پرونده ویژه
دانههای روغنی؛ نقش راهبردی پنج استان کلیدی
پایگاه خبری داوان نیوز: بر اساس آخرین برنامهریزیهای وزارت جهاد کشاورزی، استانهای خوزستان، گلستان، فارس، آذربایجان غربی و خراسان رضوی به عنوان قطبهای اصلی تولید دانههای روغنی ایران شناخته میشوند. این محصولات به دلیل نقش بنیادینی که در تأمین روغن خوراکی و امنیت غذایی کشور ایفا میکنند، از جایگاه بسیار استراتژیکی برخوردارند.
افشین بهرامی، گزارشگر داوان نیوز؛ دانههای روغنی به عنوان یکی از محصولات اساسی در تأمین سلامت غذایی و استقلال اقتصادی کشورها شناخته میشوند. در ایران که با چالشهای متعددی از جمله محدودیت منابع آبی و وابستگی شدید به واردات روبروست، توسعه کشت این محصولات از اولویت بالایی برخوردار است. این گزارش به بررسی استانهای پیشرو در تولید دانههای روغنی و تحلیل اهمیت این محصولات در تحقق امنیت غذایی پایدار میپردازد.
استانهای برتر تولیدکننده دانههای روغنی در ایران
بر اساس «الگوی کشت محصولات زراعی» مصوب وزارت جهاد کشاورزی برای سال ۱۴۰۲-۱۴۰۱، پنج استان به عنوان اولویتدارترین مناطق برای تولید دانههای روغنی شناسایی شدهاند .
جدول زیر برترین استانهای تولیدکننده دانههای روغنی و میزان تولید پیشبینی شده (هزار تن) را نشان میدهد:
| رتبه | نام استان |
| ۱ | خوزستان | ۱۶۱ |
| ۲ | گلستان | ۱۳۴ |
| ۳ | فارس | ۶۴ |
| ۴ | آذربایجان غربی | ۵۶ |
| ۵ | خراسان رضوی | ۳۵ |
این استانها به دلیل برخورداری از اقلیم مناسب، زمینههای مساعد کشاورزی و توجه به سیاستهای تشویقی دولت، در صدر برنامهریزیهای توسعه کشت دانههای روغنی قرار دارند. جالب توجه است که استان گلستان در یک گزارش دیگر با سهم ۴۲ درصدی از کل تولید دانههای روغنی کشور، جایگاه نخست را به خود اختصاص داده است .
اهمیت راهبردی دانههای روغنی در امنیت غذایی
۱. وابستگی شدید به واردات و ضرورت خوداتکایی
بر اساس آمارهای رسمی، حدود ۸۵ تا ۹۰ درصد از نیاز کشور به دانههای روغنی و روغن خام از طریق واردات تأمین میشود . این وابستگی سالانه حدود ۴ میلیارد دلار ارز از کشور خارج میکند و امنیت غذایی ایران را در برابر نوسانات بازار جهانی و تحولات سیاسی بینالمللی آسیبپذیر کرده است . کاهش این وابستگی از طریق افزایش تولید داخلی، یک ضرورت راهبردی برای کشور محسوب میشود.
۲. نقش کلیدی در سبد غذایی خانوار
روغنهای نباتی ضریب مصرف بالایی در سبد غذایی خانوارهای ایرانی دارند و به عنوان یکی از نیازهای اساسی جامعه در حوزه غذایی شناخته میشوند . دانههای روغنی علاوه بر تأمین روغن خوراکی، به عنوان منبع غذایی برای دام و طیور نیز کاربرد دارند؛ به طوری که پس از فرآیند روغنکشی، باقیمانده دانهها (کنجاله) به عنوان خوراک دام مورد استفاده قرار میگیرد . این ویژگی، ارزش افزوده و اهمیت این محصولات را در زنجیره تأمین غذا دوچندان میکند.
۳. سازگاری با شرایط کمآبی و توسعه پایدار
بسیاری از دانههای روغنی مانند کلزا و گلرنگ به دلیل نیاز آبی کم و مقاومت در برابر تنشهای محیطی، گزینههای مناسبی برای کشت در شرایط سخت اقلیمی ایران هستند . به عنوان مثال، کلزا که به عنوان یک محصول استراتژیک در ایران شناخته میشود، علاوه بر نیاز آبی پایین، در تناوب با غلات قرار گرفته و به سلامت خاک کمک میکند . این ویژگیها، کشت دانههای روغنی را به یک راهکار مؤثر در مدیریت منابع آب و خاک تبدیل کرده است.
