پایگاه خبری داوان نیوز: همایش ملی «تغییر اقلیم؛ مدیریت پایدار کشاورزی و منابع طبیعی» با هدف ارائه راهکارهای عملی برای مقابله با آثار تغییرات اقلیمی بر کشاورزی ایران برگزار می‌شود.

به گزارش داوان نیوز، همایش ملی «تغییر اقلیم؛ مدیریت پایدار کشاورزی و منابع طبیعی» که در روزهای ۱۰ و ۱۱ آذرماه ۱۴۰۴ به میزبانی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی برگزار میشود، رویدادی مهم در پاسخ به یکی از بحرانیترین چالشهای قرن حاضر است. این همایش با هدف ارائه راهکارهای بومی و نوآورانه برای افزایش تابآوری بخش کشاورزی و منابع طبیعی در برابر تغییرات اقلیمی سازماندهی شده است. در این مقاله، با بررسی ابعاد مختلف این همایش، اهمیت مقابله با تغییرات اقلیمی در بخش کشاورزی و منابع طبیعی ایران تبیین شده و راهکارهای مبتنی بر فناوریهای نوین و دانش بومی مورد تحلیل قرار گرفته است. همچنین، با استناد به سخنان غلامرضا صالحی جوزانی، معاون پژوهشی و فناوری سازمان تات، چشم اندازها و اهداف کلان این رویداد ملی تشریح میگردد.

تغییر اقلیم به عنوان یکی از بزرگترین چالشهای قرن حاضر، اثرات مستقیم و عمیقی بر کشاورزی، منابع طبیعی، امنیت غذایی و زندگی مردم دارد. جمهوری اسلامی ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی و شرایط خاص اقلیمی، از جمله کشورهایی است که به طور جدی تحت تأثیر این پدیده قرار گرفته است. بر اساس آمارهای رسمی، از سال ۱۳۷۳ تاکنون، دمای کشور به طور پیوسته افزایش یافته و بارش ها روندی کاهشی را تجربه کرده اند که نتیجه این امر، خشکسالی های پیاپی، سیلاب های ناگهانی و تهدیدی جدی برای پایداری منابع آب و خاک بوده است. در این شرایط، برگزاری همایش ملی «تغییر اقلیم؛ مدیریت پایدار کشاورزی و منابع طبیعی» گامی اساسی در جهت هم افزایی دانش، تجربه و سیاست برای تابآوری و سازگاری با اقلیم متغیر ایران محسوب میشود.

۱- اهداف و ضرورت های برگزاری همایش

۱.۱ ارائه راهکارهای عملی برای سازگاری با تغییرات اقلیمی
این همایش با محوریت ارائه راهکارهای نوین و هوشمند برای افزایش تابآوری بخش کشاورزی و منابع طبیعی برگزار میشود. سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی به عنوان متولی علمی بخش کشاورزی و منابع طبیعی، با درک ضرورت این موضوع، اقدام به برگزاری این همایش ملی کرده است. از جمله اهداف اصلی این رویداد میتوان به ارائه آخرین دستاوردهای پژوهشی محققان کشور در حوزه تغییر اقلیم و مدیریت پایدار و همچنین برگزاری رویداد “ایده های برتر” به منظور شناسایی و پرورش نوآوری ها اشاره کرد.

۱.۲ توجه به آثار ملموس تغییرات اقلیمی در ایران
غلامرضا صالحی جوزانی، معاون پژوهشی و فناوری سازمان تات، با اشاره به نشانه های محسوس تغییرات اقلیمی در کشور میگوید: ما شاهد کاهش محسوس نزولات جوی، افزایش میانگین دما، کاهش بارش های برفی، کاهش روزهای دارای هوای پاک، خشکی و شور شدن اراضی و همچنین خشکیدن قنوات و چشمه ها در سطح کشور هستیم. این شرایط پیچیده، مدیریت هوشمند منابع پایه، بازبینی الگوی کشت و تقویت تاب آوری زنجیره ارزش را بیش از پیش ضروری ساخته است.

