طلوع نوآوری در شالیزارها؛ ایده تا ثروت در کشاورزی فناورانه گیلان
پایگاه خبری داوان نیوز: در عصر حاضر، که اقتصاد جهانی بر محور دانش و فناوری می‌چرخد، کشاورزی به عنوان یکی از پایه‌ای‌ترین بخش‌های اقتصاد، نیازمند تحولی جدی و روی آوردن به راهکارهای نوآورانه است. استان گیلان با برخورداری از اقلیمی منحصربه‌فرد و ظرفیت‌های کشاورزی و دریایی بی‌نظیر، پتانسیل تبدیل شدن به قطب فناوری‌های پیشرفته در این حوزه را دارد. در این میان، مراکز رشد واحدهای فناور به عنوان موتورهای محرک این تحول، نقش بی‌بدیلی در پرورش ایده، هدایت نوآوری و تبدیل دانش به ثروت ایفا می‌کنند.
این مراکز با شناسایی استعدادهای درخشان و ایده‌های ناب، بستری امن و حمایت‌گر را فراهم می‌کنند تا جوانان جسور و خلاق، کسب‌وکارهای آینده‌دار را پایه‌گذاری کنند. اما این مسیر پرچالش چگونه طی می‌شود؟ چه شرکت‌هایی از این اکوسیستم بیرون آمده‌اند و به موفقیت رسیده‌اند؟ و مهم‌تر از همه، چشم‌انداز کشاورزی مدرن در استان گیلان چیست؟
برای یافتن پاسخ این پرسش‌ها، به سراغ دکتر پریسا شاهین‌رخسار، مسئول مرکز رشد واحدهای فناور در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان گیلان رفتیم. در این گفت‌وگوی اختصاصی، ایشان از تجربیات عملی، موفقیت‌های درخشان، چالش‌های پیش‌رو و نقشه راه آینده برای توسعه کشاورزی فناورانه در استان می‌گویند. مصاحبه‌ای که پیش‌رو دارید، پنجره‌ای است به سوی یکی از پویاترین مراکز نوآوری کشور که مستقیم‌تر از همیشه، صدای پیشگامان تحول در کشاورزی ایران را می‌شنوید.
با تشکر از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید. لطفاً در ابتدا، مرکز رشد تحت مدیریت شما را معرفی کرده و درباره مأموریت و اهداف آن توضیح دهید.
مرکز رشد واحدهای فناور گیلان، زیرمجموعه مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان گیلان و وابسته به پارک علم و فناوری استان است. رسالت اصلی ما، تبدیل ایده‌های نوآورانه به محصولات تجاری‌سازی‌شده و قابل عرضه در بازار است. ما از مرحله اولیه شکل‌گیری یک ایده تا زمانی که به یک محصول نهایی و کسب‌وکار پایدار تبدیل شود، از هسته‌های فناور و شرکت‌های نوپا حمایت می‌کنیم. هدف نهایی، پاسخگویی به نیازهای بخش کشاورزی و منابع طبیعی استان و کشور و همچنین ایجاد اشتغال برای جوانان خلاق و دانش‌آموخته است.
از شرکت‌های موفق و نمونه حاضر در مرکز رشد بفرمایید.
بله، با افتخار از تعدادی از این شرکت‌ها نام می‌برم:
شرکت پارس اندیشه رفیع: این شرکت که به‌تازگی در هفته پژوهش به عنوان «واحد فناور برتر» استان معرفی شد، موفق به تولید کنسرو خورشت با استفاده از کوفته‌های ماهی شده است. نوآوری اصلی این شرکت، استفاده از ضایعات ماهی به جای گوشت در تولید این محصول است.
شرکت آبزی خوراک پیشگام: این شرکت در حال اخذ گرید دانش‌بنیان است و از ضایعات ماهی، غذای سگ و گربه تولید می‌کند. این شرکت هم‌اکنون در حال دریافت مجوزهای نهایی از سازمان دامپزشکی است.
شرکت گیاه گستران: این مجموعه بر روی کشت و توسعه گیاهان زینتی کمیاب با استفاده از تکنیک پیشرفته «کشت بافت» فعالیت می‌کند و موفق به کار روی بیش از 30 نوع گیاه زینتی نادر شده است.
