پایگاه خبری داوان نیوز: با وجود هشدارهای جدی مسئولان ارشد کشاورزی کشور درباره خطر هجوم مجدد ملخ‌های صحرایی و تأکید بر «پاسخ ملی» به این «تهدید فرامرزی»، تحلیل سخنرانی‌های کلیدی همایش ملی ملخ صحرایی نشان می‌دهد که برنامه اعلامی، با ابهامات عمده‌ای در زمینه سازوکارهای اجرایی، تأمین مالی و توجه به ابعاد اجتماعی بحران مواجه است.

به گزارش داوان نیوز، تهدید آفات فرامرزی، به ویژه ملخ صحرایی (Schistocerca gregaria)، به عنوان یکی از چالش‌های پیچیده امنیت غذایی در قرن بیست و یکم، نیازمند پاسخ‌هایی هماهنگ، چندبعدی و مبتنی بر همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی است. جمهوری اسلامی ایران، به دلیل موقعیت جغرافیایی، همواره در معرض خطر هجوم دسته‌های این آفت از کانون‌های تکثیر در شبه‌جزیره عربستان، آفریقا و جنوب آسیا قرار دارد. در این راستا، همایش ملی «ملخ صحرایی، تهدید زیستی فرامرزی، پاسخ ملی» با حضور ارکان تصمیم‌گیری وزارت جهاد کشاورزی برگزار شد. این همایش، عرصه‌ای برای بیان مواضع، تشریح اقدامات و هماهنگی نهادهای درگیر محسوب می‌شد.
پرسش اصلی آن است که گفتمان نهادهای مسئول، چگونه تهدید ملخ صحرایی را بازنمایی می‌کند و «پاسخ ملی» طرح‌شده از چه نقاط قوت و ضعف مفهومی و عملیاتی برخوردار است؟  اگرچه این گفتمان موفق به برجسته‌سازی خطر و ایجاد حساسیت شده، اما از نظر عمق تحلیلی، شفافیت عملیاتی، توجه به ابعاد اجتماعی و ارائه راهبرد فرامرزی فعال، با محدودیت‌های جدی روبرو است.

تحلیل محتوای سخنرانی‌ها

۱. نقاط قوت و تاکیدات گفتمان رسمی:
برجسته‌سازی تهدید: همه سخنرانان بر ماهیت فرامرزی، غیرقابل پیش‌بینی کامل و جدی بودن تهدید ملخ صحرایی برای امنیت غذایی تاکید کردند. وزیر جهاد کشاورزی با پیوند آن به تغییرات اقلیمی، نگاهی فراتر از یک مسئله فصلی ارائه داد.
تاکید بر آمادگی و پیش‌آگاهی: رئیس سازمان حفظ نباتات با ارائه آمار پایش و نقشه‌های کانون‌های خارجی، بر رویکرد پیش‌گیرانه تاکید کرد. اشاره به ساختار فرماندهی عملیات و موجودی تجهیزات (پهپاد، سموم) نشان‌دهنده تلاش برای نمایش آمادگی لجستیکی بود.
اشاره به ملاحظات زیست‌محیطی: تاکید بر مبارزه بیولوژیک و استفاده از روش‌های کم‌خطر در کنار مبارزه شیمیایی ضروری، نشان‌دهنده توجه نسبی به انتقادات گذشته در مورد آثار محیط زیستی سموم بود.
درخواست هماهنگی فرابخشی: سخنان وزیر مبنی بر لزوم همکاری با نهادهای نظامی، امنیتی و اجرایی دیگر، نشان‌دهنده اقبال به نگاهی فراگیر به مسئله بود.