۲- محورهای اصلی و ساختار همایش

۲.۱ پنل تخصصی سازگاری با تغییر اقلیم
یکی از بخشهای کلیدی این رویداد، پنل تخصصی سازگاری با تغییر اقلیم در کشاورزی و منابع طبیعی است که بر پایه ترکیب دانش بومی با فناوریهای نوین و هوشمند از جمله اینترنت اشیا، هوش مصنوعی و سامانه های پیش آگاهی طراحی شده است. به گفته بهاره جمشیدی، معاون پژوهش، فناوری و انتقال یافته های مؤسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، هدف این پنل تبیین و ترویج رویکردهای علمی و فناورانه برای افزایش تابآوری بخش کشاورزی و منابع طبیعی است.

۲.۲ پذیرش ایده ها و نوآوری ها
این همایش پذیرای ایده های نوآورانه در قالب اختراعات ثبت شده، ایدههای نوآورانه و حتی تولیدات علمی، فرهنگی، اجتماعی و هنری با محوریت مدیریت تغییر اقلیم است. این رویکرد فراگیر نشان می دهد که حل چالش تغییر اقلیم نیازمند مشارکت همه جانبه و بین رشته ای است.

۲.۳ شیوه های برگزاری
با توجه به شرایط آلودگی هوای شهر تهران و محدودیت شدید فضای سالن کنفرانس، این همایش به دو صورت حضوری و غیرحضوری (وبینار) برگزار میشود. شرکت کنندگان دارای مقاله میتوانند به شکل حضوری یا وبیناری در همایش شرکت نمایند، در حالی که سایر علاقمندان صرفاً به شکل وبیناری امکان بهره برداری از سخنرانی های همایش را خواهند داشت.

۳- اهمیت مدیریت تغییر اقلیم در کشاورزی و منابع طبیعی ایران

۳.۱ تهدیدات تغییر اقلیم برای امنیت غذایی و ملی
صالحی جوزانی با تأکید بر ارتباط مستقیم امنیت غذایی و امنیت ملی با تولیدات بخش کشاورزی، خاطرنشان میکند: «اگرچه این تغییرات پیچیده به نظر میرسند، اما به هیچ وجه غیرقابل مدیریت نیستند». وی جمهوری خلق چین را نمونه ای موفق از مدیریت این چالش برمی شمرد که توانسته بخش وسیعی از یکی از بیابانهای خود را به عرصه های جنگلی و زراعی تبدیل کند.

۳.۲ ضرورت تاب آوری در شرایط اقلیمی ایران
بهاره جمشیدی با اشاره به شرایط اقلیمی خشک و نیمهخشک کشور و تشدید نوسانات دمایی میافزاید: «سازگاری پایدار و مبتنی بر فناوریهای نو یکی از ضرورت های راهبردی برای حفظ منابع پایه، صیانت از معیشت روستایی و تق

پایگاه خبری داوان نیوز: با وجودی که ۸۶ درصد از کشاورزان ایران هنوز از روش‌های سنتی آبیاری استفاده می‌کنند، حرکت به سمت سیستم‌های نوین نه یک انتخاب، که تنها راه نجات برای پاسداری از منابع آبی در حال اتمام کشور است. آمارهای رسمی از شکافی خطرناک در بخش کشاورزی حکایت دارند.

به گزارش داوان نیوز، با توجه به قرارگیری ایران در منطقه‌ای با اقلیم خشک و نیمه‌خشک، بهره‌وری از منابع آب به یکی از کلیدی‌ترین چالش‌های بخش کشاورزی تبدیل شده است. این مقاله با استناد به آمار رسمی مرکز آمار ایران، به بررسی سطح اراضی کشاورزی و میزان بهره‌مندی از سیستم‌های نوین آبیاری تحت فشار می‌پردازد. آمارها نشان می‌دهد اگرچه گام‌های اولیه در مسیر نوسازی روش‌های آبیاری برداشته شده، اما هنوز راه درازی برای دستیابی به سطح مطلوب و پایدارسازی مصرف آب در این بخش پیش رو است.

