پرونده ویژه
دانههای روغنی؛ نقش راهبردی پنج استان کلیدی
پایگاه خبری داوان نیوز: بر اساس آخرین برنامهریزیهای وزارت جهاد کشاورزی، استانهای خوزستان، گلستان، فارس، آذربایجان غربی و خراسان رضوی به عنوان قطبهای اصلی تولید دانههای روغنی ایران شناخته میشوند. این محصولات به دلیل نقش بنیادینی که در تأمین روغن خوراکی و امنیت غذایی کشور ایفا میکنند، از جایگاه بسیار استراتژیکی برخوردارند.
افشین بهرامی، گزارشگر داوان نیوز؛ دانههای روغنی به عنوان یکی از محصولات اساسی در تأمین سلامت غذایی و استقلال اقتصادی کشورها شناخته میشوند. در ایران که با چالشهای متعددی از جمله محدودیت منابع آبی و وابستگی شدید به واردات روبروست، توسعه کشت این محصولات از اولویت بالایی برخوردار است. این گزارش به بررسی استانهای پیشرو در تولید دانههای روغنی و تحلیل اهمیت این محصولات در تحقق امنیت غذایی پایدار میپردازد.
استانهای برتر تولیدکننده دانههای روغنی در ایران
بر اساس «الگوی کشت محصولات زراعی» مصوب وزارت جهاد کشاورزی برای سال ۱۴۰۲-۱۴۰۱، پنج استان به عنوان اولویتدارترین مناطق برای تولید دانههای روغنی شناسایی شدهاند .
جدول زیر برترین استانهای تولیدکننده دانههای روغنی و میزان تولید پیشبینی شده (هزار تن) را نشان میدهد:
| رتبه | نام استان |
| ۱ | خوزستان | ۱۶۱ |
| ۲ | گلستان | ۱۳۴ |
| ۳ | فارس | ۶۴ |
| ۴ | آذربایجان غربی | ۵۶ |
| ۵ | خراسان رضوی | ۳۵ |
این استانها به دلیل برخورداری از اقلیم مناسب، زمینههای مساعد کشاورزی و توجه به سیاستهای تشویقی دولت، در صدر برنامهریزیهای توسعه کشت دانههای روغنی قرار دارند. جالب توجه است که استان گلستان در یک گزارش دیگر با سهم ۴۲ درصدی از کل تولید دانههای روغنی کشور، جایگاه نخست را به خود اختصاص داده است .
اهمیت راهبردی دانههای روغنی در امنیت غذایی
۱. وابستگی شدید به واردات و ضرورت خوداتکایی
بر اساس آمارهای رسمی، حدود ۸۵ تا ۹۰ درصد از نیاز کشور به دانههای روغنی و روغن خام از طریق واردات تأمین میشود . این وابستگی سالانه حدود ۴ میلیارد دلار ارز از کشور خارج میکند و امنیت غذایی ایران را در برابر نوسانات بازار جهانی و تحولات سیاسی بینالمللی آسیبپذیر کرده است . کاهش این وابستگی از طریق افزایش تولید داخلی، یک ضرورت راهبردی برای کشور محسوب میشود.
۲. نقش کلیدی در سبد غذایی خانوار
روغنهای نباتی ضریب مصرف بالایی در سبد غذایی خانوارهای ایرانی دارند و به عنوان یکی از نیازهای اساسی جامعه در حوزه غذایی شناخته میشوند . دانههای روغنی علاوه بر تأمین روغن خوراکی، به عنوان منبع غذایی برای دام و طیور نیز کاربرد دارند؛ به طوری که پس از فرآیند روغنکشی، باقیمانده دانهها (کنجاله) به عنوان خوراک دام مورد استفاده قرار میگیرد . این ویژگی، ارزش افزوده و اهمیت این محصولات را در زنجیره تأمین غذا دوچندان میکند.