گونههای مهم دانههای روغنی در ایران
۱. کلزا
کلزا به عنوان یکی از مهمترین دانههای روغنی در ایران شناخته میشود که کشت آن از اواخر دهه ۷۰ توسعه یافته است . این محصول به دلیل مقاومت به سرما، نیاز آبی کم و کیفیت مطلوب روغن، به ویژه در استانهایی مانند خراسان جنوبی، گلستان و خوزستان کشت میشود .
۲. آفتابگردان
آفتابگردان در دو نوع روغنی و آجیلی کشت میشود که انواع روغنی آن دارای ۴۳ تا ۴۹ درصد روغن است . این محصول در شرایط آبی و دیم قابلیت کشت دارد و استانهای گلستان، مازندران، آذربایجان شرقی و کردستان از مناطق عمده تولید آن به شمار میروند .
۳. سویا
سویا که در سال ۱۳۴۲ به ایران وارد شد، دارای ۲۴-۱۸ درصد روغن و ۳۷-۳۲ درصد پروتئین است . کنجاله باقیمانده از روغنکشی سویا با ۴۴-۴۳ درصد پروتئین، منبع ارزشمندی برای تغذیه دام محسوب میشود.
۴. سایر دانههای روغنی
گلرنگ، کنجد و کاملینا از دیگر دانههای روغنی هستند که به دلیل مقاومت در برابر خشکی و شوری خاک، به ویژه در مناطق کمآبی مانند خراسان جنوبی در حال توسعه هستند .
راهکارهای توسعه تولید دانههای روغنی
۱. اجرای الگوی کشت و ارائه مشوقها
وزارت جهاد کشاورزی برای تشویق کشاورزان به رعایت الگوی کشت، مشوقها و تسهیلات تولید در نظر گرفته و قیمت آببهای کشاورزانی که الگوی کشت را رعایت کنند کاهش مییابد . همچنین خريد تضميني دانههای روغنی توسط دولت، انگیزهای برای کشاورزان ایجاد کرده است .
۲. انتقال کشت محصولات آببر به گلخانه
یکی از برنامههای کلان وزارت جهاد کشاورزی، انتقال کشت سبزی و صیفی به فضای گلخانه است تا اراضی برای کاشت کالاهای اساسی از جمله دانههای روغنی آزاد شود .
۳. اولویتبندی راهبردها
بر اساس مطالعهای در مناطق روستایی سیستان، اولویتهای اصلی برای توسعه کشت دانههای روغنی به ترتیب عبارتند از: افزایش قیمت تضمینی، ارائه تسهیلات کمبهره بانکی و اختصاص یارانه برای خرید ماشینآلات کشاورزی .
به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، تولید دانههای روغنی در ایران با تمرکز بر استانهای خوزستان، گلستان، فارس، آذربایجان غربی و خراسان رضوی از اهمیت راهبردی برخوردار است. با وجود وابستگی حدود ۹۰ درصدی به واردات، پتانسیل بالای اقلیمی و تنوع گونهای در ایران این امکان را فراهم میکند که با مدیریت صحیح منابع، توسعه کشت محصولات کمآببر مانند کلزا و اجرای الگوی کشت بهینه، گامهای بلندی در جهت کاهش وابستگی و تحقق امنیت غذایی برداشته شود. دستیابی به این هدف، علاوه بر صرفهجویی ارزی کلان، امنیت غذایی کشور را در بلندمدت تضمین خواهد کرد.
پرونده ویژه
رونمایی از ۳ طرح تحولساز در تاکداری ایران
بیژن کاووسی، پژوهشگر مروج ارشد انگور کشور، از راهاندازی سه طرح الگویی در حوزه تاکداری با همکاری بخش خصوصی خبر داد که دستاوردهای آن شامل افزایش چند برابری عملکرد، تولید انگور گلخانهای زودرس و آموزش مهارتی باغداران است.
پایگاه خبری داوان نیوز: بیژن کاووسی، پژوهشگر مروج ارشد انگور کشور، در حاشیه همایش هفته پژوهش و فناوری با اشاره به اجرای سه پروژه کلیدی در حوزه انگور، از افزایش ۷ تا ۸ برابری عملکرد در سایتهای الگویی، تولید انگور نوبرانه گلخانهای و راهاندازی کانون یادگیری انگور خبر داد.
به گزارش خبرنگار داوان نیوز، دکتر بیژن کاووسی، پژوهشگر مروج ارشد انگور کشور و استادیار پژوهشی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس، در گفتوگو با خبرنگار ما از اجرای سه طرح مؤثر در راستای نفوذ و انتقال دانش در حوزه انگور خبر داد.