بخش کشاورزی یکی از ارکان اصلی امنیت غذایی و اقتصادی ایران محسوب می‌شود. با این حال، این بخش بزرگترین مصرف‌کننده منابع آب شیرین کشور نیز هست. تغییر الگوهای بارش و افزایش دما ناشی از تغییرات اقلیمی، فشار بر این منابع را تشدید کرده است. در این میان، گذار از روش‌های سنتی آبیاری به سیستم‌های نوین، به عنوان راهکاری اجتناب‌ناپذیر برای افزایش بهره‌وری و مقابله با بحران آب شناخته می‌شود.

وضعیت موجود اراضی کشاورزی ایران:
بر اساس آخرین داده‌های مرکز آمار ایران، کل اراضی کشاورزی کشور ۱۷ میلیون و ۳۷۹ هزار هکتار برآورد شده است. ساختار این اراضی به شرح زیر است:
اراضی زراعی: ۸۹ درصد (معادل حدود ۱۵.۵ میلیون هکتار)
اراضی باغ و قلمستان: ۱۱ درصد (معادل حدود ۱.۹ میلیون هکتار)

این ارقام نشان‌دهنده وسعت قابل توجه بخش کشاورزی و حجم تقاضای آن برای منابع آبی است.

میزان بهره‌مندی از سیستم‌های نوین آبیاری:
بر اساس آمار، تعداد ۵۰۹ هزار بهره‌برداری کشاورزی مجهز به سیستم‌های نوین آبیاری تحت فشار هستند. این عدد تنها معادل ۱۴ درصد از کل بهره‌برداری‌های دارای زمین کشاورزی را تشکیل می‌دهد.

تحلیل آمار و چالش‌های پیش رو:
۱. شکاف معنادار در سطح بهره‌مندی: عدد ۱۴ درصدی بهره‌برداری‌های مجهز، گویای یک واقعیت مهم است: ۸۶ درصد از بهره‌برداران کشاورزی هنوز از روش‌های سنتی یا کم‌بازده برای آبیاری استفاده می‌کنند. این موضوع نشان می‌دهد که برنامه‌های توسعه سیستم‌های نوین آبیاری اگرچه آغاز شده، اما نتوانسته است پوشش گسترده و لازم را در میان اکثریت کشاورزان پیدا کند.

۲. تمرکز بر تعداد بهره‌برداری به جای سطح زیر کشت: آمار ارائه شده، تعداد بهره‌برداری‌ها را نشان می‌دهد، نه سطح اراضی مجهز به این سیستم‌ها. بسیار محتمل است که بسیاری از این ۵۰۹ هزار بهره‌برداری، کشاورزان خرده‌پا با اراضی کوچک باشند. بنابراین، ممکن است سطح واقعی اراضی تحت پوشش سیستم‌های نوین به مراتب کمتر از ۱۴ درصد کل اراضی باشد. این یک نقطه کور آماری است که برای برنامه‌ریزی دقیق‌تر، شفافیت در مورد “هکتار مجهز” ضروری به نظر می‌رسد.

۳. فشار بر منابع آب: با در نظر گرفتن اینکه بخش عمده‌ای از اراضی کشاورزی هنوز به روش‌های سنتی آبیاری می‌شوند، استمرار الگوی مصرف آب با بازدهی پایین ادامه دارد. این امر به معنای هدررفت حجم عظیمی از آب در بخش کشاورزی و تشدید بحران‌های زیستمحیطی مانند فرونشست زمین و خشک شدن قنات‌ها و چاه‌ها است.

راهکارها و پیشنهادات:
تسریع در اجرای پروژه‌ها: دولت و نهادهای متولی باید با تخصیص بودجه کافی و هدفمند، سرعت توسعه سیستم‌های نوین آبیاری را افزایش دهند.
هدف‌گیری اراضی بزرگ و پرآب‌بر: در اولویت قرار دادن اراضی وسیع زراعی و باغی که سهم بیشتری در مصرف آب دارند، می‌تواند در کوتاه‌مدت تاثیر چشمگیری در کاهش مصرف کل آب بخش کشاورزی داشته باشد.
حمایت همه‌جانبه از کشاورزان: ارائه تسهیلات کم‌بهره بلندمدت، یارانه برای خرید تجهیزات و آموزش روش‌های نگهداری و بهره‌برداری بهینه، انگیزه کشاورزان برای گذار به سیستم‌های نوین را افزایش می‌دهد.
شفافیت آمار: انتشار منظم آمار مربوط به “تعداد هکتار” مجهز به سیستم‌های نوین، امکان پایش دقیق‌تر پیشرفت پروژه‌ها و تحلیل اثربخشی آنها را فراهم می‌کند.