۲. نقاط ضعف و کاستی‌های گفتمان:
فقدان تحلیل جامع ریسک و سناریوپردازی: محور سخنرانی‌ها عمدتاً بر گزارش وضعیت موجود (تجهیزات، پایش) متمرکز بود. تحلیل چندسناریویی از هجوم همزمان به چند استان، برآورد خسارت اقتصادی تحت شرایط مختلف و شناسایی نقاط شکست احتمالی در زنجیره مقابله، به وضوح غایب بود.
ابهام در سازوکارهای عملیاتی و مالی: اگرچه به همکاری فرابخشی اشاره شد، اما چارچوب حقوقی، دستورالعمل فرماندهی یکپارچه در بحران، سهم و وظایف مشخص هر نهاد (نظیر ستاد کل نیروهای مسلح یا وزارت کشور) و از همه مهم‌تر، منبع، حجم و زمانبندی قطعی تأمین اعتبارات جدید به اندازه کافی شفاف نبود. این ابهام، امکان پایش و مطالبه‌گری را تضعیف می‌کند.
غفلت از ابعاد اجتماعی-اقتصادی و عدالت محیطی: گفتمان حاضر عمدتاً فنی-محور بود. تحلیل آسیب‌پذیری جوامع محلی، کشاورزان خرده‌پا و عشایر، برنامه‌های جبران خسارت و تأمین معیشت جایگزین برای آنان و توزیع عادلانه بار مبارزه، سهم ناچیزی در سخنرانی‌ها داشت.
ساختار یکسویه و فقدان گفتمان انتقادی: قالب سخنرانی‌های پشت سر هم، فضایی از بالا به پایین و تبلیغی ایجاد کرده بود. فرصت نقد سازنده، به اشتراک‌گذاری تجارب میدانی شکست‌خورده یا موفق گذشته (مانند طغیان ۱۳۹۸) و مشارکت واقعی ذی‌نفعان و کارشناسان مستقل، در این ساختار جایی نداشت.
تناقض در نسبت «فرامرزی» با «پاسخ ملی»: با وجود تأکید مکرر بر منشأ خارجی تهدید، راهکارهای عملی ارائه‌شده عمدتاً معطوف به اقدام داخلی پس از ورود آفت بود. راهبرد دیپلماسی فعال زیستی شامل همکاری‌های فنی، مالی و اطلاعاتی با کشورهای مبدأ و مسیر برای کنترل در مبدا، به صورت ملموس و برنامه‌ریزی‌شده طرح نشد.

همایش ملی ملخ صحرایی، به عنوان یک رویداد ارتباطی رسمی، موفق شد خطر این آفت را در سطح ملی بازتولید و بر لزوم آمادگی تأکید کند. با این حال، تحلیل محتوای سخنرانی‌ها نشان می‌دهد که گفتمان رسمی موجود، اگرچه حاوی عناصر مثبتی است، اما از «قالب هشداری» به سمت «الگوی عملگرایانه پیچیده و تاب‌آور» چندان فراتر نرفته است.
نقاط ضعف شناسایی‌شده -به ویژه ابهام عملیاتی، کم‌توجهی به عدالت اجتماعی در مدیریت بحران و ضعف در ارزیابی انتقادی تجارب گذشته- می‌تواند در مواجهه با یک هجوم گسترده و چندکانونه، به چالش‌های جدی در اجرا، تلفیق منابع و ایجاد انسجام اجتماعی منجر شود. همچنین، غفلت از بعد پیش‌دستانه دیپلماسی زیستی، کشور را در موضعی انفعالی و صرفاً واکنشی قرار می‌دهد.

برای تبدیل شعار «پاسخ ملی» به واقعیتی کارآمد، پیشنهاد می‌شود:
۱. ارتقای تحلیل ریسک: تدوین سناریوهای چندگانه هجوم و شبیه‌سازی عملیات مقابله برای شناسایی نقاط ضعف.
۲. شفافیت و پاسخگویی: انتشار عمومی جزئیات برنامه هماهنگی فرابخشی، خط‌مشی مالی و شاخص‌های عملکردی.
۳. عدالت‌محوری: طراحی برنامه‌های حمایت هدفمند از گروه‌های آسیب‌پذیر کشاورزی و لحاظ کردن معیشت جایگزین.
۴. نهادینه‌سازی یادگیری: ایجاد فضای نقد سیستماتیک تجارب گذشته و مشارکت دادن صداهای مستقل در برنامه‌ریزی.
۵. دیپلماسی فعال: پیگیری جدی همکاری‌های دوجانبه و چندجانبه برای پایش و کنترل منطق‌های در کانون‌های خارجی.

