کشاورزی؛ موتور محرک تورم ۶۴ درصدی خوراکی‌ها

پایگاه خبری داوان نیوز: صعود افسارگسیسته قیمت محصولات کشاورزی در مهر ۱۴۰۴، تورم نقطه‌به‌نقطه بخش خوراکی‌ها را به قله ۶۴ درصدی رساند و فشار معیشتی بی‌سابقه‌ای بر خانوارها تحمیل کرد.

به گزارش داوان نیوز، آمار رسمی مرکز آمار ایران در مهرماه ۱۴۰۴ از یک «سونامی قیمت» در سبد غذایی خانوارهای ایرانی خبر می‌دهد. بررسی‌ها نشان می‌دهد بخش خوراکی‌ها با ثبت تورم نقطه‌به‌نقطه ۶۴.۳ درصدی، به کانون اصلی فشار تورمی و افزایش هزینه‌های معیشتی تبدیل شده است. موتور محرک این شوک تورمی، «بخش کشاورزی» است، جایی که قیمت محصولات اساسی مانند نان و غلات در یک سال گذشته تقریباً دو برابر (۹۸.۱ درصد) شده و سبزیجات و میوه‌ها نیز با تورم ماهانه دو رقمی (۱۱.۹ درصد)، سفره خانوارها را به‌طور مستقیم تحت تاثیر قرار داده‌اند. این رکوردشکنی قیمت‌ها که با تورم سالانه ۴۳ درصدی بخش خوراکی‌ها همراه شده، نه‌تنها قدرت خرید طبقات کم‌درآمد را به شدت تحلیل برده، بلکه زنگ خطر یک بحران امنیت غذایی را نیز به صدا درآورده است.

بر اساس داده‌های رسمی مرکز آمار ایران برای مهرماه ۱۴۰۴، بخش «خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات» تحت فشار تورمی شدیدی قرار دارد که نرخ آن به طور قابل توجهی بالاتر از میانگین ملی است و فشار زیادی بر هزینه‌های زندگی خانوارها، به‌ویژه دهک‌های کم‌درآمد وارد می‌کند.

چکیده شاخص‌های کلیدی تورم
جدول زیر شاخص‌های اصلی تورم این بخش را در مقایسه با میانگین ملی خلاصه می‌کند:

ضریب اهمیت: این بخش سهم ۲۹.۴۴ درصدی در سبد هزینه خانوار دارد که نشان‌دهنده تاثیر بسیار زیاد آن بر هزینه زندگی است.
تاثیر بر مناطق روستایی و شهری: فشار تورمی در مناطق روستایی حادتر است، جایی که تورم ماهانه این گروه به ۶.۸ درصد رسید، در مقایسه با ۶.۳ درصد در مناطق شهری.

تحلیل عمیق‌تر بر اساس زیربخش‌ها
افزایش قیمت در تمامی کالاها یکسان نبوده است. قیمت برخی کالاهای خوراکی اساسی در طول یک سال گذشته تقریباً دو برابر شده است.

افزایش‌های قابل توجه دیگر: سایر زیرگروه‌ها نیز تورم سالانه بالایی را ثبت کردند، از جمله روغن‌ها و چربی‌ها (۳۰.۳٪) و شیر، پنیر و تخم‌مرغ (۳۲.۳٪).

به گزارش داوانن نیوز، تاثیر نامتناسب بر اقشار آسیب‌پذیر: این تورم “غذا-محور” بار بیشتری را بر دوش خانوارهای کم‌درآمد قرار می‌دهد. برای سه دهک اول درآمدی، هزینه خوراک حدود ۴۰ درصد از کل هزینه‌های آن‌ها را تشکیل می‌دهد. افزایش نزدیک به ۱۰۰ درصدی قیمت یک کالای اساسی مانند نان، امنیت غذایی آنان را مستقیماً تهدید می‌کند.
علل ریشه‌ای: افزایش شدید قیمت در بخش کشاورزی به ترکیبی از عوامل نسبت داده می‌شود، از جمله:
مسائل ساختاری عمیق در کشاورزی، مانند ضعف فناوری و مدیریت نامناسب منابع آب.
اختلالات در زنجیره تامین به دلیل خروج نیروی کار مهاجر افغانستانی، خشکسالی، خسارت سرما به باغات و تنش‌های منطقه‌ای.
افزایش هزینه‌های تولید برای بسته‌بندی و حمل‌ونقل که بخشی از آن به دلیل مشکلات زیرساختی مانند قطعی برق است.
فشارهای کلان اقتصادی گسترده، شامل رشد نقدینگی، کسری بودجه، نوسانات نرخ ارز و تشدید انتظارات تورمی پس از رویدادهای ژئوپلیتیک و فعال‌سازی مکانیسم “اسنپ‌بک”.