۳. سازگاری با شرایط کمآبی و توسعه پایدار
بسیاری از دانههای روغنی مانند کلزا و گلرنگ به دلیل نیاز آبی کم و مقاومت در برابر تنشهای محیطی، گزینههای مناسبی برای کشت در شرایط سخت اقلیمی ایران هستند . به عنوان مثال، کلزا که به عنوان یک محصول استراتژیک در ایران شناخته میشود، علاوه بر نیاز آبی پایین، در تناوب با غلات قرار گرفته و به سلامت خاک کمک میکند . این ویژگیها، کشت دانههای روغنی را به یک راهکار مؤثر در مدیریت منابع آب و خاک تبدیل کرده است.
گونههای مهم دانههای روغنی در ایران
۱. کلزا
کلزا به عنوان یکی از مهمترین دانههای روغنی در ایران شناخته میشود که کشت آن از اواخر دهه ۷۰ توسعه یافته است . این محصول به دلیل مقاومت به سرما، نیاز آبی کم و کیفیت مطلوب روغن، به ویژه در استانهایی مانند خراسان جنوبی، گلستان و خوزستان کشت میشود .
۲. آفتابگردان
آفتابگردان در دو نوع روغنی و آجیلی کشت میشود که انواع روغنی آن دارای ۴۳ تا ۴۹ درصد روغن است . این محصول در شرایط آبی و دیم قابلیت کشت دارد و استانهای گلستان، مازندران، آذربایجان شرقی و کردستان از مناطق عمده تولید آن به شمار میروند .
۳. سویا
سویا که در سال ۱۳۴۲ به ایران وارد شد، دارای ۲۴-۱۸ درصد روغن و ۳۷-۳۲ درصد پروتئین است . کنجاله باقیمانده از روغنکشی سویا با ۴۴-۴۳ درصد پروتئین، منبع ارزشمندی برای تغذیه دام محسوب میشود.
۴. سایر دانههای روغنی
گلرنگ، کنجد و کاملینا از دیگر دانههای روغنی هستند که به دلیل مقاومت در برابر خشکی و شوری خاک، به ویژه در مناطق کمآبی مانند خراسان جنوبی در حال توسعه هستند .
راهکارهای توسعه تولید دانههای روغنی
۱. اجرای الگوی کشت و ارائه مشوقها
وزارت جهاد کشاورزی برای تشویق کشاورزان به رعایت الگوی کشت، مشوقها و تسهیلات تولید در نظر گرفته و قیمت آببهای کشاورزانی که الگوی کشت را رعایت کنند کاهش مییابد . همچنین خريد تضميني دانههای روغنی توسط دولت، انگیزهای برای کشاورزان ایجاد کرده است .
۲. انتقال کشت محصولات آببر به گلخانه
یکی از برنامههای کلان وزارت جهاد کشاورزی، انتقال کشت سبزی و صیفی به فضای گلخانه است تا اراضی برای کاشت کالاهای اساسی از جمله دانههای روغنی آزاد شود .
۳. اولویتبندی راهبردها
بر اساس مطالعهای در مناطق روستایی سیستان، اولویتهای اصلی برای توسعه کشت دانههای روغنی به ترتیب عبارتند از: افزایش قیمت تضمینی، ارائه تسهیلات کمبهره بانکی و اختصاص یارانه برای خرید ماشینآلات کشاورزی .
به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، تولید دانههای روغنی در ایران با تمرکز بر استانهای خوزستان، گلستان، فارس، آذربایجان غربی و خراسان رضوی از اهمیت راهبردی برخوردار است. با وجود وابستگی حدود ۹۰ درصدی به واردات، پتانسیل بالای اقلیمی و تنوع گونهای در ایران این امکان را فراهم میکند که با مدیریت صحیح منابع، توسعه کشت محصولات کمآببر مانند کلزا و اجرای الگوی کشت بهینه، گامهای بلندی در جهت کاهش وابستگی و تحقق امنیت غذایی برداشته شود. دستیابی به این هدف، علاوه بر صرفهجویی ارزی کلان، امنیت غذایی کشور را در بلندمدت تضمین خواهد کرد.
پرونده ویژه
چالشهای کشاورزی؛ گذار به راهبردهای پیشنگر
معاون برنامهریزی موسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور، در حاشیه رویداد «درهای باز» این موسسه، با مرور یک قرن فعالیت این نهاد، تأکید کرد: امروز گیاهپزشکی کشور در خط مقدم مقابله با تغییرات اقلیمی و تأمین امنیت غذایی قرار دارد.