در نهایت، مدیریت تهدیدهای فرامرزی مانند ملخ صحرایی، نیازمند عبور از گفتمان ادواری و انفعالی به سمت حکمرانی تاب‌آور، شفاف و بین‌بخشی است که در آن، امنیت غذایی با عدالت اجتماعی و تعامل سازنده با محیط بین‌الملل گره خورده باشد.

پایگاه خبری داوان نیوز: در همایش ملی «ملخ صحرایی، تهدید زیستی فرامرزی، پاسخ ملی»، مقام ارشد وزارت جهاد کشاورزی خواستار تشکیل نشست هماهنگی با کشورهای درگیر و واقع در مسیر مهاجرت این آفت شد.

به گزارش خبرنگار ما، محمدمهدی برومندی، معاون امور باغبانی وزارت جهاد کشاورزی، در این همایش با اشاره به ماهیت فرامرزی تهدید ملخ صحرایی، پیشنهاد کرد: یک نشست هم‌اندیشی و هماهنگی با کشورهایی که درگیر این آفت هستند و در مسیر سیکل زندگی آن قرار دارند، در ایران تشکیل شود.

وی با بیان اینکه ایران با ۱۵ کشور همسایه است، افزود: «ما مرز طولانی با کشورهایی داریم که ثبات سیاسی در برخی از آنها وجود ندارد و از این رو در مبارزه با این آفت جدی نیستند.» این موضوع لزوم ابتکار عمل و هماهنگی منطقه‌ای برای پدیده‌ای را پررنگ می‌کند که به مرزها محدود نمی‌شود.

برومندی با توصیف آفت ملخ صحرایی به عنوان تهدیدی مهاجر و غیرقابل کنترل، هشدار داد: هرگونه تعلل، می‌تواند خسارت‌های سنگینی به بخش‌های مختلف کشاورزی کشور وارد کند.» وی تجربه سال‌های گذشته در جنوب کشور را یادآور شد و تأکید کرد: «بخش کشاورزی، نخستین بخشی است که در معرض آسیب قرار می‌گیرد. از این رو، همکاری‌های علمی، عملیاتی و اطلاعاتی با کشورهای همسایه و نهادهای بین‌المللی، یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر است.

معاون وزیر جهاد کشاورزی در بخش دیگری از سخنان خود، به مباحث داخلی مدیریت بحران پرداخت و گفت: دستگاه‌ها برای برنامه‌ریزی و تجهیز امکانات، نیازمند منابع پایدار و شفاف هستند.

وی با اشاره به آستانه تدوین بودجه سال ۱۴۰۵، اظهار داشت: ضروری است که دولت و مجلس با نگاه دقیق‌تری به نیازهای واقعی حوزه مدیریت بحران توجه کنند.

برومندی بر لزوم طراحی سازوکاری جدید در نظام بودجه‌ریزی و تامین اعتبار تأکید کرد و افزود: چالش فرسودگی ناوگان مبارزه با ملخ صحرایی باید شفاف شود.

وی همچنین بر «رصد مستمر، پایش هوشمند و مراقبت دقیق» از مخاطرات طبیعی تأکید کرد و هشدار داد: اگر رصد دقیق و پایش هوشمند انجام نشود، در تصمیم‌گیری دچار تاخیر می‌شویم و همین موضوع خسارت‌ها را چند برابر می‌کند.

برومندی در پایان، بر استفاده از فناوری‌های نوین جهانی و تجربیات بین‌المللی برای پیشگیری و مبارزه با این آفت تاکید کرد و نتیجه‌گیری نمود: نوع مدیریت، سیاستگذاری‌های ما و بررسی آسیب‌ها نیز در مهار ملخ صحرایی موثر است.

به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، ملخ صحرایی به عنوان یکی از مخرب‌ترین آفات مهاجر کشاورزی در جهان شناخته می‌شود که در صورت طغیان، می‌تواند تهدیدی جدی برای امنیت غذایی ایجاد کند. ایران در سال‌های گذشته به طور متناوب با هجوم دسته‌های این آفت از سمت جنوب و جنوب غرب مواجه بوده است.