شرکت فناوران لوزان شمال: این شرکت موفق بر روی فناوری «پرایمینگ بذر حبوبات» کار می‌کند و توانسته است گرید دانش‌بنیان را دریافت کند.
شرکت آریا اکسیر: این واحد فناور نیز با استفاده از عصاره بامبو و درخت چای، موفق به تولید سرم‌های مراقبتی پوستی شده و مجوزهای لازم از سازمان غذا و دارو را اخذ کرده است.
علاوه بر این‌ها، شرکت‌های متعدد دیگری در حوزه‌های بسته‌بندی، ماشین‌آلات کشاورزی، شیلات و آبزیان در مرکز رشد ما مستقر و فعال هستند.
فرآیند شناسایی و جذب ایده‌های فناورانه در مرکز رشد چگونه است؟ و اولویت‌های فعلی مرکز برای پذیرش طرح‌های جدید چیست؟
ما به‌صورت مستمر و معمولاً به‌صورت فصلی، نیازهای فناورانه استان را با برگزاری جلسات کارشناسی با بخش اجرا، خصوصی و صنعت، پایش و شناسایی می‌کنیم. پس از شناسایی، این نیازها در قالب فراخوان‌های جذب ایده و رویدادهای نوآوری به دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی سراسر کشور اعلام می‌شود. جوانان خلاق و پژوهشگران ایده‌های خود را ارائه می‌دهند و پس از ارزیابی و تأیید کمیته فنی و اقتصادی مرکز، از آن‌ها حمایت می‌شود.
از جمله اولویت‌های اصلی و نیازهای فناورانه فعلی استان می‌توان به این موارد اشاره کرد:
1. توسعه فناوری خشک کردن علوفه: با توجه به توسعه کشت دوم علوفه در اراضی شالیزاری، مشکل اصلی، خشک کردن، سیلو و انبارداری علوفه است.
2. اقتصاد دریا محور: با توجه به مجاورت با دریای خزر، بر روی فناوری‌هایی مانند افزایش بهره‌وری مصرف آب، بازچرخانی آب، مدیریت پساب‌های آبزی‌پروری و سایر زمینه‌های مرتبط تمرکز داریم.
3. کاهش ضایعات برنج: به‌عنوان محصول شاخص استان، کاهش ضایعات در مراحل مختلف برداشت، خشک‌کردن و بسته‌بندی از اولویت‌های مهم ماست. در همین راستا، فراخوان جذب ایده‌ای با همکاری مؤسسه تحقیقات برنج کشور به‌زودی به صورت یک رویداد ملی برگزار خواهد شد.
در زمینه فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی و پلتفرم‌های هوشمند کشاورزی چه اقداماتی انجام شده است؟
خوشبختانه گام‌های اولیه خوبی برداشته شده است. به‌تازگی یک ایده در ارتباط با «پلتفرم هوشمند کشاورزی» با کمک یکی از اساتید و دانشجویان دانشگاه گیلان به مرکز رشد معرفی شده که در مرحله «پیش‌رشد» قرار دارد. این پلتفرم قادر خواهد بود داده‌های کشاورزی استان را پایش کرده و بر اساس آن، مدل‌های هوش مصنوعی مناسب برای حل مسائل را تولید کند. این آغاز راهی امیدوارکننده برای ورود هوش مصنوعی به بخش کشاورزی استان است.
استقبال جامعه جوان گیلان از حوزه نوآوری در کشاورزی چگونه است؟
اتفاقاً بسیار خوب و رو به رشد است. به دلیل ارتباط نزدیک با جامعه کشاورزان، شاهد حضور جوانان تحصیل‌کرده و خلاق گیلانی، به‌ویژه در حوزه کشاورزی برنج که اقتصادی است، هستیم. این جوانان با ایده‌های نوآورانه به ما مراجعه می‌کنند و ما سعی می‌کنیم با هدایت و شبکه‌سازی، آن‌ها را به سمت تبدیل ایده به یک محصول بازارپسند سوق دهیم. بسیاری از آن‌ها حتی نمونه‌های اولیه را نیز تولید کرده‌اند که نیاز به بازطراحی و مهندسی برای تجاری‌سازی دارد.