پایگاه خبری داوان نیوز: همزمان با تشدید تهدیداتی چون تغییرات اقلیمی و ظهور آفات نوپدید، معاون موسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور از تمرکز این نهاد بر «راهبردهای دانشبنیان و پیشنگر» برای گذار از چالشهای موجود خبر داد.
به گزارش پایگاه خبری داوان نیوز، دکتر علی عامری ساهویی، معاون برنامهریزی و پشتیبانی موسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور، در حاشیه رویداد ملی «درهای باز» این موسسه، با اشاره به سابقه یکصدساله این موسسه، آن را نماد تبدیل دانش به راهکارهای عملی و پایدار در کشاورزی کشور دانست.
دکتر عامری ساهویی در پاسخ به پرسشی درباره جایگاه موسسه، تأکید کرد: موسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور با بیش از یک قرن فعالیت مستمر و پرافتخار، نه تنها مرجع ملی تحقیقات سلامت گیاهان و مدیریت آفات و بیماریهاست، بلکه نمادی از تبدیل دانش به راهکارهای عملی پایدار محسوب میشود. جایگاه این موسسه در تولید علم، هدایت تصمیمسازیها و پشتیبانی علمی از بخش کشاورزی، کلیدی و بیبدیل است.
معاون برنامهریزی موسسه، مهمترین چالشهای حال حاضر حوزه گیاهپزشکی را تغییرات اقلیمی، جابهجایی عوامل خسارتزا، ظهور آفات و بیماریهای نوپدید، افزایش مقاومت به سموم و افول تنوع زیستی برشمرد و افزود: این چالشها ساختاری و درهمتنیده هستند. پاسخ به آنها مستلزم گذار به راهبردهای دانشبنیان، پیشنگر و پایدار است؛ مسیری که موسسه با تمرکز بر پایش علمی، مدیریت تلفیقی آفات، کنترلهای زیستی و فناوریهای نوین بهطور جدی دنبال میکند.
برنامهریزی؛ پل ارتباطی علم و اجرا
دکتر عامری ساهویی درباره نقش برنامهریزی و پشتیبانی در این مسیر، توضیح داد: برنامهریزی و پشتیبانی، پیشران اثربخشی پژوهش است. با همراستاسازی مأموریتهای علمی، سرمایه انسانی، منابع و زیرساختها تلاش میکنیم پژوهشها مستقیماً در خدمت حل مسائل واقعی بخش کشاورزی قرار گیرند و فاصله علم تا اجرا به حداقل برسد.
وی در جمعبندی مسیر پیش روی موسسه اظهار داشت: مسیر پیش رو، مسیر مرجعیت علمی، پاسخگویی نهادی و نوآوری است. موسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور با تکیه بر دانش انباشته و نیروی انسانی متخصص، آماده است تا نقش راهبردی خود را در ارتقای سلامت گیاهان، تضمین امنیت غذایی و تحقق توسعه پایدار کشور با اثربخشی بیشتری ایفا کند.
به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، موسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور، با یک قرن فعالیت، علم را به ابزار عملی برای مدیریت آفات و بیماریهای گیاهی، مقابله با تغییرات اقلیمی و تولید محصولات سالم و پایدار تبدیل کرده است.
پرونده ویژه
انتقال تجربه به نسل آینده در «روز درهای باز»
تأمین «غذای بیشتر و سالمتر» با تکیه بر پژوهشهای بومی؛ دستاوردی که مقام مسئول مؤسسه تحقیقات گیاهپزشکی، انتقال آن به نسل آینده مدیران و کارشناسان را در رویداد «درهای باز» این مؤسسه حیاتی خواند.
پایگاه خبری داوان نیوز: دکتر حسین نجفی، معاون پژوهش، فناوری و انتقال یافتههای مؤسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور، با تشریح برنامههای این مؤسسه در راستای تأمین امنیت غذایی و مقابله با تهدیدات نوین، بر ضرورت انتقال دانش به نسل آینده مدیران و کارشناسان کشور تأکید کرد.