به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، آمارهای رسمی تایید می‌کنند که حرکت به سمت کشاورزی پایدار در ایران با چالش جدی در زمینه مدیریت آب روبرو است. پوشش ۱۴ درصدی سیستم‌های نوین آبیاری در بین بهره‌برداران، اگرچه نقطه آغازی امیدوارکننده است، اما برای همگامی با سرعت بحران آب کافی نیست. عبور از این چالش مستلزم عزمی ملی، برنامه‌ریزی منسجم، سرمایه‌گذاری گسترده و همراه ساختن کشاورزان در این مسیر دشوار اما ضروری است. آینده امنیت غذایی و حفاظت از سرمایه‌های آبی کشور در گرو تسریع در این گذار است.

پایگاه خبری داوان نیوز:  آخرین داده‌های مرکز آمار ایران از “بحران دانش” در قلب کشاورزی کشور حکایت دارد؛ جایی که تنها ۲ درصد از مدیران مزارع و باغات، تحصیلات عالی کشاورزی دارند و سهم زنان از مدیریت این عرصه حیاتی، تنها ۸ درصد است. سرشماری عمومی کشاورزی ۱۴۰۳، تصویری از بخشی سنتی را ترسیم می‌کند که با چالش‌های عمیق ساختاری در حوزه “سرمایه انسانی” دست و پنجه نرم می‌کند.

به گزارش داوان نیوز، بخش کشاورزی به عنوان یکی از ارکان اصلی امنیت غذایی و اقتصادی کشور، نیازمند نگاهی کارشناسانه به ساختار نیروی انسانی خود است. آخرین داده‌های سرشماری عمومی کشاورزی مرکز آمار ایران، تصویری دقیق از وضعیت “مدیریت” و “سطح سواد” بهره‌برداران این بخش ارائه می‌دهد. این گزارش به تحلیل این داده‌ها و تبعات آن می‌پردازد.

خلاصه یافته‌های کلیدی:

1. سلطه بی‌چون و چرای مردان در مدیریت: ۹۲ درصد از بهره‌برداران کشاورزی را مردان تشکیل می‌دهند.
2. حضور کمرنگ زنان: سهم زنان در مدیریت واحدهای کشاورزی تنها ۸ درصد است.
3. بی‌سوادی نزدیک به یک‌چهارم بهره‌برداران: ۲۳ درصد از مدیران بخش کشاورزی بی‌سواد هستند.
4. کمبود شدید نیروی متخصص: تنها ۲ درصد از بهره‌برداران دارای مدرک فوق‌ دیپلم و بالاتر در حوزه کشاورزی هستند.

تحلیل تفصیلی یافته‌ها:

مدیریت و جنسیت: یک شکاف عمیق

– طبق اعلام مرکز آمار، ۴,۲۴۲,۰۰۰ نفر مدیریت واحدهای کشاورزی (به استثنای شرکت‌های رسمی و موسسات عمومی) را بر عهده دارند.
– از این تعداد، ۳,۹۰۲,۶۴۰ نفر (۹۲٪) مرد و تنها ۳۳۹,۳۶۰ نفر (۸٪) زن هستند.
– تحلیل: این آمار نشان‌دهنده یک شکاف جنسیتی بسیار گسترده در عرصه مدیریت و تصمیم‌گیری در بخش کشاورزی ایران است. این امر می‌تواند ناشی از عوامل اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی باشد که عمدتاً مدیریت امور زراعی و باغی را به مردان سپرده است. این موضوع لزوم توجه به سیاست‌های توانمندسازی و تشویق حضور بیشتر زنان در مدیریت کشاورزی را پررنگ می‌کند.