داده‌ها تصویر روشنی از یک بحران شدید هزینه معیشت در ایران ترسیم می‌کند که عمدتاً توسط کالاهای اساسی و به‌ویژه خوراکی‌ها هدایت می‌شود. این وضعیت مستلزم مداخلات سیاستی هدفمند برای حمایت از خانوارهای آسیب‌پذیر و رسیدگی به نقاط ضعف ساختاری درون سیستم تولید و توزیع مواد غذایی کشور است.

تورم در بخش محصولات کشاورزی

بر اساس داده‌های جدول ۵ برای مهرماه ۱۴۰۴، محصولات کشاورزی اساسی با بیشترین میزان تورم نقطه‌به‌نقطه و ماهانه در بین تمام گروه‌های کالایی مواجه بوده‌اند:

شوک قیمتی در محصولات باغی و زراعی: همانطور که داده‌ها نشان می‌دهد، اقلامی مانند میوه و سبزیجات نه تنها تورم سالانه بسیار بالایی را تجربه کرده‌اند، بلکه رشد قیمت آن‌ها در یک ماه منتهی به مهر ۱۴۰۴ نیز به ترتیب ۶.۹٪ و ۱۱.۹٪ بوده است. این امر نشان‌دهنده یک شوک تورمی کوتاه‌مدت و شدید در این بخش است.
تورم ساختاری در غلات: گروه نان و غلات با تورم نقطه‌به‌نقطه نزدیک به ۱۰۰ درصد، یک افزایش قیمت تقریباً دو برابری را در طول یک سال گذشته ثبت کرده است. این عدد حاکی از مشکلات عمیق‌تر و بلندمدت‌تر در زنجیره تامین محصولات اساسی است.

عوامل موثر بر تورم بخش کشاورزی

افزایش شدید قیمت محصولات کشاورزی را می‌توان ناشی از چند عامل کلیدی دانست:

1. عوامل اقلیمی و تولیدی: پدیده‌هایی مانند خشکسالی‌های متوالی، یخبندان‌های دیررس بهاره که به باغات آسیب زد، و کمبود آب به طور مستقیم بر کاهش عرضه محصولات تازه و در نتیجه افزایش قیمت آن‌ها تاثیر گذاشته است.
2. اختلال در زنجیره تامین و نیروی کار: مشکلات مربوط به تامین نهاده‌ها (مانند بذر، کود و سم) و همچنین کمبود نیروی کار در بخش کشاورزی، به ویژه پس از خروج نیروی کار مهاجر، هزینه‌های تولید و در نتیجه قیمت تمام‌شده را افزایش داده است.
3. ضایعات و بازاریابی: ضعف در سیستم‌های نگهداری، انبارداری و انتقال محصولات کشاورزی منجر به ضایعات بالا می‌شود که این خود بر فشار قیمتی می‌افزاید.
4. تاثیر نرخ ارز و هزینه‌های جانبی: افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل، بسته‌بندی و همچنین تاثیر غیرمستقیم نرخ ارز بر روی نهاده‌های وارداتی، بر قیمت محصولات کشاورزی اثر گذاشته است.

به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، بخش محصولات کشاورزی را می‌توان موتور محرک اصلی تورم شدید در گروه خوراکی‌ها دانست. افزایش قیمت در محصولات اساسی مانند گندم و نان، میوه و سبزیجات، که سبد غذایی خانوار را تشکیل می‌دهند، بیش از هر چیز بر زندگی قشرهای کم‌درآمد و متوسط تاثیر می‌گذارد. این وضعیت، لزوم توجه فوری به رفع موانع تولید در بخش کشاورزی، مدیریت منابع آب و بهینه‌سازی زنجیره تامین را برای کنترل تورم و کاهش فشار معیشتی بر خانوارها آشکار می‌سازد.