به گزارش خبرنگار ما، دکتر حسین نجفی در حاشیه برگزاری «رویداد ملی درهای باز» مؤسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور، در گفتوگو با خبرنگار پایگاه خبری داوان نیوز، این رویداد را فرصتی برای آشنایی کارشناسان و مدیران آینده کشور با دستاوردها و فعالیتهای تحقیقاتی یکی از قدیمیترین مؤسسات تحقیقاتی حوزه کشاورزی دانست.
وی با بیان اینکه این مؤسسه مأموریت اصلی خود را «تحقیق برای توسعه و پاسخگویی به چالشهای گیاهپزشکی کشور» قرار داده است، اظهار داشت: در راستای تحقق امنیت غذایی و شعار تأمین غذای بیشتر و سالمتر، فعالیتهای گستردهای در زمینه پیشگیری از گسترش آفات، بیماریها و علفهای هرز مهاجم، مطالعه تأثیر تغییرات اقلیمی بر ظهور آفات جدید، کنترل باقیمانده سموم در محصولات غذایی و توسعه مبارزه بیولوژیک در حال انجام است.
معاون پژوهش مؤسسه تحقیقات گیاهپزشکی، «انتقال یافتههای تحقیقاتی» را رکن دوم مأموریت این مؤسسه عنوان کرد و افزود: هدف ما نفوذ دانش و انتقال دستاوردها به بهرهبرداران، کارشناسان، مدیران و سیاستگذاران بخش کشاورزی است. این امر از طریق برنامههایی مانند «روز مزرعه»، «روز انتقال یافتهها»، تدوین نشریات و دستورالعملهای کاربردی و نیز برگزاری دورههای آموزشی متنوع برای کلینیکهای گیاهپزشکی محقق میشود. کلینیکها به عنوان پل ارتباطی مستقیم با کشاورزان، نقش کلیدی در کاهش مشکلات این بخش دارند.
دکتر نجفی در بخش دیگری از سخنان خود، با اشاره به حضور میهمانان در «ساختمان تنوع زیستی»، خاطرنشان کرد: این بخش نقش بسیار مهم و اساسی در پایداری تولیدات کشاورزی ایفا میکند. امیدواریم با آشنایی دانشجویان و آیندهسازان کشور با فعالیتهای ما، رسالت انتقال تجربیات به نسل آینده به خوبی انجام شود.
وی در پایان تصریح کرد که محققان این مؤسسه در ستاد مرکزی و ۲۸ استان کشور، به طور مستمر در حال شناسایی، مطالعه و ارائه راهحل برای چالشهای ارسالی از اقصی نقاط ایران هستند.
به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، رویداد ملی «روز درهای باز» مؤسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور با حضور جمعی از دانشجویان، پژوهشگران و کارشناسان بخش کشاورزی برگزار شد. این رویداد با هدف آشنا کردن مخاطبان با فعالیتها، مأموریتها و دستاوردهای این مؤسسه در حوزه مدیریت عوامل خسارتزای کشاورزی ترتیب یافته بود.
پرونده ویژه
نبرد علمی با «زوال بلوط» در جنگلهای زاگرس
رئیس مؤسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور هشدار داد: تغییرات اقلیمی، جنگلهای زاگرس را در معرض هجوم «آفات نوظهور» و تشدید پدیده «زوال بلوط» قرار داده است. وی از شناسایی عوامل این بیماری و تدوین دستورالعملهای مقابلهای مبتنی بر روشهای کمخطر و بیولوژیک خبر داد و بر لزوم عزم ملی برای نجات این عرصههای طبیعی تأکید کرد.
پایگاه خبری داوان نیوز: دکتر محمدرضا صفرنژاد، رئیس مؤسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور، با اشاره به تحقیقات گسترده این مؤسسه در حوزه مدیریت آفات و بیماریهای جنگلی، از تدوین دستورالعملهای مقابله با «زوال بلوط» در جنگلهای زاگرس خبر داد.
