وابستگی مرگبار: چرا اسیر واردات مواد اولیه کود هستیم؟!
پایگاه خبری داوان نیوز: تولیدکنندگان کود شیمیایی با بحران تخصیص ارز ترجیحی (۲۸,۵۰۰ تومانی) برای واردات مواد اولیه مواجه بودند. بلاتکلیفی در تعهدات ارزی بانک‌ها از فروردین ۱۴۰۲ تا زمان تجاوز و حمله آمریکا و اسرائیل به ایران، منجر به کاهش موجودی مواد اولیه و اختلال در زنجیره تولید شده بود.
به گزارش اخبار روزانه کشاورزی (DA1news): علیرغم اظهارات رسمی مبنی بر کفایت ذخایر ، مشکلات ارزی و لجستیکی و کاهش ذخایر استراتژیک، ذخایر کود را در آستانه بحران قرار داده است و وابستگی کشور به واردات برای تولید کودهای شیمیایی (به‌ویژه اوره) به واردات نیتروژن و پتاسیم وابسته بود. توقف تخصیص ارز به برخی مواد اولیه در ۱۸ ماه قبل از حمله، ریسک کمبود کود را افزایش داده بود، آنچه که در ادامه آورده می شود گزارش تحلیلی بازار کودهای کشاورزی ایران قبل و بعد از تجاوز نظامی اسرائیل و آمریکا است که می خوانید؛
تأثیر مستقیم حمله اسرائیل بر بازار کود
1. توقف تولید داخلی:
– میدان‌های گازی: حمله اسرائیل باعث تعطیلی موقت میدان‌های گازی ایران به‌عنوان ماده اولیه تولید نیتروژن و اوره شد. این موضوع تولید کود اوره را متوقف کرد و ایران را از فهرست صادرکنندگان عمده جهانی خارج نمود .
– تخریب زیرساخت‌ها: مراکز خدمات کشاورزی در کرمانشاه، دینور و ماهیدشت که مسئول توزیع کود و سم بودند، هدف حملات قرار گرفتند. این حملات منجر به تخریب تجهیزات، مجروح شدن کارکنان و اختلال در توزیع نهاده‌ها شد .
2. شوک به بازار جهانی کود:
– افزایش ۱۶٪ قیمت اوره: توقف تولید در ایران و مصر (مسئول ۲۰٪ تجارت جهانی اوره) و کاهش عرضه از خاورمیانه، قیمت جهانی اوره در خلیج مکزیک را ۱۶٪ و در خاورمیانه را ۱۱٪ ظرف یک هفته افزایش داد .
– خطر بسته‌شدن تنگه هرمز: تهدید ایران به بستن این آبراه (مسیر ۵۲٪ صادرات اوره جهان) به‌عنوان پاسخ به حمله، قیمت‌ها را تحت فشار صعودی قرار داد .
پیامدهای پس از حمله
1. تشدید کمبود داخلی:
– وابستگی به واردات پرریسک: با توقف تولید داخلی، نیاز به واردات کود افزایش یافت، اما مشکلات ارزی و ممنوعیت تجارت با اسرائیل (مانند توقیف ۲۲ تن کود ساخت اسرائیل در مرز بازرگان )، واردات را با چالش مواجه کرد.
– افزایش قیمت‌ها: اختلال در زنجیره تأمین و افزایش قیمت جهانی، قیمت کود در ایران را به‌طور غیرمستقیم تحت تأثیر قرار داد.
2. تاثیر بر امنیت غذایی:
– کاهش بهره‌وری کشاورزی: کمبود کود و افزایش قیمت آن، کیفیت و کمیت محصولات کشاورزی را تهدید می‌کند. وزیر جهاد کشاورزی علیرغم تأکید بر وجود ذخایر ， هشدار داد که تداوم مشکلات ارزی می‌تواند امنیت غذایی را تضعیف کند .
– تورم زنجیره‌ای: افزایش هزینه تولید محصولات کشاورزی به دلیل گرانی کود، به تورم مواد غذایی منجر خواهد شد .
3. تحولات بازار جهانی:
– تغییر نقش بازیگران: توقف صادرات ایران و مصر، بازار را به سمت تولیدکنندگانی مانند چین و روسیه سوق داد، اما محدودیت‌های تولید در اروپا و چین، امکان جبران کامل کمبود را ناممکن کرد .
– ادامه نوسانات قیمت: کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند قیمت‌ها حتی پس از آتش‌بس به سطح پیش از جنگ بازنگردد و بازار تحت فشار باقی بماند .
چشم‌انداز آینده و راهکارها
– کوتاه‌مدت:
– بازسازی زیرساخت‌های تخریب شده مراکز کشاورزی .
– تسهیل تخصیص ارز برای واردات مواد اولیه کود .
– بلندمدت:
– کاهش وابستگی به گاز به‌عنوان ماده اولیه با توسعه فناوری‌های جایگزین.
– تقویت همکاری با کشورهای غیرغربی (مانند روسیه) برای دور زدن تحریم‌ها .
– هشدار به جامعه جهانی:
اختلال در تولید کود خاورمیانه نه‌تنها اقتصاد ایران، بلکه امنیت غذایی جهانی را تهدید می‌کند .
به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، حمله اسرائیل و آمریکا به ایران، بحران کود را از یک چالش داخلی به بحرانی جهانی تبدیل کرد. ایران علاوه بر بازسازی زیرساخت‌ها، نیازمند بازنگری در سیاست‌های ارزی و تنوع‌بخشی به منابع تأمین مواد اولیه است. پیامدهای این بحران بر کشاورزی ایران و قیمت مواد غذایی جهانی تا سال ۱۴۰۴ محسوس خواهد بود.