با ما همراه باشید

آموزش

تناوب زراعی؛ فرصت‌های اکولوژیک، چالش‌های پذیرش

منتشر شده

در

پایگاه خبری داوان نیوز: تناوب زراعی، به عنوان یکی از شیوه‌های کشاورزی پایدار، با تغییر منظم گونه‌های کشت‌شده در یک مزرعه، نقش بسزایی در بهبود کیفیت خاک و آب ایفا می‌کند.

به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، تناوب زراعی نه‌تنها یک راهکار اکولوژیک برای بهبود کیفیت خاک و آب است، بلکه در بلندمدت سودآوری اقتصادی را نیز تضمین می‌کند. این گزارش به بررسی مکانیسم‌های اثرگذاری تناوب زراعی بر سلامت اکوسیستم‌های زراعی می‌پردازد و با تحلیل عوامل مؤثر بر پذیرش یا عدم پذیرش آن توسط کشاورزان، راهکارهای عملی برای گسترش این روش ارائه می‌دهد. یافته‌ها نشان می‌دهند که تناوب زراعی می‌تواند نیترات آب‌های زیرزمینی را تا ۳۰% کاهش دهد، اما موانع اقتصادی-اجتماعی مانع گسترش آن در برخی مناطق شده‌است .

۱. تأثیر تناوب زراعی بر خاک و آب
۱.۱. بهبود سلامت خاک
– افزایش حاصلخیزی: کشت متناوب گیاهان خانواده بقولات (مانند یونجه و نخود) سبب تثبیت بیولوژیک نیتروژن اتمسفری می‌شود. این فرآیند تا ۴۰% نیاز کودی محصولات بعدی (مانند ذرت) را تأمین کرده و از مصرف کودهای شیمیایی می‌کاهد .
– بهبود ساختار فیزیکی خاک: ریشه‌های عمیق غلات (مانند گندم) و ریشه‌های سطحی بقولات، با ایجاد کانال‌های متنوع در خاک، تهویه و نفوذپذیری را افزایش داده و فرسایش آبی و بادی را تا ۶۰% کاهش می‌دهند .
– افزایش ماده آلی: کشت گیاهان پوششی مانند چاودار در تناوب، با تولید بیوماس بالا، محتوای کربن آلی خاک را تقویت می‌کند. مطالعات نشان می‌دهد خاک‌های تحت تناوب تا ۲۵% ماده آلی بیشتر نسبت به کشت تک‌محصولی دارند .

۱.۲. حفاظت از منابع آب
– کاهش آلودگی نیتراتی: سیستم‌های تناوبی شامل بقولات، با کاهش نیاز به کودهای نیتروژنه، نشت نیترات به آب‌های زیرزمینی را محدود می‌کنند. داده‌های پایش شده در آمریکا نشان می‌دهد غلظت نیترات در زه‌آب مزارع تحت تناوب ۲۰-۳۰% کمتر از کشت تک‌محصولی است .
– بهبود نفوذپذیری و ذخیره آب: تنوع ریشه‌ها در تناوب زراعی، ظرفیت نگهداری رطوبت خاک را افزایش می‌دهد. به‌طور مثال، کشت جو دوسر پس از ذرت، تبخیر سطحی را تا ۱۵% کاهش می‌دهد .

۱.۳. کنترل آفات و بیماری‌ها
تناوب زراعی چرخه زندگی آفات وابسته به یک محصول خاص (مانند نماتدهای ریشه ذرت) را مختل می‌کند. تحقیقات در ایران نشان داده که تناوب گندم-پنبه، شیوع بیماری‌های قارچی را تا ۴۰% کاهش می‌دهد .

۲. پذیرش تناوب زراعی در میان کشاورزان: موانع و انگیزه‌ها
۲.۱. موانع کلیدی
– ریسک اقتصادی: تغییر از کشت تک‌محصولی به تناوب، نیازمند سرمایه‌گذاری در بذر، ماشین‌آلات جدید و آموزش است. در ایران، ۸۰% کشاورزان خرده‌پا به دلیل محدودیت مالی، از تغییر الگوهای کشت خودداری می‌کنند .
– فقدان دانش فنی: عدم آگاهی از طراحی نقشه تناوب مناسب (مانند انتخاب گیاهان سازگار با خاک و اقلیم) مانع عمده‌ای است. به‌طور مثال، در استان خوزستان، ۷۰% کشاورزان از مزایای کشت گیاهان پوششی بی‌اطلاع هستند .
– بازار نامطمئن محصولات متنوع: نبود زنجیره تأمین و تقاضای پایدار برای محصولات جایگزین (مانند یونجه یا سورگوم)، کشاورزان را به کشت محصولات پرریسک‌تر (مانند گندم) سوق می‌دهد .
– زمان‌بر بودن اثرات: بهبود خاک در تناوب زراعی ۳-۵ سال زمان می‌برد، در حالی که کشاورزان به‌دنبال سود کوتاه‌مدت هستند .

