نقش شرکت‌های خصوصی در تحول تحقیقات کشاورزی
پایگاه خبری داوان نیوز: در اقتصاد امروز ایران، واگذاری فعالیت‌های اقتصادی به بخش خصوصی یکی از تاکیدات اصلی مسئولان است. این امر در بخش کشاورزی به دلیل نقش استراتژیک آن در امنیت غذایی از حساسیت و اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
علی مسائلی، گزارشگر داوان نیوز؛ اگرچه مدل‌های موفق خصوصی‌سازی در حوزه تحقیقات کشاورزی به صورت گسترده دیده نمی‌شود، اما تجربه موفق شرکت کشت و صنعت و دامپروری مغان تحت مدیریت بخش خصوصی، نشان می‌دهد که این بخش ظرفیت بالایی برای تحول و نوسازی صنعت کشاورزی دارد. این گزارش به بررسی این نمونه موفق و تبیین تاثیرات و چشماندازهای آن می‌پردازد.
شرکت کشت و صنعت و دامپروری مغان، که پیش از این تحت مدیریت دولتی بود، پس از واگذاری به بخش خصوصی (شرکت شیرین عسل)، تحولی شگرف را تجربه کرد. این نمونه، عینی‌ترین مثلی است که می‌توان از حضور یک شرکت خصوصی کارآفرین در بخش کشاورزی ارائه داد .
اقدامات و سرمایه‌گذاری‌های شرکت شیرین عسل در کشت و صنعت مغان
– تزریق سرمایه کلان: بخش خصوصی در این شرکت بیش از ۳۰۰ میلیارد تومان سرمایه‌گذاری کرد که این سرمایه صرف نوسازی و توسعه زیرساخت‌ها شد .
– احداث صنایع تبدیلی و تکمیلی: ایجاد کارخانه رب گوجه‌فرنگی با ظرفیت ۳۰۰۰ تن، راه‌اندازی زنجیره کارخانه فرآوری میوه و راه‌اندازی فری استال و ایستگاه تغذیه دام از جمله این اقدامات بود. ایجاد این صنایع، زنجیره ارزش کامل را در این مجموعه ایجاد کرد.
– نوسازی ماشین‌آلات و توسعه باغات: خرید ماشین‌آلات کشاورزی روز دنیا و احداث باغات جدید، باعث افزایش چشمگیر راندمان تولید شد .
– توسعه آبیاری تحت فشار: سرمایه‌گذاری در این بخش، گامی بلند در جهت بهینه‌سازی مصرف آب و افزایش بهره‌وری بود .
تاثیرات مستقیم ورود بخش خصوصی به کشت و صنعت مغان
ورود شرکت شیرین عسل به این مجموعه، نتایج ملموس و قابل اندازه‌گیری به همراه داشت که در جدول زیر خلاصه شده است :
| شاخص ارزیابی | وضعیت قبل از واگذاری | وضعیت بعد از واگذاری |
| تولید شیر روزانه | ۷۶ تن | بیش از ۱۸۰ تن |
| اشتغال‌زایی مستقیم و دائمی | ۵۴۴ نفر | بیش از ۲۵۰۰ نفر |
| احیا و بهره‌برداری | زمین‌های کشاورزی و کارخانه قند مغان در حال تعطیلی بود | احیای کامل و بهره‌برداری در طول سال |
این آمارها به وضوح نشان می‌دهد که ورود یک شرکت خصوصی توانمند چگونه می‌تواند یک واحد تولیدی رو به افول را به یک مجموعه سودآور و اشتغال‌زا تبدیل کند.
چشم‌انداز ورود بخش خصوصی به تحقیقات کشاورزی
اگرچه نمونه کشت و صنعت مغان بیشتر بر اجرا و توسعه متمرکز است، اما مسیری که این شرکت طی کرده، الگویی عملی برای نحوه ورود بخش خصوصی به حیطه تحقیقات ارائه می‌دهد.
