مژدهی: کنترل آفات با آموزش، پیش‌بینی سیلاب با هوش مصنوعی
پایگاه خبری داوان نیوز: رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی گیلان، با اشاره به تهدیدات جدی تغییرات اقلیمی و عوامل انسانی برای جنگل‌های هیرکانی و کشاورزی این استان، از اجرای پروژه‌های پژوهشی در سه حوزه اصلی «مدیریت آفات و بیماری‌ها»، «پیش‌بینی سیلاب» و «آموزش کشاورزان» خبر داد و بر بهره‌گیری از فناوری‌های نوینی مانند هوش مصنوعی برای حفاظت از منابع طبیعی تأکید کرد.
ناظم رامتین، سردبیر داوان نیوز؛ محمدرضا مژدهی در گفت و گوی اختصاصی گفت: تغییرات اقلیمی و فشار جمعیت، دسترسی به آب سالم در گیلان را به «چالشی جدی» تبدیل کرده و کشاورزی این استان را با تهدید تغییر کاربری اراضی و کاهش بهره‌وری مواجه کرده است. دکتر مژدهی در پاسخ به این چالش‌ها، از کاهش خسارت آفات با آموزش به موقع و آغاز پروژه‌های هوش مصنوعی برای پیش‌بینی سیلاب خبر داد. مشروح این گفت و گو را می خوانیم:
استان گیلان با وجود سرسبزی و طبیعت بکر، با چالش‌های متعددی از جمله تغییرات اقلیمی و عوامل انسانی مواجه است. به‌ویژه جنگل‌های هیرکانی با تهدیدهای جدی روبه‌رو هستند. مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی گیلان برای مقابله با این چالش‌ها و با توجه به تغییرات اقلیمی، چه اقدامات و پژوهش‌هایی انجام داده است؟
با تشکر از حضور شما، امیدوارم این گفت‌وگو بتواند به افزایش آگاهی عمومی و معرفی فعالیت‌های مرکز تحقیقات کمک کند.
تغییرات اقلیمی پدیده‌ای جهانی است که طی دو دهه اخیر، تمام کره زمین را تحت تأثیر قرار داده است. اگرچه ممکن است تصور شود استان گیلان از برخی پیامدهای این تغییرات مانند کاهش بارندگی و افزایش دما مصون مانده، اما باید توجه داشت که این استان نیز با چالش‌های خاص خود مواجه است.
برای مثال، اگرچه گیلان با پدیده نشست زمین روبه‌رو نیست، اما دسترسی به آب سالم به‌دلیل کاهش بارندگی و هجوم جمعیت به استان‌های شمالی، به مشکلی جدی تبدیل شده است. همچنین، کشاورزی در گیلان در حال گذار به کشاورزی مدرن است، اما کوچک بودن قطعات زمین‌های کشاورزی، توسعه مکانیزاسیون را با مشکل مواجه کرده و باعث شده بسیاری از کشاورزان نتوانند بهره‌وری اقتصادی مناسبی داشته باشند.
این شرایط منجر به فروش زمین‌های کشاورزی به افراد غیربومی و تغییر کاربری اراضی شده است. افزایش جمعیت و مصرف منابع، فشار بیشتری بر محیط زیست وارد کرده و وضعیت منابع طبیعی را بحرانی کرده است.
در کنار این عوامل، تغییرات اقلیمی باعث گسترش آفات و بیماری‌ها شده است. برای مثال، در دو دهه گذشته، آفاتی مانند پروانه آمریکایی و بیماری شمشاد، خسارات سنگینی به جنگل‌های هیرکانی وارد کرده‌اند.
مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی گیلان با تمرکز بر این چالش‌ها، پروژه‌های متعددی را در سه حوزه اصلی طراحی و اجرا کرده است:
۱. شناسایی و مدیریت آفات و بیماری‌ها:
– پژوهش‌های گسترده‌ای برای شناسایی عوامل تهدیدکننده و روش‌های کنترل آن‌ها انجام شده است.
– برای مثال، در مورد طغیان پروانه سفید که سال گذشته خسارات زیادی وارد کرد، با اطلاع‌رسانی به موقع و برگزاری دوره‌های آموزشی، خسارت امسال به میزان قابل توجهی کاهش یافت.
2. مدیریت حوزه‌های آبخیز و پیش‌بینی سیلاب:
– پروژه‌هایی برای پیش‌بینی وقوع سیل و آتش‌سوزی در مناطق سیل‌خیز استان اجرا شده و نتایج آن در اختیار دستگاه‌های اجرایی قرار گرفته است.
۳. آموزش و ترویج روش‌های نوین:
– با اجرای دوره‌های آموزشی و ایجاد مزارع نوآوری، سعی کرده‌ایم یافته‌های پژوهشی را به سرعت به دست کشاورزان برسانیم.
مرکز تحقیقات از فناوری‌های نوین مانند هوش مصنوعی و اینترنت اشیا در حوزه پژوهش‌های جنگلی استفاده کرده است؟
یکی از مشکلات اصلی در حوزه جنگل، گستردگی بسیار زیاد آن است. در حالی که در حوزه باغبانی و زراعی می‌توان با همکاری بخش خصوصی و مالکان، پروژه‌ها را به سرعت پیش برد، در حوزه منابع طبیعی این امر پیچیده‌تر است.
