پیدا و پنهان سهم زنان عشایر و روستایی در بخش کشاورزی

پایگاه خبری DA1news: زنان عشایر و روستایی به عنوان ستون نامرئی اقتصاد روستایی و کشاورزی، نقشی حیاتی در تولید مواد غذایی، حفظ منابع طبیعی و توسعه پایدار ایفا میکنند. با این حال، فعالیتهای اقتصادی و اجتماعی آنها غالباً نادیده گرفته میشود یا در آمارهای رسمی کمتر بازتاب مییابد.

به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، زنان عشایر و روستایی نه تنها نقشی کلیدی در امنیت غذایی و پایداری محیط زیست ایفا میکنند، بلکه ظرفیت بالایی برای تحول اقتصادی روستاها دارند. با این حال، نادیده گرفتن سهم آنها در سیاستگذاری ها و آمارهای رسمی، چالشی ساختاری است، گزارش پیش رو با بررسی مطالعات مختلف، به تحلیل سهم این زنان در بخش کشاورزی و چالشهای پیشروی آنها میپردازد.

نقش زنان در فعالیتهای کشاورزی و دامداری
زنان روستایی و عشایر در تمامی مراحل تولید کشاورزی، از کاشت تا برداشت، و همچنین در دامداری مشارکت فعال دارند.
– کشاورزی: بر اساس آمارها، حدود ۴۰ درصد فعالیتهای زراعی و باغی توسط زنان روستایی انجام میشود. در مناطق عشایری، این مشارکت حتی بیشتر است، به ویژه در تولید محصولات دامی و فرآوری شیر که ۸۰ درصد آن بر عهده زنان است .
– دامداری: زنان عشایر در مدیریت گله ها، تولید صنایع دستی مانند گلیم بافی و تبدیل فرآورده های دامی (مانند پنیر و کشک) نقش کلیدی دارند. این فعالیتها نه تنها نیازهای خانواده را تأمین میکند، بلکه به عنوان منبع درآمدی برای خانوارها عمل میکند .
– کار پنهان: مطالعه ای در شهرستان هامون نشان میدهد ارزش اقتصادی کار پنهان زنان روستایی در کشاورزی و دامداری به طور میانگین ماهانه ۷٫۴ میلیون ریال برآورد شده است. این در حالی است که این فعالیتها در محاسبات ملی نادیده گرفته میشوند .

تأثیرات اجتماعی و اقتصادی
– خودبسندگی اقتصادی: زنان عشایر با تولید محصولات دامی و صنایع دستی، به خودکفایی اقتصادی خانوارها کمک میکنند. این خودبسندگی منجر به استقلال رأی و نفوذ بیشتر آنها در تصمیمات اجتماعی میشود .
– حفظ منابع طبیعی: مشارکت زنان عشایر در حفظ محیط زیست (مانند مدیریت چراگاهها و استفاده پایدار از آب) نقش بسزایی در پایداری اکوسیستم ها دارد. برای مثال، در شهرستان چرام، همبستگی مثبت بین تحصیلات زنان و مشارکت آنها در حفظ منابع طبیعی مشاهده شده است .
– کاهش مهاجرت: فعالیتهای اقتصادی زنان روستایی با ایجاد درآمد و امنیت غذایی، از مهاجرت بی رویه به شهرها جلوگیری میکند .

چالشها و موانع پیشرو
علیرغم نقش حیاتی زنان، موانع متعددی مشارکت آنها را محدود میکند:
– عدم رسمیت کار: فعالیتهای زنان در کشاورزی و دامداری غالباً بدون دستمزد و خارج از چارچوب اقتصاد رسمی انجام میشود. این مسئله سبب نادیده گرفته شدن سهم آنها در تولید ناخالص ملی میشود .
– محدودیت دسترسی به منابع: زنان روستایی و عشایر دسترسی کمتری به اعتبارات مالی، زمین، و فناوری های نوین دارند. برای مثال، در مناطق عشایری چراداول، نبود بازارهای مناسب برای فروش صنایع دستی، درآمدزایی را محدود کرده است .
– موانع اجتماعی و فرهنگی: نگرش های مردسالارانه و تقسیم کار سنتی، زنان را به نقش های خانگی محدود میکند. همچنین، حجم بالای مسئولیت های خانگی (مانند مراقبت از کودکان و پختوپز) زمان کمتری برای مشارکت در فعالیت های اجتماعی باقی میگذارد .
– تحصیلات و تغییر نسل ها: افزایش سطح تحصیلات دختران روستایی باعث کاهش تمایل نسل جوان به فعالیت در بخش کشاورزی شده است. مطالعه ای در تربت جام نشان میدهد مشارکت زنان جوان (۱۹-۳۵ سال) در کشاورزی نسبت به نسل قدیمتر بهطور معناداری کمتر است .

راهکارهای توانمندسازی
برای بهبود وضعیت زنان عشایر و روستایی، راهکارهای زیر پیشنهاد میشود:
– حمایت مالی و فنی: ارائه تسهیلات کمبهره برای راه اندازی کسب وکارهای کوچک (مانند پرورش قارچ یا صنایع دستی) و آموزش فناوریهای نوین .
– فرهنگسازی و آموزش: برگزاری کارگاههای آموزشی برای افزایش آگاهی درباره حقوق زنان و ارزش اقتصادی کار آنها. همچنین، ثبت دانش بومی زنان در حوزه کشاورزی پایدار .
– ایجاد بازارهای هدفمند: توسعه شبکه های توزیع برای فروش محصولات زنان عشایر و روستایی، از جمله استفاده از پلتفرم های دیجیتال .
– بازنگری در تعریف سرپرستی خانوار: شامل کردن زنان مجردی که مسئولیت اقتصادی خانواده را بر عهده دارند در برنامه های حمایتی دولت .

به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، نادیده گرفتن سهم زنان عشایر و روستایی در سیاستگذاری ها و آمارهای رسمی، چالشی ساختاری است برای دستیابی به توسعه پایدار، لازم است برنامه ریزیها مبتنی بر شناخت دقیق نیازها و توانمندیهای این گروه باشد. حمایت از تشکلهای محلی و تقویت نقش زنان در تصمیم گیریهای اقتصادی-اجتماعی، گامی ضروری در این مسیر است.