وی در ابتدا با اشاره به پروژه «سایت الگویی تاکداری دانشبنیان»، اظهار داشت: با توجه به اهمیت بهرهوری از آب سبز (باران)، در یک سایت ۵ هکتاری، فرآیند کامل انتقال دانش از کاشت تا برداشت به صورت گامبهگام اجرا شد. در این طرح، با بهکارگیری روشهایی مانند مدیریت تغذیه، هرس، کنترل تلفیقی آفات و بیماریها و همچنین ایجاد سطوح آبگیر برای حفظ رطوبت، عملکردی معادل ۷ تا ۸ برابر تاکستانهای معمول حاصل شد.
کاووسی در ادامه به تولید انگور نوبرانه گلخانهای اشاره کرد و افزود: با هدف پر کردن خلأ عرضه میوه در فصلهای خاص و کاهش نوسانات قیمت، با همکاری بخش خصوصی (برادران عامری) در شهرستان شاهرود، موفق به کشت گلخانهای رقم “فلیم” شدیم. این طرح که اکنون در سال سوم قرار دارد، امکان عرضه انگور را از اواخر فروردین تا اوایل اردیبهشت فراهم کرده و سودآوری قابل توجهی دارد. البته موفقیت این مدل منوط به رعایت دقیق مراحل فنی و مشاوره تخصصی است.
این پژوهشگر ارشد سومین دستاورد را «ایجاد کانون یادگیری انگور در شاهرود» عنوان کرد و توضیح داد: در این کانون، بیش از ۶۰ رقم انگور غذاخوری در سیستم پیشرفته “Y” کشت شده است. این مرکز به عنوان پایگاهی برای آموزش مهارتی و انتقال دانش، به باغداران و علاقهمندان کمک میکند تا با بازدید و یادگیری مبتنی بر مراحل فنولوژیکی گیاه، تاکستانهای پایدار و دانشبنیان ایجاد کنند.
کاووسی در پایان بر ضرورت همکاری با بخش خصوصی و تلفیق دانش با اجرا تأکید کرد و از همکاری مرکز تخصصی انگور برادران عامری قدردانی نمود.
به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، دکتر بیژن کاووسی دارای مدرک دکتری تخصصی مهندسی کشاورزی و علوم باغبانی از دانشگاه شیراز است و همواره در پروژههای تحقیقاتی و کاربردی حوزه انگور پیشرو بوده است.
پرونده ویژه
گیاهان اقلیمسازگار؛ راهبردی برای مقابله با تغییرات آبوهوایی
کارشناسان از اجرای برنامههای ملی برای توسعه کشت «گیاهان اقلیمسازگار» در سراسر کشور خبر دادند تا در شرایط سخت محیطی، پایداری تولید و امنیت غذایی حفظ شود.
پایگاه خبری داوان نیوز: توسعه کشت گیاهان اقلیمسازگار، راهبرد کلان وزارت جهاد کشاورزی برای انطباق با تغییرات اقلیمی و افزایش بهرهوری در عرصه تولید است؛ برنامهای که در همایش ملی پژوهش و فناوری سازمان تات بهطور رسمی تشریح شد.
به گزارش خبرنگار داوان نیوز،در حاشیه همایش ملی پژوهش و فناوری که در سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی (تات) برگزار شد، دکتر بابک ناخدا، عضو هیئت علمی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی و پژوهشگر مروج ارشد سازمان تات، از اجرای برنامههای ملی برای معرفی و توسعه کشت گیاهان اقلیمسازگار خبر داد.
این پژوهشگر حوزه تغییر اقلیم اظهار داشت: با توجه به چالشهای ناشی از تغییر اقلیم و ضرورت تضمین امنیت غذایی، مجموعهای از فعالیتها را با همکاری بهرهبرداران و تولیدکنندگان در سراسر کشور در دست اجرا داریم.
وی هدف اصلی این اقدام را «حفظ پایداری تولید در شرایط سخت محیطی» عنوان کرد و افزود: در این راستا، گیاهان اقلیمسازگار در دو دسته تابستانه و زمستانه معرفی و ترویج میشوند. این اقدام، علاوه بر پایداری تولید، منجر به افزایش کارایی و بهرهوری نهادهها در عرصههای کشاورزی، کشت و صنعتها و واحدهای دامپروری خواهد شد.
