کشاورزان پیشرو؛ پل ارتباطی تحقیقات و مزارع
پایگاه خبری داوان نیوز: در جهان امروز که امنیت غذایی به یکی از چالش‌های اساسی تبدیل شده است، تحقیقات کاربردی در بخش کشاورزی نقش تعیین‌کننده‌ای در افزایش تولید و بهره‌وری ایفا می‌کند. کشاورزان پیشرو به عنوان نوآوران عرصه تولید، با بهره‌گیری از یافته‌های پژوهشی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی (تات) و مراکز تحقیقات و آموزش استان‌ها، پیشگامان تحول در کشاورزی مدرن ایران محسوب می‌شوند. این گزارش به بررسی چگونگی استفاده کشاورزان پیشرو از پژوهش‌ها و تأثیر این تحقیقات بر افزایش تولید و بهره‌وری در بخش کشاورزی می‌پردازد.
ناظم رامتین/ داوان نیوز؛ کشاورزان پیشرو با بهره‌گیری از یافته‌های پژوهشی سازمان تات و مراکز تحقیقات و آموزش استان‌ها، نه تنها به افزایش تولید و بهره‌وری در مزارع خود دست یافته‌اند، بلکه به عنوان الگوهای عملی برای سایر کشاورزان در پذیرش نوآوری‌های کشاورزی عمل می‌کنند. تحقق کامل ظرفیت‌های تحقیقاتی در بخش کشاورزی مستلزم تقویت ارتباط بین محققان و کشاورزان، تمرکز بر تحقیقات کاربردی و توسعه نظام ترویج کارآمد است. با تقویت این حلقه ارتباطی، می‌توان به دستیابی به کشاورزی پایدار، امنیت غذایی و رشد اقتصادی در کشور امیدوار بود.
نهادهای تحقیقاتی کشاورزی در ایران
سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی به عنوان بزرگترین سیستم ملی تحقیقات کشاورزی در غرب آسیا، نقش محوری در تولید دانش و فناوری‌های نوین کشاورزی ایفا می‌کند. این سازمان با دارا بودن شبکه‌ای از مؤسسات تخصصی، پژوهشکده‌ها و مراکز ملی تحقیقاتی، پوشش کاملی از تمامی حوزه‌های کشاورزی را ارائه می‌دهد .
بر اساس گزارش‌ها، سالانه بیش از ۶۰۰ طرح تحقیقاتی در سطح سازمان تات و مراکز تحقیقاتی استان‌ها انجام می‌شود که بسیاری از این پروژه‌ها با مشارکت شرکت‌های دانش‌بنیان و به صورت برون‌سپاری اجرا می‌شوند . این مراکز تحقیقاتی شامل مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، مؤسسه تحقیقات خاک و آب، مؤسسه تحقیقات علوم دامی، مؤسسه تحقیقات گیاهپزشکی و پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی هستند که هر یک در حوزه تخصصی خود به تولید دانش و فناوری می‌پردازند .
مکانیسم‌های انتقال یافته‌های تحقیقاتی به کشاورزان
کشاورزان پیشرو از طریق کانال‌های متعددی با یافته‌های تحقیقاتی مرتبط می‌شوند:
– برنامه‌های ترویجی و آموزشی: سازمان تات با برگزاری کارگاه‌های آموزشی، رویدادهای ملی و نمایشگاه‌های تخصصی، یافته‌های تحقیقاتی را در معرض دید کشاورزان قرار می‌دهد. به عنوان مثال، برگزاری “رویداد ملی مدیریت باغات سیب در شرایط کم‌آبی” یا “کارگاه آموزشی نقش آبخوانداری در تعادل بخشی به سفره‌های آب زیرزمینی” از این دست برنامه‌ها هستند .
– سیستم انتقال دانش: این سیستم مبتنی بر مبادله و کاربرد دانش در درون نظام پیچیده‌ای از تعاملات بین محققان و کاربران است که به تسریع بهره‌گیری از یافته‌های تحقیقاتی منجر می‌شود .