۲.۲. عوامل تسهیل‌کننده پذیرش
– حمایت‌های مالی: تجربه آلمان شمالی نشان می‌دهد یارانه‌های هدفمند (مانند پرداخت هزینه کشت گیاهان پوششی) پذیرش تناوب را تا ۵۰% افزایش می‌دهد .
– آموزش عملی: برگزاری کارگاه‌های مزرعه‌محور که اثربخشی تناوب را به‌صورت عینی نشان می‌دهند، در تغییر نگرش کشاورزان مؤثر است. در مطالعه‌ای در ایران، آموزش چهره‌به‌چهره، تمایل به استفاده از نهاده‌های زیستی را ۸۰% پیش‌بینی کرد .
– فناوری‌های پشتیبان: استفاده از نرم‌افزارهای طراحی تناوب (مانند Cropler) که داده‌های خاک و اقلیم را تحلیل می‌کنند، برنامه‌ریزی را تسهیل می‌کند .

جدول ۱: تحلیل موانع و راهکارهای پذیرش تناوب زراعی
| موانع                                    | راهکارها                                                                         | مثال موفق |
| ریسک مالی                           | پرداخت یارانه برای کشت گیاهان پوششی                              | برنامه NRCS در ایالات متحده |
| دانش فنی ناکافی                    | آموزش میدانی با نمایش نتایج                                            | کارگاه‌های ترویجی در خوزستان |
| عدم اطمینان بازار                    | توسعه قراردادهای پیش‌خرید محصولات                                | طرح تضمین خرید یونجه در آلمان |

۳. مطالعه موردی: تناوب‌های موفق در ایران و جهان
– غرب میانه آمریکا: اجرای تناوب ذرت-سویا-یونجه، نیترات زه‌آب را ۳۰% کاهش و عملکرد ذرت را ۱۵-۲۰% افزایش داد. این سیستم به‌دلیل سودآوری بالا توسط ۸۳% کشاورزان پذیرفته شده‌است .
– ایران (تهران): آبیاری پنبه با فاضلاب تصفیه‌شده در تناوب با گندم، عملکرد پنبه را افزایش داد اما کیفیت الیاف را کاهش داد. این مطالعه نشان‌دهنده نیاز به انتخاب گونه‌های سازگار است .
– اقلیم‌های خشک: تناوب سورگوم-نخود در مناطق کم‌بارش، مصرف آب را ۲۰% کاهش و مقاومت به خشکی را افزایش داده‌است .

۴. راهکارهای افزایش پذیرش تناوب زراعی
۱. سیاست‌گذاری هوشمند:
– تدوین قوانین حمایتی (مانند معافیت مالیاتی برای مزارع تحت تناوب).
– ایجاد بازارهای محلی برای محصولات فرعی تناوب (مانند گیاهان دارویی) .

۲. پژوهش‌های کاربردی:
– توسعه الگوهای تناوبی کم‌هزینه متناسب با خاک‌های شور و اقلیم‌های خشک ایران.
– استفاده از مدل‌های شبیه‌سازی (مانند APSIM) برای پیش‌بینی عملکرد .

۳. ظرفیت‌سازی اجتماعی:
– تشکیل گروه‌های کشاورزی مشارکتی برای تبادل تجربیات.
– به‌کارگیری روش‌های روان‌شناختی (مانند مدل TAM) برای تغییر نگرش کشاورزان .

۴. فناوری‌های نوین:
– استفاده از سنجش از دور و IoT برای پایش سلامت خاک و بهینه‌سازی آبیاری .

به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، با این حال، پذیرش گسترده تناوب زراعی مستلزم رفع موانع ساختاری (اقتصادی، فنی، اجتماعی) است. موفقیت این روش در گرو:
– همکاری نهادهای تحقیقاتی، دولتی و کشاورزان
– تطبیق الگوها با شرایط بومی
– آموزش مستند و اثربخش می‌باشد. با اجرای برنامه‌های یکپارچه، تناوب زراعی می‌تواند به ستون توسعه کشاورزی پایدار در ایران تبدیل شود.

