پایگاه خبری داوان نیوز: پژوهشگر ارشد کشاورزی حفاظتی، با تشریح سه اصل کلیدی این نظام کشاورزی، اجرای ناقص و برداشت‌های اشتباه از آن را مانعی بزرگ دانست و تاکید کرد: تنها راه نجات کشاورزی در مواجهه با تغییرات اقلیمی و خشکسالی، انجام «بزرگ‌ترین جراحی» در بخش زراعت ترویج واقعی کشاورزی حفاظتی است.

به گزارش خبرنگار ما، در حاشیه نوزدهمین کنگره علوم خاک ایران در دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران، «محمد اسماعیل اسدی»، پژوهشگر ارشد و بین‌المللی کشاورزی حفاظتی، در گفت‌وگو با پایگاه خبری داوان نیوز، بر لزوم تحول اساسی در نگرش به کشاورزی حفاظتی تاکید کرد.

اسدی با بیان اینکه بیش از ۲۰ سال در حوزه ترویج و پژوهش کشاورزی حفاظتی در داخل و خارج از کشور فعالیت داشته، اظهار داشت: کشاورزی حفاظتی یک پکیج کامل متشکل از سه اصل است: عدم دستکاری مکانیکی خاک (بی‌خاک‌ورزی)، حفظ بقایای گیاهی روی سطح زمین و رعایت تناوب زراعی با حداقل سه محصول. تنها زمانی می‌توان ادعا کرد کشاورزی حفاظتی اجرا شده که این سه اصل به صورت همزمان رعایت شوند.

اسدی: خاک ایران در حال فرسودن است
و بازسازی هر سانتیمتر آن ۸۰۰ سال زمان می‌برد.
تنها راه نجات، کنار گذاشتن گاوآهن و حرکت به سمت
کشاورزی حفاظتی «واقعی» است.

وی با انتقاد از درک نادرست رایج در جامعه متخصصان افزود: متاسفانه بسیاری از پژوهشگران، اساتید و کارشناسان ما هنوز به درک مشترکی نرسیده‌اند و مثلاً به خاک‌ورزی حفاظتی یا فقط بی‌خاک‌ورزی اکتفا می‌کنند. استفاده از یک کارنده نوتیل روی زمین لخت، هرگز کشاورزی حفاظتی نیست.

تاکید بر «بزرگ‌ترین جراحی» در زراعت کشور

این پژوهشگر بین‌المللی، با اشاره به شرایط خشکسالی و تغییر اقلیم، راه نجات کشاورزی ایران را اجرای واقعی این نظام دانست و گفت:  بزرگ‌ترین جراحی که در بخش زراعت کشور باید انجام شود، حذف گاوآهن برگرداندار و توقف آتش زدن بقایای گیاهی است. گاوآهن ساختار خاک را تخریب، مواد آلی را کاهش و تبخیر رطوبت را تشدید می‌کند. آتش زدن بقایا نیز برای میکروارگانیسم‌های خاک بسیار مضر است.

لزوم همراستایی با تعاریف جهانی و توقف افزودن اصول سلیقه‌ای

اسدی بر لزوم پیروی از تعریف جهانی کشاورزی حفاظتی تأکید و خاطرنشان کرد: این تعریف متعلق به من نیست؛ من فقط راوی هستم. تعریف فائو (سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد) وجود دارد و ما باید با همان سه اصل پیش برویم، نه اینکه اصل چهارمی از پیش خود به آن اضافه کنیم. ارتباط با مجامع علمی دنیا ضروری است.

وی از ترجمه و بارگذاری «راهنمای آموزشی کشاورزی حفاظتی» فائو به فارسی در سایت این نهاد بین‌المللی خبر

پایگاه خبری داوان نیوز: در نوزدهمین کنگره علوم خاک ایران، معاون امور آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی با اشاره به محدودیت منابع آبی و چالش سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی، بر لزوم بازنگری اساسی در مدیریت منابع پایه تأکید کرد.

به گزارش خبرنگار داوان نیوز، دکتر صفدر نیازی شهری ، با بیان اینکه «بزرگترین مصرف‌کننده آب، بخش کشاورزی است»، اظهار داشت: با توجه به محدودیت‌های تخصیص آب، چالش‌های سنگینی برای تأمین امنیت غذایی پیش رو داریم. باید بپذیریم که با این منابع محدود، چگونه می‌توانیم غذای مردم را تأمین کنیم.

