پرونده ویژه
کارزار سخت تأمین نهادهها؛ از میز مذاکره تا زمین کشاورزی
پایگاه خبری داوان نیوز: تصور کنید که در میانه یک نبرد نابرابر ایستادهاید؛ نبردی که نتیجهاش سرنوشت سفرههای میلیونها ایرانی را تعیین میکند. از یک سو، کشاورزانی که با دستان پرزحمتشان، امید به بار نشستن زمین را در دل میپرورانند و از سوی دیگر، کمبودهایی که مانند موریانه، پایههای تولید را میجوند. اینجا، داستان “طلای سیاه” کشاورزی ایران است؛ داستان کود و سمومی که باید به موقع و باکیفیت به دست کشاورز برسند، اما در پیچ و خم تحریمها، بوروکراسی و نوسان قیمتها، راه به مزرعه نمییابند. این گزارش، روایت گرههایی است که بر گلوی کشاورزی ایران تنگ شده و راهحلهایی که میتواند دوباره جان را به رگهای این زمینها جاری کند.
جواد احمدی، گزارشگر داوان نیوز: در کشاورزی مدرن، کود و سموم دو نهاده حیاتی محسوب میشوند که کیفیت و کمیت تولیدات کشاورزی به صورت مستقیم به تأمین به موقع و مناسب آنها وابسته است. در شرایط کنونی ایران که با تورم افسارگسیخته و محدودیتهای بینالمللی مواجه است، بررسی چالشهای پیش روی بخش دولتی و خصوصی در تأمین این نهادهها از اهمیت ویژهای برخوردار است. دیدارهای انجمنهای واردکنندگان و تولیدکنندگان کود و سم کشور با خانم جلیلیمقدم، رئیس سازمان حفظ نباتات کشور، نشاندهنده عزم جدی برای حل این معضلات است. این گزارش به بررسی عمیق این چالشها، پیامدهای آن برای کشاورزان و راهکارهای ممکن برای عبور از این بحران میپردازد.
چالشهای پیش روی بخش دولتی
۱. محدودیتهای بینالمللی و تحریمها
تحریمهای بینالمللی دسترسی به بازارهای جهانی و واردات مواد اولیه با کیفیت را با مشکل مواجه ساخته است. این محدودیتها نه تنها بر واردات مستقیم محصولات نهایی تأثیر گذاشته، بلکه دسترسی به فناوریهای روز و دانش فنی مورد نیاز برای تولید داخلی را نیز محدود کرده است. همانطور که شینا انصاری، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست اشاره کرده، موضوعات محیطزیستی نباید تحت تأثیر تحریمها قرار گیرد، زیرا مستقیماً با سلامت و کیفیت زندگی مردم مرتبط است .
۲. موانع قانونی و بوروکراسی اداری
فرآیندهای طولانی و پیچیده اداری برای صدور مجوزهای تولید و واردات، از سرعت و چابکی لازم در پاسخگویی به نیازهای فصلی کشاورزی جلوگیری میکند. همچنین نبود ثبات در سیاستگذاریها و تغییرات مکرر در قوانین و مقررات، برنامهریزی بلندمدت را برای فعالان این عرصه دشوار ساخته است.
۳. چالشهای نظارتی و کنترل کیفیت
نبود سیستمهای نظارتی کارآمد و یکپارچه منجر به ورود محصولات تقلبی و غیراستاندارد به بازار شده است. همچنین پایش ناکافی بر توزیع و مصرف کود و سموم در سطح کشور، اجرای سیاستهای کلان را با مشکل مواجه ساخته است.
چالشهای بخش خصوصی
۱. مشکلات تأمین مالی و افزایش هزینهها
نوسانات شدید نرخ ارز و تورم لجامگسیخته، برنامهریزی مالی برای واردکنندگان و تولیدکنندگان را غیرممکن ساخته است. همچنین دسترسی محدود به منابع مالی ارزانقیمت و افزایش نرخ سود بانکی، سرمایهدرگردش مورد نیاز برای واردات و تولید را به شدت کاهش داده است.
۲. اختلال در زنجیره تأمین بینالمللی
مشکلات در انتقال پول به فروشندگان خارجی و تأخیر در حمل و نقل بینالمللی به دلیل محدودیتهای تحریمی، زنجیره تأمین را با اختلال جدی مواجه کرده است. همچنین رقابت با خریداران از سایر کشورها که با محدودیتهای مشابه مواجه نیستند، موقعیت خریداران ایرانی را در بازارهای جهانی تضعیف کرده است.
۳. چالشهای داخلی در تولید و توزیع
فرسودگی خطوط تولید و ناکارآمدی تکنولوژیکی در واحدهای تولید داخلی، کیفیت و کمیت محصولات را محدود ساخته است. همچنین سیستمهای توزیع ناکارآمد باعث ایجاد شکاف بین تولیدکننده و مصرفکننده نهایی شده است.