آموزش

نگهداری اصولی ابزارهای باغبانی

 فرآیند نگهداری ابزار کشاورزی را می‌توان در چهار اصل کلی تمیز کردن، خشک کردن، روغن‌کاری و نگهداری در محل مناسب خلاصه کرد. با رعایت این اصول، نه تنها در هزینه‌های خود صرفه‌جویی می‌کنید، بلکه کار باغبانی و کشاورزی را برای خود لذت‌بخش‌تر و ایمن‌تر می‌سازید.

منتشر شده

در

پایگاه خبری داوان نیوز: با اختصاص دادن تنها چند دقیقه پس از هر بار استفاده به مراقبت از ابزارهای کشاورزی، می‌توانید سال‌ها از سرمایه خود محافظت کنید.

به گزارش داوان نیوز، نگهداری صحیح از ابزارهای باغبانی و کشاورزی نه تنها طول عمر آنها را افزایش میدهد، بلکه کارایی بهتری در حین کار برای شما به ارمغان میآورد. در ادامه یک راهنمای کامل برای نگهداری از این تجهیزات پس از هر بار استفاده ارائه شده است.

پس از اتمام کار، با رعایت این چهار مرحله‌ی اصلی، ابزارهای خود را برای استفاده‌ی بعدی آماده نگه دارید.

1. تمیز کردن کامل: باقی‌مانده‌های خاک، شیره‌ی گیاهان و کثیفی‌ها، دشمنان اصلی ابزارهای شما هستند چرا که باعث زنگ‌زدگی و کندی می‌شوند. خاک‌های چسبنده به تیغه‌ی بیل و بیلچه را با یک برس سیمی یا کاردک پاک کنید. برای قیچی، ابتدا با یک پارچه‌ی مرطوب شیره‌ی گیاهان را پاک کرده و سپس برای ضدعفونی‌کردن، آن را با محلولهای مناسب مانند الکل یا محلول رقیق سفیدکننده تمیز کنید تا از انتقال بیماری بین گیاهان جلوگیری شود.

2. خشک کردن دقیق: رطوبت عامل اصلی زنگ‌زدگی است. پس از شستشو و تمیز کردن، تمام سطوح فلزی و دسته‌های چوبی را با یک پارچه‌ی خشک کاملاً خشک کنید.

3. روغن‌کاری منظم: روغن‌کاری، یک لایه‌ی محافظ در برابر رطوبت ایجاد می‌کند و حرکت قطعات متحرک را روان می‌سازد. پس از تمیز و خشک کردن، با یک پارچه، کمی روغن گیاهی یا روغن دانه کتان (برای ابزارهای دستی) یا روغن صنعتی و گریس (برای ابزارهای بزرگتر و قطعات متحرک) به سطح فلزی و مفاصل بمالید. برای قیچی‌ها، حتماً اتصالات میانی و فنرها را روغن‌کاری کنید.

4. تیز کردن دوره‌ای: ابزارهای تیز، هم کارایی بیشتری دارند و هم ایمن‌تر هستند، زیرا برای برش یا ورود به خاک به نیروی کمتری نیاز دارند. لبه‌ی قیچی‌ها و بیل‌ها را به صورت دوره‌ای با سوهان دستی تیز کنید. برای تیز کردن قیچی یا بیلچه، ابزار را محکم گرفته و سوهان را با زاویهی ۲۰ تا ۴۵ درجه در امتداد لبهی اصلی حرکت دهید. از برش شاخه‌های خشک و سخت با قیچی معمولی خودداری کنید، زیرا این کار به سرعت باعث کندی تیغه‌ها می‌شود.

محل و روش صحیح نگهداری

محل نگهداری ابزارها نقش بسیار مهمی در حفظ آنها دارد.

* محل مناسب: بهترین مکان، یک انبار خشک، تمیز و سرپوشیده است که ابزارها را از باران، برف و نور مستقیم خورشید محافظت کند. در صورت اجبار به نگهداری در فضای باز، حتماً از کاور یا چادر ضدآب استفاده کنید.
* روش چیدمان: تا حد امکان ابزارها را آویزان کنید. این کار هم از تماس آنها با رطوبت کف زمین جلوگیری می‌کند و هم دسترسی به آنها را آسان‌تر می‌سازد. بین ابزارها فاصله بگذارید تا جریان هوا برقرار باشد و از ایجاد رطوبت راکد جلوگیری شود.

