گذار استراتژیک؛ حذف سموم پرخطر، توسعه روش‌های بیولوژیک
پایگاه خبری داوان نیوز: در دنیای امروز، با افزایش نگرانی‌ها درباره آثار سوء سموم شیمیایی بر سلامت انسان و اکوسیستم، رویکردهای سنتی کنترلی دیگر پاسخگو نیستند. بنابراین، عبور از مدیریت شیمیایی محض به سمت مدیریت تلفیقی و اکولوژیک آفات به یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر تبدیل شده است. این گذار، هسته مرکزی مأموریت کنونی سازمان حفظ نباتات است.
به گزارش ناظم رامتین، خبرنگار داوان نیوز؛ این گزارش به تحلیل یکی از محوری‌ترین وظایف سازمان حفظ نباتات کشور—حذف تدریجی سموم پرخطر و توسعه و ترویج روش‌های بیولوژیک و غیرشیمیایی—می‌پردازد. بر پایه سخنان مریم جلیلی‌مقدم، رئیس این سازمان، این تغییر راهبردی در راستای تحقق اهدافی چون ارتقای امنیت غذایی، حفظ سلامت جامعه و صیانت از محیط زیست در دست اجراست. گزارش خبری حاضر با مروری بر اقدامات عملی، چالش‌های پیش رو و بیانات مستقیم مسئول ارشد این سازمان، عملکرد و چشم‌انداز آن را مورد بررسی قرار می‌دهد.
بر اساس این گزارش، سخنان مریم جلیلی‌مقدم رئیس سازمان حفظ نباتات کشور،در مناسبت‌های مختلف، تصویری روشن از اهداف و اقدامات این سازمان ارائه می‌دهد.
تأکید بر امنیت غذایی و سلامت به عنوان راهبرد کلان
جلیلی‌مقدم با بیان اینکه «امنیت غذایی یکی از مباحث مهم کشور است» و با اشاره به تأکیدات مقام معظم رهبری، نقش سازمان حفظ نباتات را در تقویت این امنیت، «افزایش بهره‌وری پایدار کشاورزی» و «ارتقای سلامت محصولات کشاورزی در زنجیره مزرعه تا سفره» حیاتی می‌داند. وی تصریح می‌کند: «حفظ سلامت جامعه و محیط زیست خط قرمز سازمان است» .
فرآیند فعال حذف سموم پرخطر
رئیس سازمان حفظ نباتات از اجرای سریع فرآیند حذف سموم پرخطر خبر داده است. به گفته وی، «فرایند حذف سموم پرخطر و جایگزینی با سموم کم‌خطر از رویکردهای مهم سازمان حفظ نباتات کشور است که با سرعت در حال اجرا است» . این روند یک شبه محقق نمی‌شود و جلیلی‌مقدم به زمان‌بر بودن آن اذعان دارد، اما بر شتاب کنونی تأکید می‌کند.
– آمارهای عینی: در سال‌های گذشته ۱۶۸ قلم سم به دلیل مخاطرات بهداشتی و زیست‌محیطی از فهرست سموم مجاز حذف شده‌اند . تنها در سال گذشته، ۱۹ قلم سم پرخطر حذف و در سال جاری نیز ۱۴ آفت‌کش پرخطر از چرخه واردات و توزیع خارج شده‌اند .
– هیئت نظارت بر سموم: ثبت و تأیید سموم جدید، فرآیندی دقیق و بین‌بخشی است. جلیلی‌مقدم توضیح می‌دهد که این هیئت متشکل از نمایندگان وزارت بهداشت، سازمان حفاظت محیط زیست و سایر نهادهای مرتبط است و آفت‌کش‌های جدید از جنبه‌های مختلفی مانند «اثرات زیست‌محیطی، سلامت انسان از جمله اثرات باروری و رشد جنین، غدد درون‌ریز و سرطان‌زایی» مورد بررسی قرار می‌گیرند .