محرک‌های اصلی الگوی کشت و اولویت خاک
وی اجرای «الگوی کشت» را ضروری خواند و افزود: تعیین الگوی کشت باید مبتنی بر قابلیت و تناسب اراضی، پتانسیل خاک، اقتصاد کشاورزی و شرایط اقلیم منطقه باشد. نمی‌توان در زمینی با قابلیت پایین، محصول پرآب‌خواه کشت کرد و انتظار بهره‌وری داشت.» معاون آب و خاک وزارت جهاد، انجام مطالعات خاک‌شناسی و آزمایش‌های حاصلخیزی را گام اول این مسیر دانست.

دکتر نیازی با اشاره به موضوع «کشاورزی حفاظتی» که سال‌ها در محافل علمی مطرح است، پرسید: چرا علم به مزرعه نمی‌رود؟ آیا مشکل از کشاورز است، از معیشت ناپایدار او، یا از عدم سرمایه‌گذاری و پشتیبانی کافی؟ حل این شکاف باید از دستاوردهای چنین کنگره‌هایی باشد.

هشدار درباره کمبود سرمایه‌گذاری
وی با ابراز نگرانی از میزان سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی گفت: سرمایه‌گذاری در این بخش طی ۴۰ تا ۵۰ سال گذشته تنها حدود ۵ درصد بوده در حالی که نرخ استهلاک ۵.۸ درصد است. عدم سرمایه‌گذاری بزرگ‌ترین مسئله پیش روست.» دکتر نیازی با اشاره به قانون حفاظت از خاک تصریح کرد: «برای انجام مطالعات خاک‌شناسی در کل کشور که طبق قانون تکلیف شده، به حدود ده همت اعتبار نیاز است. باید این چالش را بپذیریم و برای حل آن چاره‌اندیشی کنیم.

معاون وزارت جهاد کشاورزی، «تحویل حجمی آب»، «حاکمیت نظم در تخصیص آن» و «افزایش راندمان آبیاری» را از دیگر ضروریات خواند و توضیح داد: نمی‌توانیم ادعای افزایش راندمان کنیم در حالی که شبکه‌های فرسوده و کانال‌های خاکی را به‌روز نکرده‌ایم.

دکتر نیازی از جامعه علمی خواست تا با قلم و سخن، به حل چالش‌های بخش کمک کنند. وی بر لزوم «گفتمان‌سازی» برای حفاظت از خاک تأکید و بیان کرد: حفاظت از خاک تنها بر عهده یک سازمان نیست و مشارکت تک‌تک افراد جامعه را می‌طلبد. باید یافته‌های علمی را از طریق رسانه‌ها به جامعه منتقل کنیم.

به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، وی در پایان با اشاره به سخن مقام معظم رهبری، هشدار داد: اگرچه چالش آب جدی است و می‌توان آن را تولید یا شیرین کرد، اما تشکیل چند سانتی‌متر خاک صدها سال طول می‌کشد و قابل وارد کردن نیست. حفاظت و ارتقای سلامت این سرمایه غیرقابل جایگزین، امری حیاتی برای نسل امروز و آینده است.

***

بر اساس این گزارش، نوزدهمین کنگره علوم خاک ایران با مشارکت دانشگاه تهران، موسسه تحقیقات خاک و آب کشور و انجمن علوم خاک ایران، از تاریخ ۱۱ تا ۱۳ آذر ۱۴۰۴ در پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران در کرج برگزار می‌شود. این دوره با شعار «مدیریت جامع‌نگر و هوشمند خاک و آب» میزبان صد‌ها پژوهشگر، متخصص و فعال حوزه محیط‌زیست خواهد بود.

پایگاه خبری داوان نیوز: نمودار رشد بخش کشاورزی ایران در یک دهه گذشته، بیش از آنکه تصویری از توسعه پایدار را نشان دهد، نموداری از نوسان و بی‌ثباتی است؛ روندی که امنیت غذایی کشور را به مخاطره انداخته است. حالا، غلامرضا نوری قزلجه، وزیر جهاد کشاورزی، با مجموعه‌ای از برنامه‌های تحولی پا به میدان گذاشته تا با شعار ‘افزایش بهره‌وری به جای توسعه سطح کشت’، این کشتی طوفان‌زده را به ساحل ثبات برساند. اما پرسش اینجاست: آیا این سیاست‌ها برای خروج از این بحران چندبعدی کافی است؟

به گزارش داوان نیوز، بررسی آمارهای یک دهه اخیر نشان میدهد بخش کشاورزی ایران با نوسانات رشد قابل توجهی مواجه بوده و با چالشهای ساختاری عمیقی دست و پنجه نرم میکند. در این میان، غلامرضا نوری قزلجه، وزیر جهاد کشاورزی، با مجموعهای از راهبردها و برنامه های تحولی پا به عرصه گذاشته که هدف اصلی آنها عبور از این نوسانات و رسیدن به ثبات و توسعه پایدار است.