نگهداری از تجهیزات ایمنی فردی

تجهیزات حفاظت فردی نیز پس از کار در مزرعه یا باغ، نیاز به مراقبت دارند تا هم عمر مفیدشان افزایش یابد و هم در استفاده‌ی بعدی، ایمنی شما را تضمین کنند.

* لباس‌کار، دستکش و چکمه: پس از سمپاشی یا کوددهی، این تجهیزات را قبل از ورود به خانه خارج کنید. آنها را جدا از سایر لباس‌ها و با آب گرم و صابون بشویید و در هوای آزاد و زیر نور آفتاب کاملاً خشک کنید.
* ماسک‌های تنفسی: فیلترهای ماسک را طبق دستورالعمل تولیدکننده تعویض کنید. بدنه‌ی ماسک را با یک دستمال مرطوب تمیز کرده و در جای خشک و دور از گرد و غبار نگهداری کنید.

برنامه‌ریزی برای نگهداری دوره‌ای و فصلی

علاوه بر مراقبت‌های روزانه، برنامه‌ریزی برای نگهداری در بازه‌های زمانی طولانی‌تر بسیار مفید است.

* نگهداری پایان فصل: پیش از انبار کردن ابزارها برای مدتی طولانی (مثلاً در زمستان)، یک بازرسی و سرویس کامل انجام دهید. قطعات فلزی را به خوبی روغن‌کاری کنید، تسمه‌ها را شل کنید و باتری ابزارهای موتوری را جدا کرده و در محل مناسبی نگهداری کنید.
* مستندسازی: یک دفترچه برای ثبت تاریخ سرویس، تعمیرات و تعویض قطعات ابزارهای خود داشته باشید. این کار به شما کمک می‌کند تا برنامه‌ی مراقبتی منظمی داشته باشید.

ادامه مطلب

آموزش

قاسمی‌: «پل دانش تات» صدای رسای تحقیقات کشاورزی

منتشر شده

در

پایگاه خبری داوان نیوز: آیین تقدیر از برگزیدگان اولین دوره مسابقه «پل دانش تات» با حضور دکتر کمال قاسمی بزدی، مشاور معاون وزیر و مدیرکل دفتر حوزه ریاست سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، برگزار شد.

به گزارش داوان نیوز، این مراسم با هدف شناسایی و تشویق تولیدکنندگان محتوای فاخر در حوزه کشاورزی برگزار گردید.

دکتر قاسمی در این مراسم با تقدیر از تیم روابط عمومی به مدیریت مهندس سید اسحاقی، بر اهمیت انتقال سریع و مؤثر دستاوردهای پژوهشی به بهره‌برداران واقعی تأکید کرد. وی اظهار داشت: «یکی از مشکلات اصلی، شنیده نشدن صدای محققان و نرسیدن اطلاعات صحیح به جامعه هدف است. ما باید از تمامی ابزارهای ممکن برای پر کردن این فاصله استفاده کنیم.»

مدیرکل دفتر حوزه ریاست سازمان، کانال «پل دانش تات» را ابزاری مؤثر برای رساندن یافته‌های پژوهشی به کشاورزان معرفی و خاطرنشان کرد: این کانال با قالب‌های محتوایی متنوع، کوتاه و کاربردی، طراحی شده است تا نقش بارزی در اطلاع‌رسانی دقیق و به‌موقع ایفا کند. انتظار داریم این رسانه در کنار دیگر رسانه‌ها، باعث افزایش دامنه مخاطبان و ارتقای بهره‌وری در بخش کشاورزی شود.

ویژگی‌های محتوای مؤثر از نگاه مدیران ارشد
در این مراسم بر تولید محتوای ساده، کاربردی و قابل فهم برای تمامی کشاورزان، انتشار منظم و هدفمند و توجه به نیازهای بومی و منطقه‌ای تأکید شد. همچنین بر لزوم تعامل دوسویه با کشاورزان و انتقال تجربیات موفق میان آنان تصریح گردید.

درخواست همکاری گسترده
در پایان، از تمامی واحدهای زیرمجموعه سازمان تحقیقات، سازمان‌های اجرایی و خبرگزاری‌ها دعوت شد تا با ارسال محتواهای علمی و آموزشی و انعکاس نیازهای میدانی کشاورزان، در غنای این کانال و تحقق اهداف آن همکاری نمایند.

به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، در این مراسم خانم نوروز زاده و آقای بابازاده با اشاره به روند فعالیت این کانال به برنامه ها و سیاست های سازمان تات در تقویت و اثرگذاری این کانال سخنانی اظهار داشتند و در ادامه هر یک از برگزیدگان، ضمن بیان ثبت تجربیات خود بر اهمیت، تاثیرگذاری و ادامه فعالیت کانال «پل دانش تات» اشاره کردند.