خوشبختانه سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، در یک سال اخیر، ورود جدی به حوزه هوش مصنوعی و اینترنت اشیا داشته است. همکاران ما در مرکز، پروژه‌هایی را در قالب رویدادهای علمی تعریف کرده‌اند که از جمله آن‌ها می‌توان به پیش‌بینی وقوع سیلاب در مناطق بالادست و اطلاع‌رسانی به موقع به مناطق پایین‌دست اشاره کرد.
این راه آغاز شده و امیدواریم با تجهیز مرکز به فناوری‌های نوین، بتوانیم از این ابزارها برای حفاظت بهتر از منابع طبیعی استفاده کنیم.
در حوزه محصولات استراتژیک گیلان مانند زیتون و کیوی، چه اقدامات پژوهشی انجام شده است؟
ایستگاه تحقیقات زیتون گیلان، با ۶۰ سال سابقه، یکی از قدیمی‌ترین ایستگاه‌های تحقیقاتی کشور است. در گذشته، زیتون تنها به صورت سنتی و برای تهیه روغن شکسته مصرف می‌شد، اما امروزه با پژوهش‌های انجام‌شده، روش‌های برداشت و فرآوری آن بهبود یافته است.
برای مثال:
– روش‌های برداشت مکانیزه جایگزین روش‌های سنتی شده که باعث حفظ سلامت درختان می‌شود.
– روش‌های کنسروی زیتون گسترش یافته و زنجیره ارزش این محصول تکمیل‌تر شده است.
– در زمینه آفات و بیماری‌ها، پژوهش‌های گسترده‌ای روی مگس میوه زیتون انجام شده و دستورالعمل‌های فنی در اختیار کشاورزان قرار گرفته است.
در مورد کیوی نیز، با توجه به اهمیت صادرات این محصول، پژوهش‌هایی برای کاهش باقیمانده سموم و استفاده از روش‌های بیولوژیک کنترل آفات انجام شده است. این اقدامات به استانداردسازی محصول و توسعه صادرات کمک شایانی کرده است.
این پژوهش‌ها تا چه اندازه در عرصه کشاورزی نمایان شده و کشاورزان از نتایج آن بهره برده‌اند؟
نمونه بارز تأثیر پژوهش‌ها در حوزه زیتون، تغییر نگرش کشاورزان و مصرف‌کنندگان به کیفیت روغن زیتون است. در گذشته، تصور می‌شد روغن زیتونی که بوی تندتری دارد، کیفیت بالاتری دارد، اما امروزه با معرفی استانداردهای ارزیابی حسی، روغن‌های باکیفیت‌تر شناسایی و معرفی می‌شوند.
کشاورزانی که اصول باغداری را رعایت می‌کنند، امروزه محصولی با کیفیت بالاتر و قیمت مناسب‌تر به بازار عرضه می‌کنند. جالب است بدانید که روغن زیتون تولیدی در شهرستان رودبار، در شورای بین‌المللی زیتون در اسپانیا، به عنوان یکی از بهترین روغن‌های جهان شناخته شده است.
وضعیت خاک استان گیلان چگونه است و مرکز تحقیقات چه اقداماتی برای حفظ و بهبود آن انجام داده است؟
هرجا انسان دخالت کرده، تعادل طبیعت بر هم خورده است. متأسفانه در سال‌های گذشته، بهره‌برداری بی‌رویه از خاک، آب و هوا، فشار زیادی بر محیط زیست وارد کرده است.
خوشبختانه موسسه تحقیقات خاک کشور، پروژه پایش خاک‌های کشور را در دست اجرا دارد و استان گیلان نیز یکی از استان‌های تحت پوشش این پروژه است.
امروزه با افزایش آگاهی عمومی، مردم خود به حفاظت از خاک و محیط زیست توجه بیشتری نشان می‌دهند. برای مثال، در بحث زیباسازی فضای سبز شهری، پیشنهاد کردیم از گونه‌های بومی گیلان برای کاشت در حاشیه شهرها استفاده شود که این طرح با استقبال مسئولان مواجه شد.
این اقدامات، همراه با روش‌های نوین آبیاری و حفظ منابع آبی، می‌تواند به بهبود کیفیت خاک و دستیابی به کشاورزی پایدار کمک کند.
آینده منابع طبیعی و کشاورزی گیلان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
با وجود چالش‌های موجود، من به آینده امیدوارم. افزایش آگاهی عمومی، همکاری دستگاه‌های اجرایی و به‌کارگیری فناوری‌های نوین، می‌تواند وضعیت منابع طبیعی و کشاورزی گیلان را به سمت بهبود سوق دهد. اگرچه پژوهش‌ها اثرات بلندمدت دارند، اما با اجرای دوره‌های آموزشی و ترویج یافته‌ها، می‌توانیم در بازه زمانی پنج تا شش ساله، تغییرات مثبت بزرگی را شاهد باشیم.