بر اساس گزارش خبرنگار ما، بخش کشاورزی در اقتصاد ایران نقشی حیاتی ایفا می‌کند؛ این بخش نه تنها تأمین‌کننده امنیت غذایی کشور است، بلکه سهمی قابل توجه در اشتغال و صادرات غیرنفتی دارد. با این حال، بررسی آمار و ارقام در دهه گذشته حاکی از نوسانات شدید در رشد این بخش است. این نوسانات، پیامد چالش‌های متعددی مانند بحران آب، کاهش سرمایه‌گذاری، و ضعف در فناوری است. آگاهی از این روند تاریخی برای ارزیابی سیاست‌های کنونی و جهت‌گیری‌های آتی ضروری است.

تحلیل نوسانات رشد بخش کشاورزی در یک دهه گذشته
بررسی عملکرد بخش کشاورزی در دهه گذشته، یک روند نوسانی و در مجموع، نزولی را نشان می‌دهد. این نوسان تنها به رشد اقتصادی محدود نبوده و بر اشتغال و تولید نیز سایه افکنده است.

– روند رشد اقتصادی: نرخ رشد بخش کشاورزی از ۱۱.۲ درصد در سال ۱۳۹۸ به منفی ۲.۴ درصد در سال ۱۴۰۲ سقوط کرد. اگرچه در بهار ۱۴۰۳ رشد ۳.۱ درصدی گزارش شده، اما کارشناسان این رشد را ناپایدار می‌دانند و هشدار می‌دهند که این افزایش بیشتر مرهون تورم شدید و افزایش قیمت‌ها بوده تا رشد واقعی در تولید. برآیند کلی رشد این بخش در پنج سال گذشته، نزدیک به صفر ارزیابی شده است.

– افت شدید اشتغال: این بخش در دو دهه گذشته، با خروج بیش از ۱.۵ میلیون نفر از شاغلان خود مواجه شده است. سهم اشتغال کشاورزی از کل اشتغال کشور از ۲۶.۸ درصد در بهار ۱۳۸۴ به ۱۳.۷ درصد در پاییز ۱۴۰۳ کاهش یافته که نشان‌دهنده کاهش شدید جذابیت این بخش برای نیروی کار است. این روند نزولی حتی در دوره‌هایی با رشد اقتصادی مثبت نیز تداوم داشته است.

– تولید ناخالص داخلی: ارزش تولیدات این بخش تا سال ۱۳۹۹ روندی صعودی داشت و به ۵۳ هزار میلیارد تومان رسید، اما از سال ۱۴۰۰ این روند نزولی شد و برآوردها در سال ۱۴۰۲ به ۴۷.۵ هزار میلیارد تومان رسید.

جدول زیر به طور خلاصه این نوسانات را نشان می‌دهد:

ریشه‌یابی چالش‌ها و موانع ساختاری
دلایل این نوسانات و عملکرد ضعیف را باید در چالش‌های عمیق و بلندمدت بخش کشاورزی ایران جستجو کرد:

1. بحران آب و تغییرات اقلیمی: ایران با متوسط بارندگی ۲۲۸ میلی‌متر، کمتر از یک‌سوم متوسط جهانی بارش دارد. کاهش ۴۰ درصدی بارش‌ها و در نتیجه، کاهش تخصیص آب به بخش کشاورزی از ۷۰ میلیارد مترمکعب به ۴۶ میلیارد مترمکعب، فشار عظیمی بر این بخش وارد کرده است. کاهش کیفیت منابع آبی و شوری رودخانه‌ها نیز بر این بحران افزوده است.

2. کاهش سرمایه‌گذاری و ضعف مکانیزاسیون: روند سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی کاهشی بوده است. ریسک بالای تولید، هزینه‌های نگهداری، کمبود اعتبارات و نبود نظام تشویقی، از دلایل اصلی عدم تمایل به سرمایه‌گذاری در این بخش است. ضریب مکانیزاسیون کشاورزی در ایران تنها ۲.۱ واحد است که در مقایسه با کشورهای پیشرفته بسیار ناچیز است. خرد بودن اراضی کشاورزی با میانگین یک هکتار، مهم‌ترین مانع در راه مکانیزاسیون عنوان شده است.