– فعالیت‌های نمایشی و رونمایی: رونمایی از ارقام جدید محصولات زراعی و افتتاحیۀ پروژه‌های تحقیقاتی در معرض دید کشاورزان، از دیگر روش‌های انتقال یافته‌هاست. به عنوان مثال، رونمایی از ۱۵ رقم جدید محصولات زراعی دیم شامل گندم، جو، نخود و گلرنگ نمونه‌ای از این فعالیت‌هاست .
نمونه‌های عینی از به کارگیری تحقیات توسط کشاورزان پیشرو
کشاورزان پیشرو با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین معرفی شده توسط مراکز تحقیقاتی، دستاوردهای قابل توجهی در افزایش تولید و بهره‌وری داشته‌اند:
– استفاده از ارقام جدید: کشاورزان پیشرو با استفاده از ارقام پربازده و مقاوم به خشکی که توسط مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر معرفی شده‌اند، توانسته‌اند عملکرد خود را در واحد سطح افزایش داده و با چالش کم‌آبی سازگار شوند .
– به کارگیری سیستم‌های آبیاری نوین: با راهنمایی مراکز تحقیقاتی، کشاورزان پیشرو به سیستم‌های آبیاری قطره‌ای و هواشناسی مجهز شده‌اند که موجب صرفه‌جویی قابل توجه در مصرف آب شده است. به عنوان مثال، افتتاح سیستم آبیاری قطره‌ای در ایستگاه تحقیقات باغبانی سهند نمونه‌ای از این دستاوردهاست .
– بهره‌گیری از کشاورزی دقیق: استفاده از فناوری‌های پیشرفته مانند سنجش از دور، GPS و هوش مصنوعی به کشاورزان پیشرو امکان مدیریت دقیق‌تر عوامل محیطی مانند خاک، رطوبت و نور را داده است .
– کاربرد روش‌های مدرن مدیریت آفات و بیماری‌ها: با بهره‌گیری از یافته‌های مؤسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور، کشاورزان پیشرو توانسته‌اند خسارت ناشی از آفات و بیماری‌ها را به حداقل برسانند .
تأثیر تحقیقات بر افزایش تولید و بهره‌وری
شواهد تجربی و مطالعات علمی نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه تأثیر مثبت و معناداری بر رشد و بهره‌وری در بخش کشاورزی ایران داشته است. بر اساس مطالعه‌ای که با استفاده از داده‌های سال‌های ۱۳۵۳ تا ۱۳۸۶ و با به کارگیری الگوی خودتوضیح با وقفه‌های گسترده (ARDL) انجام شد، مشخص گردید که مخارج تحقیق و توسعه در کوتاه‌مدت و بلندمدت تأثیر مثبت و معناداری بر رشد و بهره‌وری کل عوامل تولید در بخش کشاورزی ایران دارد .
این مطالعه نشان می‌دهد که تحقیق و توسعه می‌تواند به عنوان منبع اصلی رشد در بخش کشاورزی مدنظر قرار گیرد. علاوه بر این، به کارگیری یافته‌های تحقیقاتی موجب افزایش بهره‌وری منابع محدود کشاورزی مانند آب و خاک شده است .
چالش‌ها و محدودیت‌ها
با وجود دستاوردهای قابل توجه، شکاف بین پژوهش و عمل همچنان به عنوان یک چالش اساسی در مسیر بهره‌گیری کامل از تحقیقات کشاورزی وجود دارد. مطالعات انجام شده توسط “گبی هادو” و “جین کلوباس” یازده مانع عمده را در انتقال یافته‌های پژوهشی به عرصه عمل شناسایی کرده‌اند که از جمله آنها می‌توان به شکاف دانشی و ارتباطی، شکاف فرهنگی و شکاف انگیزشی بین پژوهشگران و کشاورزان اشاره کرد .
برای فائق آمدن بر این چالش‌ها، تعامل مستقیم محققان با عرصه‌های تولیدی، طراحی برنامه‌های تحقیقاتی بر اساس نیازهای واقعی کشاورزان و تقویت نظام ترویج کشاورزی ضروری به نظر می‌رسد.
جدول نمونه‌هایی از دستاوردهای تحقیقاتی و کاربرد آنها توسط کشاورزان پیشرو