بزرگ‌ترین چالش‌های پیش روی مرکز رشد و واحدهای فناور چیست؟
چالش‌ها را می‌توان به دو دسته اصلی تقسیم کرد:
چالش‌های اقتصادی: تسهیلات فعلی پارک علم و فناوری برای پژوهشگران نوپا محدود است. ما سعی می‌کنیم با فراهم کردن امکانات زیرساختی مانند آزمایشگاه‌ها، کارگاه‌ها و فضای کاری با اجاره‌بهای بسیار مناسب، بخشی از هزینه‌ها را کاهش دهیم، اما همچنان نیاز به حمایت‌های مالی بیشتری از سوی دولت و نهادهای حاکمیتی احساس می‌شود.
چالش‌های اداری و مجوزی: فرآیندهای اداری و اخذ مجوزهای تولید از دستگاه‌های اجرایی گاهی دست‌وپاگیر است. نیازمند همکاری و تسهیل‌گری بیشتر این نهادها هستیم تا واحدهای فناور بتوانند با سرعت بیشتری به مرحله تولید تجاری برسند.
برای جلوگیری از سرخوردگی واحدهای فناور در مواجهه با رقابت با محصولات مشابه داخلی و خارجی در بازار، چه راهکاری دارید؟
شاهین‌رخسار: این یک نکته کلیدی است. از همان ابتدای پذیرش ایده، از متقاضی می‌پرسیم که آیا محصولش مشابه داخلی یا خارجی دارد؟ اگر دارد، مزیت رقابتی محصول خود را نسبت به آن‌ها چه می‌داند؟ در طول دوره حضور در مرکز رشد، با برگزاری دوره‌های آموزشی، مشاوره و استفاده از منتورهای تخصصی، به آن‌ها کمک می‌کنیم تا تحلیل درستی از بازار و موقعیت رقابتی خود داشته باشند. قبل از ارتقا به مرحله واحد فناور، ارائه یک «طرح کسب‌وکار» و «تحلیل بازار» قوی الزامی است که توسط داوران بررسی می‌شود. اگر توجیه اقتصادی نداشته باشد، مجوز ارتقا صادر نمی‌شود. این فرآیند به آن‌ها کمک می‌کند با چشمانی باز وارد بازار شوند.
جایگاه مرکز رشد گیلان در سطح کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
مرکز رشد گیلان از قدیمی‌ترین مراکز رشد در مجموعه سازمان تحقیقات و پارک علم و فناوری است و پابه‌پای آن‌ها رشد کرده‌ایم. در استان، به دلیل برخورداری از یک گروه تحقیقاتی قوی در تمامی رشته‌های کشاورزی، جایگاه ویژه‌ای داریم و پارک علم و فناوری، طرح‌های مرتبط با کشاورزی را به سمت ما هدایت می‌کند. در سطح کشور نیز سال‌ها به عنوان مرکز رشد فناور برتر در سازمان تحقیقات آموزش کشاورزی شناخته شده‌ایم و در نمایشگاه‌ها و رویدادهای ملی همواره حضوری فعال داشته‌ایم.
سخن پایانی و درخواست یا پیشنهاد شما از مسئولان چیست؟
از این فرصت سپاسگزارم. مرکز رشد گیلان همچنان در حال رشد و پویایی است. درخواست اصلی ما از مسئولان استانی و ملی این است که حمایت‌های خود از مراکز رشد را افزایش دهند. فناوری و نوآوری نباید تنها در حد شعار باقی بماند. این مراکز، بسترهای اصلی پرورش خلاقیت و توسعه اقتصادی مبتنی بر دانش هستند. با حمایت‌های ویژه‌تر، به‌ویژه در حوزه‌های مالی و تسهیل فرآیندهای اداری، می‌توانیم آینده اقتصاد کشاورزی استان و کشور را متحول کنیم. از همه جوانان خلاق و صاحب ایده نیز دعوت می‌کنم برای تبدیل ایده‌های خود به واقعیت، به مراکز رشد مراجعه کنند.