تغییر کاربری و بحران امنیت غذایی در انبار غذایی کشور
پایگاه خبریDA1news: استان‌های شمالی ایران، از گیلان تا مازندران و گلستان، همواره به عنوان “انبار غذایی کشور” شناخته شده‌اند. اما در سال‌های اخیر، تغییر کاربری گسترده اراضی کشاورزی و باغی به ویلاها، هتل‌ها و زمین‌های تجاری، این منطقه را با بحران‌های جدی زیست محیطی و اقتصادی مواجه کرده است.
به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، تغییر کاربری اراضی در شمال ایران نه‌تنها یک تهدید زیست‌محیطی، بلکه یک بحران امنیت غذایی است. اگر این روند ادامه یابد، استان‌های شمالی به جای سرسبزی و حاصلخیزی، به منطقه‌ای از بتن و بی‌آبی تبدیل خواهند شد. آیا زمان آن نرسیده که سیاستگذاران با قاطعیت بیشتری وارد عمل شوند؟
وضعیت هشداردهنده تغییر کاربری در شمال ایران
بر اساس آمارهای سازمان جهاد کشاورزی، سالانه بیش از ۵۰۰۰ هکتار از اراضی کشاورزی و جنگلی در استان‌های شمالی تغییر کاربری می‌دهند. این روند در برخی مناطق مانند غرب مازندران (نور، نوشهر، چالوس) و شرق گیلان (رشت، لاهیجان) به شکل نگران‌کننده‌ای افزایش یافته است.
نمونه‌های عینی:
– نابودی باغات چای در لاهیجان: تبدیل باغات چند دهه‌ای چای به ویلاهای دوم.
– تخریب شالیزارهای مازندران: ساخت مجتمع‌های تجاری و مسکونی روی زمین‌های حاصلخیز.
– تصرف حریم جنگل‌های هیرکانی: احداث هتل‌ها و اقامتگاه‌های غیرمجاز در دل طبیعت.
علل تغییر کاربری در شمال کشور
۱. سوداگری زمین و ساخت‌وساز بی‌ضابطه: قیمت بالای زمین در مناطق شمالی انگیزه‌ای قوی برای فروش اراضی کشاورزی ایجاد کرده است.
۲. کاهش درآمد کشاورزی: پایین بودن سوددهی محصولاتی مانند برنج، چای و مرکبات نسبت به سرمایه‌گذاری در بخش املاک.
۳. ضعف نظارت دولتی: ساخت‌وسازهای غیرمجاز با وجود قوانین منع تغییر کاربری، به دلیل کمبود نیروی نظارتی ادامه دارد.
۴. توسعه گردشگری بی‌برنامه: ساخت هتل‌ها و ویلاها بدون ارزیابی ظرفیت اکولوژیک منطقه.
پیامدهای فاجعه‌بار تغییر کاربری
تشدید سیلاب‌ها: نابودی شالیزارها و جنگل‌ها که نقش طبیعی در جذب آب داشتند، باعث افزایش سیل‌های مخرب شده است.
کاهش تولید محصولات استراتژیک: وابستگی بیشتر کشور به واردات برنج، چای و مرکبات.
تخریب تنوع زیستی: نابودی زیستگاه‌های طبیعی پرندگان و آبزیان مانند “تالاب انزلی”.
افزایش آلودگی محیطی: ساخت‌وسازهای بی‌رویه منجر به آلودگی رودخانه‌ها و دریای خزر شده است.
واکنش مسئولان و کارشناسان
– رئیس سازمان محیط زیست: “اگر روند تغییر کاربری متوقف نشود، تا ۲۰ سال آینده شمال ایران با بحران بی‌سابقه‌ای روبه‌رو خواهد شد.”
– یک کشاورز مازندرانی: “زمین‌های ما را می‌خرند و به جای برنج، ویلا می‌سازند. آینده فرزندانمان چه می‌شود؟”
– استاد دانشگاه گیلان: “توسعه باید مبتنی بر آمایش سرزمین باشد، نه سود کوتاه‌مدت عدهای خاص.”
راهکارهای پیشنهادی
تشدید برخورد با ساخت‌وسازهای غیرمجاز (مانند تخریب ویلاهای ساخته شده در حریم جنگل).
حمایت مالی از کشاورزان برای مقابله با پیشنهادهای فروش زمین.
اجرای طرح‌های اکوتوریسم به جای ساخت هتل‌های بزرگ.
تقویت قوانین حفظ کاربری اراضی کشاورزی با نظارت مستمر.
—
جمع‌بندی:
📌 پینوشت:
این گزارش بر اساس داده‌های میدانی و مصاحبه با کشاورزان، کارشناسان و مسئولان محلی تهیه شده است.