این مراسم با تجلیل از تولیدکنندگان محتوای برتر حوزه کشاورزی به کار خود پایان داد.
اسامی تولیدکنندگان محتوای برتر حوزه کشاورزی به شرح ذیل اعلام شد؛
نفر اول؛ داود حسن پناه، پژوهشگر مروج ارشد (اردبیل)
دوم دوم؛ مهدی سلیمی، کارگردان
نفر سوم؛ لیلا موسوی مقدم، کارشناس کشاورزی (ارومیه)
سجاد تنها- مدیر کانال کشاورز نیوز؛ برگزیده ویژه
سید حسن ملکشی، عضو هیئت علی موسسه تحقیقات گیاهپزشکی، شایسته تقدیر

بر اساس گزارش خبرنگار ما، اولین مسابقه «پل دانش تات» با هدف شناسایی و تقدیر از تولیدکنندگان محتوای کشاورزی برگزار شد. در این مراسم، بر لزوم انتقال سریع و مؤثر یافته‌های پژوهشی به کشاورزان از طریق ابزارهایی مانند کانال پل دانش تات تأکید شد. ویژگی‌های کلیدی این کانال، تولید محتوای کوتاه، کاربردی، ساده و قابل فهم برای جامعه هدف اعلام شد و از تمامی نهادهای مرتبط برای همکاری و غنا بخشیدن به این کانال دعوت به عمل آمد.

ادامه مطلب

آموزش

کم‌بارشی؛ احتمال افزایش جمعیت آفت سن گندم

منتشر شده

در

پایگاه خبری داوان نیوز: سازمان حفظ نباتات کشور نسبت به طغیان آفت سن گندم در پی پیش‌بینی پاییز کم‌بارش و گرم هشدار داد.

به گزارش داوان نیوز به نقل از روابط عمومی سازمان حفظ نباتات کشور، سعید معین، مدیر مبارزه با آفات سازمان حفظ نباتات، با اشاره به پیش‌بینی‌های هواشناسی، اظهار داشت: با توجه به شرایط جوی و پیش‌بینی کم‌بارشی در فصل پاییز، احتمال افزایش جمعیت آفت سن گندم در مزارع وجود دارد.

وی با بیان اینکه پاییز و زمستان پیش‌رو گرم و خشک خواهد بود، افزود: بر اساس پیش‌بینی‌ها، دمای هوا در این فصل ۱ تا ۱.۵ درجه سلسیوس نسبت به سال گذشته گرم‌تر است. این شرایط گرم و خشک، تبعات خود را در فصل بهار نشان خواهد داد و می‌تواند به افزایش جمعیت آفات منجر شود.

معین با اشاره به تأثیر این شرایط بر کشت‌های پاییزه، خاطرنشان کرد: کم‌آبی، چالشی جدی برای کشت‌های پاییزه خواهد بود. در مورد وضعیت آینده آفت سن گندم نیز، این موضوع به میزان بقا و پایداری کشت‌ها بستگی دارد و در حال حاضر نمی‌توان پیش‌بینی دقیقی از وضعیت ارائه داد.

این مقام مسئول، شرایط اقلیمی حاضر را «بدترین شرایط در ۱۵ تا ۲۰ سال اخیر» برای کنترل آفت سن گندم توصیف کرد و توضیح داد: گرمای هوا باعث کاهش کارایی عوامل کنترل‌کننده طبیعی شده و فرصت طلایی مبارزه با این آفت را بسیار کوتاه می‌کند. هرگونه تأخیر در اجرای عملیات مبارزه، خسارت ناشی از سن را به طور تصاعدی افزایش خواهد داد.

بر اساس آمار رسمی، در سال زراعی گذشته، سطح مبارزه با آفت سن غلات در کشور به ۲ میلیون و ۶۰۰ هزار هکتار رسید. این در حالی است که اینمنطقه در سال ماقبل آن، ۳ میلیون و ۱۲۶ هزار هکتار بود.

به نظر می‌رسد کشاورزان و مسئولان استان های مرتبط باید از هم اکنون تمهیدات لازم برای پایش مستمر مزارع و آمادگی برای مبارزه به موقع با این آفت را در دستور کار قرار دهند.

ادامه مطلب
تبلیغات

پرطرفدار

کلیه حقوق این پایگاه خبری متعلق به داوان‌نیوز است.