به گزارش داوان نیوز، صفرنژاد در حاشیه برگزاری رویداد ملی «درهای باز» در این مؤسسه، با بیان اینکه تغییرات اقلیمی از جمله افزایش دما و کاهش بارندگی منجر به بروز آفات و بیماریهای نوظهور در عرصههای طبیعی و کشاورزی شده است، گفت: یکی از مهمترین چالشهای کنونی، پدیده زوال بلوط در جنگلهای زاگرس است که از حدود ۱۵ سال گذشته شایع شده است.
وی با تأکید بر پیشینه تحقیقاتی مؤسسه در این حوزه، افزود: «خوشبختانه پیش از گسترش این عارضه، تحقیقاتی توسط متخصصانی مانند مرحوم دکتر عبادی و دکتر میرابوالفتحی در مؤسسه انجام شده و عوامل مؤثر در بروز آن شناسایی شده بود. این پیشزمینه علمی باعث شد پس از همهگیری بیماری، با برنامهریزی بهتر و دستورالعلملهای کاربردی وارد عمل شویم.»
رئیس مؤسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور خاطرنشان کرد: مقابله با بیماریها در عرصههای طبیعی به دلیل حساسیت اکوسیستم و محدودیت در دسترسی و انجام عملیات، بسیار پیچیدهتر از حوزه کشاورزی است. به همین دلیل، رویکرد ما در جنگلهای زاگرس مبتنی بر استفاده از سموم کمخطر با منشأ گیاهی و روشهای مبارزه بیولوژیک بوده است.
صفرنژاد با اشاره به موفقیتهای مشابه در کنترل بیماریهایی مانند «زوال مرکبات»، گفت: دستورالعملهای جامع مقابله با زوال بلوط به بخش اجرا ابلاغ شده و امیدواریم با همکاری دستگاههای مرتبط و جوامع محلی، بتوانیم این پدیده را به شکل ملی مدیریت کنیم.
وی در ادامه با هشدار نسبت به گسترش آفات و بیماریهای نوظهور ناشی از تغییرات اقلیمی در سراسر جهان، تصریح کرد: برخی آفات که پیش از این به دلیل شرایط سرد قادر به فعالیت نبودند، امروزه با گرمتر شدن زمستانها به راحتی زمستانگذرانی کرده و خسارات جدی ایجاد میکنند. خوشبختانه با پشتوانه علمی و پیشبینیهای انجامشده، برنامههای مدونی برای رویارویی با این چالشها در سالهای آینده تدوین شده است.
رئیس مؤسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور در پایان با تأکید بر اولویتبندی پژوهشهای مسئلهمحور، گفت: با تشکیل شوراهای راهبردی و تعامل مستمر با بخش اجرا، مسائل اصلی حوزه کشاورزی و منابع طبیعی احصا و برای آنها راهحلهای علمی و کاربردی مبتنی بر تجربیات بیش از ۱۰۰ ساله مؤسسه ارائه میشود. هدف نهایی، تأمین امنیت غذایی و حفظ محیط زیست در برابر تهدیدات نوین است.
به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، رویداد ملی «درهای باز» با هدف انتقال دستاوردهای تحقیقاتی و آشنایی دانشجویان و کارشناسان با مأموریتهای مؤسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور برگزار شد.
-
دانستنی ها10 ماه پیشکسب و کار؛ شرایط ورود به شغل سم فروشی چیست؟
-
اقتصاد4 هفته پیشتغییر پارادایم در اقتصاد کشاورزی؛ از محدودیت منابع تا سازوکارهای نوین توسعه
-
آموزش9 ماه پیشگام به گام با کاشت نهال های کشت بافتی خرمای مجول (قسمت اول؛ انتخاب زمین)
-
اسلایدر8 ماه پیشروش های کشت، صادرات و استان های فعال در کشت تنباکو
-
پرونده ویژه2 هفته پیشنقطه سرخط؛ «دادههای معتبر»، پایان عصر حدس و گمان
-
بازرگانی1 سال پیشآیا قیمت کود یارانه ای را می دانید؟
-
دانستنی ها4 ماه پیشتاریخچه نارنگی، این میوهی ملس محبوب
-
اسلایدر1 ماه پیشهمایش ملی «تغییر اقلیم»؛ یافتن راهکارهای مدیریت پایدار

