کشور. حفظ نباتات، فقط مبارزه با آفت نیست، بلکه دفاع از سفره مردم و مقاوم سازی اقتصاد کشاورزی است.»
- با این ادبیات، موضوع فنی «کنترل آفت» به یک مسئله راهبردی «امنیت ملی» ارتقا مییابد. این گفتمانسازی، توجیه لازم برای جلب حمایتهای کلان سیاسی، تخصیص بودجه کافی و هماهنگی بین نهادهای مختلف (از جمله وزارت کشور، ستاد کل نیروهای مسلح در مواقع بحران، و سازمانهای محیط زیست و مدیریت بحران) را ایجاد میکند.
به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، سخنان مریم جلیلی مقدم در این همایش، فراتر از یک گزارش عملکرد، نقشه راهی مبتنی بر «عقلانیت جمعی» را نشان داد. رویکرد پیشنهادی، سه ضلعی «پیشگیری هوشمند»، «همکاری منطقه ای» و «مشارکت مردمی» را به عنوان اساس مقابله با تهدیدات زیستی فرامرزی معرفی میکند.
این گزارش نشانگر آن است که موفقیت در کنترل آفتی مانند ملخ صحرایی، نه تنها در گرو سمپاشی و اقدامات فوری، بلکه در گرو «دیپلماسی زیست محیطی»، «ساختارهای حکمرانی چابک» و «سرمایه گذاری در فناوری و سرمایه اجتماعی» است. اجرای کامل این راهبرد میتواند ایران را به الگویی موفق در مدیریت بحران های زیستی مشترک در منطقه تبدیل کرده و از خسارات میلیاردی به بخش کشاورزی و منابع طبیعی جلوگیری کند. پایش مستمر اجرایی شدن این تعهدات، گام بعدی رسانه ها و نهادهای ناظر خواهد بود.