توسعه روش‌های بیولوژیک و غیرشیمیایی
سیاست کلان سازمان، توسعه روش‌های غیرشیمیایی عنوان شده است. جلیلی‌مگذار اعلام کرده: «سیاست این سازمان توسعه روش های غیر شیمیایی است» . این امر شامل توسعه کنترل بیولوژیک آفات، شبکه‌های مراقبت و پایش دقیق می‌شود . هدف نهایی، کاهش وابستگی به سموم شیمیایی و حرکت به سمت تولید محصولات سالم‌تر است.
اقدامات عملی و دستاوردها
سازمان حفظ نباتات برای تحقق این سیاست‌ها، اقدامات عملی متنوعی را در پیش گرفته است:
– تقویت زیرساخت‌های دیجیتال: راه‌اندازی و ارتقای سامانه‌هایی مانند سامانه الکترونیکی صدور نسخه گیاهپزشکی، سامانه‌های مانیتورینگ و پایش عوامل خسارت‌زا برای هوشمندسازی فرآیندها .
– نظارت و مبارزه بیولوژیک: برنامه‌ریزی برای مبارزه بیولوژیک با آفات محصولات زراعی و باغی و واگذاری بخشی از فعالیت‌ها به کلینیک‌های گیاهپزشکی خصوصی .
– کنترل آفات کلیدی: گزارش موفقیت در کاهش درصد سن‌زدگی گندم در کشور نمونه‌ای از اثربخشی اقدامات عملیاتی است .
– افزایش سموم کم‌خطر: در سال گذشته، از ۴۸ قلم آفت‌کش جدیدی که ثبت و به سبد سموم کشور اضافه شده‌اند، ۹۶ درصد کم‌خطر و متوسط خطر بوده‌اند .
چالش‌ها و راهکارهای پیش رو
اگرچه سازمان گام‌های بلندی برداشته، اما با چالش‌هایی نیز روبرو است:
– تأمین مواد اولیه: با وجود تولید ۷۵ تا ۸۰ درصد سموم مصرفی در داخل، بیش از ۹۵ درصد مواد اولیه آنها از خارج وارد می‌شود. این موضوع، جایگزینی سریع را با دشواری مواجه می‌کند .
– آفات نوظهور و تغییر اقلیم: تغییرات آب‌وهوایی و ظهور آفات فرامرزی مانند ملخ صحرایی، نیازمند هوشیاری و تأمین اعتبارات مناسب برای مقابله به موقع است .
– فرهنگ‌سازی و آموزش: جلیلی‌مقدم بر «ارتقای دانش بهره‌برداران و عموم جامعه» تأکید دارد و آموزش و ترویج را راهی برای نهادینه کردن روش‌های جدید می‌داند .
راهکارهای پیشنهادی برای غلبه بر این چالش‌ها شامل حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان برای توسعه جایگزین‌های داخلی، تقویت همکاری‌های بین‌المللی و تداوم برنامه‌های آموزشی است .
به گزارش اخبار روزانه کشاورزی«داوان نیوز»، عملکرد سازمان حفظ نباتات کشور تحت مدیریت کنونی نشان می‌دهد که گذار از سموم پرخطر به سمت روش‌های بیولوژیک و کم‌خطر، تنها یک شعار نیست، بلکه یک برنامه عملیاتی با اقدامات مشخص و زمان‌بندی شده است. این تغییر مسیر، که با صراحت در بیانات مریم جلیلی‌مقدم منعکس شده، برای تضمین امنیت غذایی پایدار و حفاظت از سرمایه‌های طبیعی کشور امری اجتناب‌ناپذیر است. موفقیت نهایی این سیاست‌ها در گرو تخصیص منابع مالی کافی، تقویت پژوهش‌های کاربردی و همراهی همه‌جانبه کشاورزان خواهد بود. در صورت تداوم این روند، می‌توان به آینده‌ای با کشاورزی پایدارتر و محصولات غذایی سالم‌تر برای ایران امیدوار بود.