تأثیر چالشها بر کشاورزان و بهرهبرداران
۱. فشار اقتصادی و کاهش سودآوری
افزایش شدید قیمت کود و سموم، هزینه تولید را برای کشاورزان به میزان قابل توجهی افزایش داده است. همچنین نوسانات قیمتی و کمبودهای دورهای، امکان برنامهریزی برای فصل کشت را از کشاورزان سلب کرده است.
۲. مخاطرات کیفیت و سلامت محصولات
استفاده از نهادههای نامطمئن و بیکیفیت به دلیل کمبود محصولات استاندارد، سلامت محصولات کشاورزی و در نتیجه سلامت مصرفکنندگان را به خطر انداخته است. همانطور که شینا انصاری تأکید کرده، استفاده از نهادههای شیمیایی باید در حد مجاز و بر اساس استانداردها انجام شود تا سلامت محصولات و حفظ منابع آب و خاک تضمین شود .
۳. تهدید امنیت غذایی کشور
کاهش کیفیت و کمیت تولیدات کشاورزی به دلیل مشکلات تأمین نهادهها، در بلندمدت امنیت غذایی کشور را با مخاطره مواجه میسازد. همچنین کاهش انگیزه کشاورزان برای ادامه فعالیت، خالی شدن روستاها و کاهش سطح زیر کشت را در پی خواهد داشت.
راهکارها و برنامههای آینده
۱. راهکارهای فناورانه و نوآورانه
توسعه کودهای زیستی و ارگانیک میتواند وابستگی به واردات را کاهش داده و آثار منفی زیستمحیطی را بکاهد. همانطور که در پژوهشی درباره تأثیر فرمولاسیون ارزانقیمت کود زیستی تهیهشده از سودوموناس پوتیدا نشان داده شد، این کودها میتوانند رشد گیاه را به طور چشمگیری افزایش دهند . همچنین هوشمندسازی کشاورزی و استفاده از فناوریهای نوین میتواند مصرف بهینه این نهادهها را ممکن سازد. همانطور که در گزارش پایگاه خبری داوان نیوز اشاره شده، هوشمندسازی این حوزه از اولویتهای اصلی دولت دانسته شده است .
۲. راهکارهای سیاستی و نهادی
اصلاح الگوی کشت متناسب با شرایط اقلیمی هر منطقه میتواند مصرف نهادهها را بهینه کند. همچنین تقویت همکاریهای منطقهای و بینالمللی میتواند راهی برای دور زدن محدودیتها باشد. همانطور که وزیر جهاد کشاورزی بر تقویت همکاریهای منطقهای، به ویژه در حوزههای آبخیز مشترک با همسایگان تأکید کرده است .
۳. راهکارهای مدیریتی و نظارتی
سادهسازی فرآیندهای اداری و حذف بوروکراسیهای زائد میتواند سرعت تأمین و توزیع نهادهها را افزایش دهد. همچنین استقرار سیستم رهگیری و ردیابی میتواند بر کیفیت و کمیت محصولات از تولید تا مصرف نظارت کند.
۴. راهکارهای مالی و اقتصادی
تثبیت نرخ ارز ترجیحی برای واردات نهادههای اساسی میتواند به ثبات بازار کمک کند. همچنین حمایتهای هدفمند از کشاورزان خردهپا میتواند فشار اقتصادی بر آنان را کاهش دهد.
جدول خلاصه چالشها و راهکارهای پیش رو
به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، چالشهای پیش روی تأمین کود و سموم کشاورزی در ایران، پیچیده و چندبعدی است و راه حل برونرفت از این بحران، نیازمند عزم ملی و همکاری همه جانبه تمامی ذینفعان است. بخش دولتی باید با سیاستگذاری شفاف و کارآمد، زمینه را برای فعالیت بخش خصوصی فراهم کند. بخش خصوصی نیز باید با بهرهگیری از فناوریهای نوین و تقویت توان تولید داخلی، وابستگی به بیرون را کاهش دهد. کشاورزان نیز به عنوان حلقه پایانی این زنجیره، باید با آموزش و توانمندسازی، مصرف بهینه و منطقی این نهادهها را فراگیرند.
همانطور که وزیر جهاد کشاورزی اشاره کرده، راه حل چالشهای پیچیده پیشرو در رویکرد یکپارچه، مشارکتی و دانشبنیان نهفته است. تنها از طریق چنین رویکردی میتوان از چالشهای کنونی عبور کرد و به آیندهای پایدار برای کشاورزی ایران دست یافت. آیندهای که در آن امنیت غذایی، سلامت جامعه و حفاظت از محیط زیست به صورت همزمان و متوازن تأمین شود.