دکتر ناخدا شیوههای دستیابی به این اهداف را ترکیبی از روشهای مدیریتی مزرعه، روشهای بهنژادی و انتقال دستاوردهای ترویجی به واحدهای بهرهبردار دانست و تصریح کرد: هدف نهایی، کمک به تولیدکنندگان برای تداوم و افزایش عملکرد در شرایط دشوار کنونی است. با به کارگیری دانش و فناوری در بخش کشاورزی، میتوان به افزایش کارایی نهادهها، بهبود عملکرد و در نهایت، تولید بهتر و پایدارتر دست یافت.
این برنامهها در چارچوب راهبردهای وزارت جهاد کشاورزی برای انطباق با تغییرات اقلیمی و تقویت تولیدات داخلی در حال اجراست.
پرونده ویژه
پیوند پژوهش و اجرا؛ کلید توسعه کشاورزی در خراسان رضوی
رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی با تأکید بر این که «هیچ برنامه اجرایی در کشاورزی بدون پشتوانه پژوهشی موفق نمیشود»، خواستار همراهی و ادغام مستمر حوزههای تحقیقاتی و اجرایی برای توسعه کشاورزی دانشبنیان در استان شد.
پایگاه خبری داوان نیوز: رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی در حاشیه همایش ملی هفته پژوهش و فناوری بر لزوم همراهی مستمر حوزههای تحقیقاتی و اجرایی برای تحقق کشاورزی دانشبنیان و افزایش بهرهوری تأکید کرد.
به گزارش پایگاه خبری داوان نیوز، دکتر مجید جعفری در گفتوگویی اختصاصی در حاشیه همایش ملی هفته پژوهش و فناوری که به همت سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی کشور برگزار شد، با گرامیداشت مقام پژوهشگران، اظهار داشت: هیچ برنامه اجرایی در حوزه کشاورزی بدون پشتوانه پژوهشی محقق نمیشود و هیچ پژوهش علمی نیز به نتیجه مطلوب نخواهد رسید مگر با همراهی بخش اجرا.
وی با بیان این که توسعه کشاورزی مدرن متکی بر فناوریهای نو و علم روز است، خاطرنشان کرد: سازمانهای پژوهشی و تحقیقاتی مانند تات (سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی)، پشتوانه علمی و فنی ضروری برای بهرهبرداران و تولیدکنندگان این بخش فراهم میکنند.
جعفری از تقدیر از ۴۱ نفر از پژوهشگران، محققان و حامیان عرصه پژوهش و فناوری در مراکز جهاد کشاورزی طی این مراسم خبر داد و ابراز امیدواری کرد که این اقدام، به ایجاد ارتباط مستحکمتر و مستمر بین بدنه تحقیقات و حوزه اجرا بینجامد.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان خراسان رضوی با تأکید بر نقش پژوهش به عنوان موتور محرکه و پیشران بخش کشاورزی، تصریح کرد: در استان برنامهریزیها بر اساس اسناد پژوهشی و تحقیقاتی پیش میرود تا تمامی جوانب کار پیش از اجرا به دقت سنجیده شده و از آزمون و خطاهای پرهزینه جلوگیری شود.
وی سیاست اصلی این سازمان را همراهی و تلفیق تمامی فعالیتهای اجرایی با حوزه پژوهش عنوان کرد و افزود: همه اعضای مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی به صورت مستقیم در فرآیندهای تصمیمگیری و برنامهریزی بخش اجرا مشارکت خواهند داشت.
به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، دکتر جعفری در پایان، برگزاری چنین همایشهایی را عاملی برای افزایش تعامل، ارتقای بهرهوری و تسریع در توسعه بخش کشاورزی دانست و ابراز امیدواری کرد که این روند در سالهای آینده نیز تداوم یابد.
-
دانستنی ها10 ماه پیشکسب و کار؛ شرایط ورود به شغل سم فروشی چیست؟
-
اقتصاد4 هفته پیشتغییر پارادایم در اقتصاد کشاورزی؛ از محدودیت منابع تا سازوکارهای نوین توسعه
-
آموزش9 ماه پیشگام به گام با کاشت نهال های کشت بافتی خرمای مجول (قسمت اول؛ انتخاب زمین)
-
اسلایدر8 ماه پیشروش های کشت، صادرات و استان های فعال در کشت تنباکو
-
پرونده ویژه2 هفته پیشنقطه سرخط؛ «دادههای معتبر»، پایان عصر حدس و گمان
-
بازرگانی1 سال پیشآیا قیمت کود یارانه ای را می دانید؟
-
دانستنی ها4 ماه پیشتاریخچه نارنگی، این میوهی ملس محبوب
-
اسلایدر1 ماه پیشهمایش ملی «تغییر اقلیم»؛ یافتن راهکارهای مدیریت پایدار