وضعیت سواد و تحصیلات: زنگ خطری برای بهره‌وری

داده‌های مربوط به سواد و تحصیلات بهره‌برداران، از دو منظر قابل بررسی است:

الف) سواد پایه:
– ۳,۲۸۴,۰۰۰ نفر (۷۷.۴٪) با سواد هستند.
– ۹۵۸,۰۰۰ نفر (۲۲.۶٪) بی‌سواد محسوب می‌شوند.
– تحلیل: با وجود اینکه اکثریت بهره‌برداران باسواد هستند، شمار نزدیک به یک میلیون بهره‌بردار بی‌سواد، چالشی بزرگ برای انتقال دانش و فناوری‌های نوین کشاورزی محسوب می‌شود. آموزش‌های ترویجی و طرح‌های نوسازی برای این گروه با دشواری‌های بیشتری مواجه است.

ب) سطح تحصیلات:
– بی‌سواد: ۲۳٪ (۹۷۵,۶۶۰ نفر)
– ابتدایی و غیررسمی: ۳۳٪ (۱,۳۹۹,۸۶۰ نفر)
– راهنمایی، متوسطه و پیش‌دانشگاهی: ۳۴٪ (۱,۴۴۲,۲۸۰ نفر)
– فوق‌ دیپلم و بالاتر غیرکشاورزی: ۸٪ (۳۳۹,۳۶۰ نفر)
– فوق‌ دیپلم و بالاتر کشاورزی: تنها ۲٪ (۸۴,۸۴۰ نفر)
– تحلیل: این ترکیب تحصیلی نشان می‌دهد که بیش از ۵۶٪ بهره‌برداران حداکثر دارای مدرک تحصیلی ابتدایی یا بی‌سواد هستند. نکته نگران‌کننده دیگر، سهم بسیار پایین (۲٪) نیروهای دارای تحصیلات عالی تخصصی در حوزه کشاورزی است. این امر به وضوح نشان می‌دهد که بخش عظیمی از کشاورزی ایران همچنان بر پایه دانش سنتی و غیرآکادمیک اداره می‌شود و این می‌تواند یکی از موانع اصلی در افزایش بهره‌وری، استفاده بهینه از منابع (مانند آب)، و مقابله با چالش‌هایی مانند تغییر اقلیم باشد.

به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، داده‌های سرشماری کشاورزی ۱۴۰۳ تصویری از یک بخش سنتی با چالش‌های ساختاری عمیق را ترسیم می‌کند:

– چالش مدیریت جنسیتی: حضور کمرنگ زنان به عنوان نیمی از جمعیت کشور در مدیریت بخش کشاورزی.
– چالش دانش و تخصص: پایین بودن سطح تحصیلات عمومی و به‌ویژه فقدان شدید نیروهای متخصص دانشگاهی در بین بهره‌برداران.

این ساختار، پایداری و توسعه بخش کشاورزی را در بلندمدت با مخاطره مواجه می‌سازد. برای حرکت به سمت کشاورزی دانش‌بنیان و پایدار، ضروری است سیاست‌گذاری‌ها بر موارد زیر متمرکز شوند:
1. ترویج و تسهیل تحصیلات کشاورزی برای نسل جدید و فعلی بهره‌برداران.
2. تقویت نظام ترویج کشاورزی برای انتقال دانش به بهره‌برداران با سطوح سواد مختلف.
3. توانمندسازی و ایجاد فرصت‌های برابر برای زنان در عرصه مدیریت و تصمیم‌گیری در بخش کشاورزی.
4. اجرای برنامه‌های سوادآموزی و آموزش‌های فنی-حرفه‌ای ویژه بهره‌برداران کم‌سواد و بی‌سواد.

بدون سرمایه‌گذاری جدی بر روی “سرمایه انسانی” در بخش کشاورزی، تحقق اهداف کلان در حوزه امنیت غذایی و توسعه پایدار با دشواری‌های فراوانی روبرو خواهد بود.