زمینه‌های تحقیقاتی برای شرکت‌های خصوصی
شرکت‌های خصوصی می‌توانند در حوزه‌های تحقیقاتی زیر سرمایه‌گذاری و فعالیت کنند:
– توسعه بذر و ارقام پربازده: با الهام از افزایش راندمان در محصولاتی مانند گردو و پسته ، شرکت‌ها می‌توانند روی تحقیق و توسعه ارقامی سرمایه‌گذاری کنند که همسو با شرایط اقلیمی ایران و نیازهای بازار جهانی باشد.
– تحقیق در زمینه روش‌های آبیاری نوین: همانطور که در کشت و صنعت مغان شاهد بودیم، توجه به آبیاری تحت فشار یکی از اولویت‌ها بود . شرکت‌های خصوصی می‌توانند در تحقیق و توسعه سیستم‌های آبیاری با راندمان بالاتر و کم‌هزینه‌تر فعالیت کنند.
– فناوری‌های مرتبط با صنایع تبدیلی: ایجاد کارخانه رب و فرآوری میوه در کشت و صنعت مغان نشان می‌دهد که تحقیقات برای بهینه‌سازی فرآیندهای تبدیلی و کاهش ضایعات می‌تواند زمینه دیگری برای فعالیت شرکت‌ها باشد.
– تحقیقات بازار و زنجیره تامین: شرکت‌های خصوصی به دلیل ارتباط مستقیم با بازار، می‌توانند تحقیقات موثری در زمینه شناسایی بازارهای صادراتی جدید (مانند بازارهای اشاره شده برای سیب، مرکبات و گوجه فرنگی ) و بهینه‌سازی زنجیره تامین تا مصرف انجام دهند.
الزامات و بسترهای مورد نیاز
برای تشویق بخش خصوصی به ورود در حوزه تحقیقات کشاورزی، فراهم کردن بسترهای زیر ضروری است:
– سیاست‌گذاری شفاف و حمایتگر: همانطور که وزیر جهاد کشاورزی بر همکاری با بخش خصوصی در سیاست‌گذاری تاکید کرده است ，دولت باید با ایجاد چارچوب‌های قانونی شفاف و تضمین بازگشت سرمایه، انگیزه لازم را برای سرمایه‌گذاران ایجاد کند.
– توجه به عدالت اجتماعی و جامعه محلی: خصوصی‌سازی باید به گونه‌ای باشد که سود آن به جامعه محلی و کشاورزان خرده‌پا برگردد و نه صرفاً به سرمایه‌گذاران کلان . موفقیت کشت و صنعت مغان در ایجاد اشتغال برای هزاران نفر، نمونه خوبی از این همسویی است .
– رفع موانع ساختاری: همانطور که در پژوهشی درباره چالش‌های خصوصی‌سازی اشاره شده، وجود رانت و سوداگری می‌تواند اهداف کلان واگذاری را تحت تاثیر قرار دهد . مبارزه با این پدیده برای جلب اعتماد سرمایه‌گذاران واقعی ضروری است.
به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، نمونه موفق شرکت کشت و صنعت و دامپروری مغان تحت مدیریت شرکت شیرین عسل به روشنی اثبات می‌کند که بخش خصوصی می‌تواند با سرمایه‌گذاری هدفمند، مدیریت کارآفرینانه و ایجاد زنجیره ارزش کامل، تحولی عظیم در بخش کشاورزی ایجاد کند. این شرکت اگرچه مستقیماً یک مؤسسه تحقیقاتی نیست، اما با اقداماتی مانند نوسازی ماشین‌آلات، توسعه سیستم‌های آبیاری مدرن و احداث صنایع تبدیلی، پتانسیل بالای بخش خصوصی برای کاربرد و توسعه فناوری‌های نوین را به نمایش گذاشته است.
ورود شرکت‌های خصوصی به عرصه تحقیقات کاربردی کشاورزی می‌تواند پل ارتباطی میان پژوهش‌های آکادمیک و نیازهای واقعی بازار باشد و با تمرکز بر حل چالش‌هایی مانند کم‌آبی، افزایش راندمان و توسعه صادرات، نقش موثری در تحقق اقتصاد مقاومتی و امنیت غذایی کشور ایفا کند. آینده کشاورزی ایران در گرو مشارکت چنین شرکت‌های کارآفرین، مسئولیت‌پذیر و دارای دیدگاه بلندمدت است.