پایگاه خبری داوان نیوز: در همایش ملی «ملخ صحرایی، تهدید زیستی فرامرزی، پاسخ ملی»، مدیر مبارزه با آفات عمومی سازمان حفظ نباتات، با اشاره به احتمال حمله مجدد این آفت، کمبود شدید اعتبارات، ناوگان فرسوده و ضعف در زیرساخت‌ها را اصلی‌ترین چالش‌های عملیات مهار برشمرد.

به گزارش داوان نیوز، سعید معین در این نشست تخصصی با بیان اینکه پیش‌بینی‌های هواشناسی بین‌المللی و شواهد میدانی، شرایط مساعدی برای هجوم ملخ‌های صحرایی در ماه‌های آینده ایجاد کرده است، تاکید کرد: بررسی الگوهای جوی مانند “دوقطبی اقیانوس هند” (IOD) و پدیده “ال نینو” نشان می‌دهد بارش‌های بالاتر از نرمال در جنوب و مرکز ایران و همچنین شبه‌جزیره عربستان طی زمستان و بهار آینده محتمل است. این شرایط، محیطی ایده‌آل برای تخم‌ریزی و تکثیر ملخ صحرایی فراهم می‌کند.

معین با انتقاد از کمبودهای لجستیکی، گفت: سازمان‌های استانی مجری مبارزه، با ناوگان کاملاً فرسوده، خودروها و سمپاش‌های قدیمی و فاقد اعتبار کافی برای نوسازی مواجهند.

وی افزود: اعتبارات تخصیص‌یافته عمدتاً صرف خرید سم می‌شود و سهم ناچیزی برای تعمیر، نگهداری و به‌روزرسانی تجهیزات در نظر گرفته می‌شود. حتی “آمادگاه‌های” پیش‌بینی‌شده برای مقابله سریع، در عمل اغلب فاقد تجهیزات عملیاتی و آماده به کار هستند.

وی با اشاره به تجربه موفق اما پرهزینه مبارزه در سال‌های ۹۷ و ۹۸، خاطرنشان کرد: اگرچه با تلاش بی‌وقفه نیروها در آن سال‌ها موفق به جلوگیری از خسارت عمده شدیم، اما این عملیات با استفاده از سمپاش‌های پشتی (یوری‌پاش) قدیمی و با راندمان پایین انجام شد، در حالی که استاندارد جهانی مبارزه با ملخ، استفاده از سمپاش‌های ULV با پوشش وسیع و مصرف آب ناچیز است.

مدیر مبارزه با آفات عمومی سازمان حفظ نباتات، مسیرهای ورود و مناطق مستعد استقرار این آفت را تا حد زیادی قابل پیش‌بینی دانست و تصریح کرد: با توجه به تجربیات گذشته، کانون‌های اولیه ورود، استان‌های هرمزگان، بوشهر و سیستان و بلوچستان هستند و مسیرهای حرکت به سمت داخل کشور نیز تا حد زیادی مشخص است. کلید موفقیت، “ردیابی دقیق” و “واکنش سریع” در کانون‌های اولیه است تا از تخم‌ریزی دسته‌های بعدی و گسترش غیرقابل کنترل جلوگیری شود.

معین در پایان با قدردانی از تلاش نیروهای اجرایی در خط مقدم مبارزه، خواستار توجه فوری به حل مشکلات ساختاری شد: برای مقابله مؤثر با این تهدید فرامرزی که امنیت غذایی کشور را هدف می‌گیرد، نیازمند بازنگری در فرآیند تأمین اعتبار و تجهیز ناوگان و زیرساخت‌های سازمان‌های استانی هستیم. بدون رفع این موانع، هرگونه عملیات مقابله‌ای با دشواری‌های فراوانی روبرو خواهد بود.

به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، حمله گسترده ملخ‌های صحرایی در زمستان سال ۹۷، به عنوان یکی از بی‌سابقه‌ترین هجوم‌ها در دهه‌های اخیر، چندین استان جنوبی و شرقی کشور را درگیر کرد که با تلاش گسترده و شبانه‌روزی مهار شد. منشأ این آفت، کانون‌های تابستان‌گذران در شرق آفریقا و شبه‌جزیره عربستان ذکر شده است.