3. فقدان ثبات در سیاست‌گذاری و مقررات: مداخلات دولت در قیمت‌گذاری محصولات، عدم تعیین به‌موقع قیمت تضمینی و سیاست‌های شتابزده، باعث نااطمینانی در میان تولیدکنندگان شده است. همچنین، سیاست‌هایی مانند “رفع تعهد ارزی” موجب بی‌انگیزگی صادرکنندگان شده و مزیت نسبی بسیاری از محصولات کشاورزی ایران را از بین برده است.

4. فناوری و دانش پایین: پراکندگی و خردهمالکی باعث شده بخش عمده‌ای از کشاورزی ایران همچنان به روش سنتی اداره شود و توان مالی برای به‌روزرسانی ماشین‌آلات وجود نداشته باشد. این امر بهره‌وری را به شدت کاهش داده است.

سیاست‌ها و برنامه‌های غلامرضا نوری قزلجه
با توجه به این چالش‌های عمیق، غلامرضا نوری قزلجه، وزیر جهاد کشاورزی، مجموعه‌ای از راهبردها و برنامه‌های تحولی را برای مهار نوسانات و توسعه بخش کشاورزی ارائه کرده است. این برنامه‌ها را می‌توان در چند محور اصلی دسته‌بندی کرد:

– افزایش بهره‌وری و مدیریت منابع آبی: محور اصلی برنامه‌های وی، افزایش بهره‌وری به جای توسعه سطح زیر کشت است. تاکید بر اجرای الگوی کشت، توسعه کشت گلخانه‌ای و هیدروپونیک و توسعه سیستم‌های نوین آبیاری از جمله اقدامات در این راستا است. همچنین، بر انجام پروژه‌های آبخیزداری و آبخوانداری برای مقابله با خشکسالی تأکید شده است.

– توسعه فناوری و دانش‌بنیان کردن بخش کشاورزی: نوری قزلجه بر نفوذ دانش و فناوری، تقویت شرکت‌های دانش‌بنیان و توسعه مکانیزاسیون برای کاهش هزینه تولید تأکید دارد. وی همچنین بر نقش آموزش‌های مهارتی و همکاری با دانشگاه‌ها برای مشارکت در تصمیم‌سازی‌ها تأکید کرده است.

– اصلاح نظام بازار و توسعه صادرات: از جمله اعلام شده، ایجاد پایانه‌های صادراتی، ساماندهی فرآیند تولید و اصلاح نظام بازار و قیمت‌گذاری برای بهبود رابطه مبادله بخش کشاورزی و سودآوری است. در عمل نیز وی در سفرهای خارجی خود،به عنوان مثال به مسکو، از شرکت‌های خارجی برای سرمایه‌گذاری و مشارکت در “هاب غذایی” منطقه دعوت به عمل آورده است.

– تأمین نهاده و حمایت از تولید: وزیر جهاد کشاورزی موضوع تأمین نهاده‌های دامی را یکی از اولویت‌های اصلی دانسته و از تصمیم سران قوا برای تأمین ارز این نهاده‌ها تا پایان سال خبر داده است. همچنین، توزیع یارانه هدفمند و توسعه نظام بیمه کشاورزی از دیگر محورهای برنامه وی برای حمایت از کشاورزان است.

به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، وضعیت بخش کشاورزی ایران در یک دهه گذشته، با نوسانات رشد و روند کلی نزودی در اشتغال و تولید همراه بوده است. چالش‌های ساختاری مانند بحران آب، کاهش سرمایه‌گذاری، فناوری پایین و بی‌ثباتی سیاست‌ها، دلایل اصلی این وضعیت هستند.

برنامه‌های اعلام‌شده توسط غلامرضا نوری قزلجه، بسیار جامع و دربرگیرنده هستند و بر افزایش بهره‌وری، توسعه فناوری و اصلاح مدیریت تأکید می‌کنند. با این حال، شواهد میدانی و گزارش‌های منتشرشده از مشکلاتی مانند افزایش قیمت محصولات اساسی و چالش در تأمین نهاده حاکی از آن است که شکافی عمیق بین اعلام این سیاست‌ها و اجرای موفقیت‌آمیز آنها وجود دارد.

آینده بخش کشاورزی ایران و موفقیت سیاست‌های وزیر کنونی در گروی عزمی ملی و فرابخشی برای رفع چالش‌های زیربنایی است. اجرای بدون تعارف قانون الگوی کشت، تخصیص منابع مالی کافی، مقابله جدی با بحران آب، و ایجاد ثبات در سیاست‌ها، پیش‌شرط‌های اساسی برای خروج این بخش از وضعیت نوسانی کنونی و حرکت به سمت امنیت غذایی پایدار هستند.