افزایش هزینه ترانزیت؛ زنجیره تولید کشاورزی در تنگنا
پایگاه خبری داوان نیوز: افزایش هزینه‌های ترانزیت و لجستیک در ماه‌های اخیر، تولید محصولات کشاورزی را با چالش‌های بی‌سابقه‌ای مواجه کرده است. این افزایش هزینه‌ها نه تنها قیمت نهایی کالاها را برای مصرف‌کننده بالا برده، بلکه امنیت غذایی کشور را نیز تحت تأثیر قرار داده است.
به گزارش اخبار روزانه کشاورزی (DA1news): گرانی ترانزیت تنها یک مشکل اقتصادی نیست؛ بلکه تهدیدی برای امنیت غذایی است. با توجه به آمار ۳۸.۹ درصدی تورم نقطه‌به‌نقطه مواد غذایی در دیماه ۱۴۰۳ ، غفلت از این بحران می‌تواند به افزایش فقر غذایی و کاهش تولید داخلی بینجامد.
عوامل افزایش هزینه‌های ترانزیت
1. گرانی سوخت و زیرساخت‌های فرسوده:
– افزایش ۲۰ درصدی قیمت سوخت در سال ۱۴۰۲، هزینه حمل‌ونقل جاده‌ای را تا ۱۵ درصد بالا برده است. این مسئله به‌ویژه در مناطق دورافتاده مانند جنوب کرمان که جاده‌های نامناسب دارند، هزینه‌ها را تا ۵۰ درصد افزایش می‌دهد .
– نبود خطوط ریلی در مناطق کشاورزی (مانند جنوب کرمان) باعث اتکا به حمل‌ونقل جاده‌ای و افزایش زمان حمل شده که منجر به فساد ۴۰ درصدی محصولات جالیزی می‌شود.
2. مقررات گمرکی و هزینه‌های مرزی:
– تشریفات پیچیده گمرکی در مرزهای شلمچه، افغانستان و پاکستان، زمان و هزینه حمل را برای صادرکنندگان افزایش داده است. بازرسی‌های طولانی نیز به این مشکلات دامن می‌زند .
تأثیر بر تولیدات کشاورزی
1. افزایش قیمت نهاده‌ها:
– حمل‌ونقل نهاده‌های دامی مانند سویا و ذرت از بنادر به استان‌های مرکزی (مانند قزوین) قیمت مرغ را تا ۳۰ درصد افزایش داده است .
– واردات نهاده‌هایی مانند کود شیمیایی و بذر اصلاح‌شده به دلیل نوسانات ارز و هزینه‌های لجستیک، برای تولیدکنندگان گران‌تر شده است .
2. ضایعات محصولات فاسدشدنی:
– تأخیر در حمل‌ونقل محصولاتی مانند خرما و مرکبات در جنوب کرمان به دلیل نبود زیرساخت‌های مناسب، منجر به فساد بخش عمده‌ای از تولیدات می‌شود.
– در برخی مناطق، ۴۰ درصد محصولات جالیزی به دلیل سیستم حمل‌ونقل ناکارآمد از بین می‌روند .
3. کاهش توان رقابت در صادرات:
– هزینه‌های اضافی ناشی از ترانزیت، قیمت تمام‌شده محصولات صادراتی را افزایش داده و توان رقابت کشاورزان ایرانی در بازارهای جهانی را کاهش می‌دهد .
چالش‌های انرژی: بحران مضاعف
– هزینه ترانزیت برق:
افزودن هزینه «ترانزیت برق» به قبوض صنایع، هزینه‌های تولید را افزایش داده است. این تصمیم در شرایطی اتخاذ شده که صنایع با ناترازی انرژی و قطعی‌های مکرر دست‌وپنجه نرم می‌کنند .
– قطعی برق در مزارع و صنایع تبدیلی:
قطعی برق به تجهیزات آبیاری و سردخانه‌ها آسیب می‌زند و باعث افزایش ضایعات محصولات می‌شود. به‌عنوان مثال، پسته‌کاران و مرغداران در تابستان ۱۴۰۳ خسارات سنگینی متحمل شدند .
راهکارهای فوری
1. توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل:
– احداث خطوط ریلی ویژه محصولات کشاورزی (مانند طرح پایلوت در جنوب کرمان) که زمان حمل را تا ۵۰ درصد کاهش می‌دهد .
– راه‌اندازی پایانه‌های صادراتی مجهز به سورتینگ و بسته‌بندی (مانند پایانه جیرفت) که توانسته ضایعات را ۳۰ درصد کاهش دهد .
2. بهبود مدیریت لجستیک:
– استفاده از فناوری‌های ردیابی (IoT) برای نظارت بر دما و رطوبت در حمل محصولات فاسدشدنی.
– تقویت تشکل‌های کشاورزی برای کاهش وابستگی به دلالان .
3. سیاست‌گذاری‌های حمایتی:
– کاهش تعرفه‌های گمرکی برای نهاده‌های دامی و کشاورزی.
– تسهیل قوانین مرزی و افزایش ساعت کاری گمرکات .
4. توسعه صنایع تبدیلی:
– احداث کارخانه‌های فرآوری در مناطق تولیدی (مانند صنایع تبدیلی خرما در جنوب کرمان) که حجم محصولات خام و هزینه حمل را کاهش می‌دهد .
به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، ضروری است دولت با هماهنگی وزارتخانه‌های «راه»، «صنعت» و «جهاد کشاورزی»، برنامه‌ای فوری برای اصلاح نظام ترانزیت و حمایت از تولیدکنندگان اجرا کند. در غیر این صورت، شاهد تشدید مهاجرت کشاورزان خرده‌پا و وابستگی بیشتر به واردات مواد غذایی خواهیم بود.