پایگاه خبری داوان نیوز: غلامرضا صالحی جوزانی، معاون پژوهشی و فناوری سازمان تات، از برگزاری همایش ملی «تغییر اقلیم؛ مدیریت پایدار کشاورزی و منابع طبیعی» خبر داد.

به گزارش داوان نیوز، صالحی جوزانی با اشاره به چالش‌های جدی ناشی از تغییرات اقلیمی، اظهار داشت: در شرایط حاضر، تغییر اقلیم و گرمایش جهانی از موضوعات بسیار مهم و تأثیرگذاری است که افکار جامعه علمی و اجرایی را به خود معطوف کرده است. شاهد کاهش قابل توجه بارش‌ها، افزایش دما، کم‌رنگ شدن بارش برف، کاهش روزهای آسمان آبی، خشکی و شور شدن زمین‌ها و خشکیدن چشمه‌ها هستیم.

وی با تأکید بر پیوند امنیت غذایی و امنیت ملی با تولید محصولات کشاورزی، خاطرنشان کرد: این تغییرات اگرچه پیچیده به نظر می‌رسند، اما غیرقابل مدیریت نیستند. نمونه موفق جهانی در این حوزه، جمهوری خلق چین است که توانسته بخش وسیعی از یکی از بیابان‌های خود را به جنگل و مزارع محصول تبدیل کند.

معاون پژوهش و فناوری سازمان تات تصریح کرد: سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی به عنوان متولی و مرجع علمی بخش کشاورزی و منابع طبیعی، با درک عمیق اهمیت این چالش، همایش ملی تغییر اقلیم را برگزار خواهد کرد.

به گفته صالحی جوزانی، این همایش دو فرصت مهم برای جامعه پژوهشی و محققان کشور فراهم می‌آورد:
1. ارائه سخنرانی و ارائه آخرین دستاوردهای پژوهشی کشور در حوزه تغییر اقلیم و مدیریت پایدار.
2. برگزاری رویداد «ایده‌های برتر» با هدف شناسایی و شکوفایی نوآوری‌ها.

وی از تمامی پژوهشگران، اساتید دانشگاه‌ها، شرکت‌های دانش‌بنیان، دانشجویان و حتی کشاورزان پیشرو دعوت کرد تا ایده‌های نوآورانه خود را در زمینه‌های مدیریت و فناوری برای مقابله با تغییرات اقلیمی ارسال نمایند.

معاون پژوهش و فناوری سازمان تات در توضیح این ایده‌ها گفت: این ایده‌ها می‌توانند در قالب اختراعات جدید محققین، ایده‌های بکر و تست نشده، یا حتی تولیدات علمی، فرهنگی، اجتماعی و هنری با محوریت مدیریت تغییر اقلیم باشند.

به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، این همایش ملی با هدف یافتن راهکارهای بومی و نوآورانه برای کاهش اثرات تغییرات اقلیمی و حرکت به سمت کشاورزی و مدیریت منابع طبیعی پایدار برگزار می‌شود.

بر اساس این گزارش و بر پایه اطلاعیه سازمان تات، مهلت نهایی ارسال مقالات کامل، ۲۵ آبان‌ماه بوده و این همایش در روزهای ۱۰ و ۱۱ آذر ۱۴۰۴ برگزار می‌گردد.

پایگاه خبری داوان نیوز: تغییر اقلیم به عنوان یکی از بزرگترین چالش‌های زیست‌محیطی قرن حاضر، تأثیرات عمیقی بر بخش کشاورزی و مدیریت منابع طبیعی داشته است. این پدیده با نمود افزایش دما و کاهش بارش، امنیت غذایی و معیشت خانوارهای روستایی را با مخاطره مواجه ساخته است.

ناظم رامتین؛ خبرنگار داوان نیوز: این مقاله با بررسی ابعاد مختلف تغییرات اقلیمی در ایران، به تبیین اهمیت مدیریت پایدار کشاورزی و منابع طبیعی پرداخته و راهبردهای سازگاری و کاهش اثرات این پدیده را ارائه می‌نماید. همچنین، برنامه‌ها و سیاست‌های سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی به عنوان نهاد متولی در این زمینه مورد بررسی قرار گرفته است.

بخش کشاورزی در ایران با سهم ۱۸ درصدی در تولید ناخالص داخلی، بیش از ۲۰ درصد اشتغال و ۸۵ درصد عرضه مواد غذایی، نقش حیاتی در اقتصاد و امنیت غذایی کشور ایفا می‌کند. با این حال، ایران در منطقه‌ای خشک و نیمه‌خشک واقع شده و پیش‌بینی‌ها حاکی از افزایش ۲ تا ۳.۵ درجه‌سانتی‌گراد دمای هوا و کاهش بارش در دهه‌های آینده است. این تغییرات اقلیمی، پایداری تولیدات کشاورزی را با تهدید جدی مواجه ساخته و لزوم حرکت به سمت مدیریت پایدار را بیش از پیش ضروری ساخته است. همایش ملی “تغییر اقلیم؛ مدیریت پایدار کشاورزی و منابع طبیعی” توسط سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی در آذر ۱۴۰۴، فرصتی برای بررسی علمی این چالش و ارائه راهکارهای عملی است.

تأثیرات تغییرات اقلیمی بر کشاورزی و منابع طبیعی

تأثیر بر منابع آبی
افزایش دما منجر به افزایش سطح تبخیر و تعرق سالانه و کاهش منابع آبی قابل دسترس شده است. بهره‌وری پایین آب در بخش کشاورزی ایران در مقایسه با استانداردهای جهانی، این آسیب‌پذیری را تشدید کرده است.

تأثیر بر تولید و امنیت غذایی
بر اساس پژوهش‌ها، تغییرات اقلیمی می‌تواند بر عملکرد محصول در واحد سطح و مجموع تولید به ویژه در مناطق نیمه‌خشک که ۷۷ درصد محصولات زراعی کشور را تولید می‌کنند، اثر منفی بگذارد. این امر از طریق تأثیر بر میزان تولیدات کشاورزی، بر قیمت، صادرات و واردات این محصولات نیز اثرگذار خواهد بود.

تخریب خاک و کاهش تنوع زیستی
استفاده نامتعادل از منابع خاک و آب و کاربرد بیرویه نهاده‌های شیمیایی، منجر به فرسایش خاک و کاهش حاصلخیزی شده است. این عوامل در کنار تغییرات اقلیمی، تنوع زیستی و تعادل اکولوژیکی را با مخاطره مواجه ساخته است.

راهبردهای مدیریت پایدار در برابر تغییرات اقلیمی

مدیریت پایدار زمین (SLM)
مدیریت پایدار زمین به عنوان یک راهبرد کلیدی، شامل استفاده از منابع زمین (خاک، آب، حیوانات و گیاهان) برای تولید کالاها جهت رفع نیازهای انسانی، در حالی که پتانسیل تولید بلندمدت این منابع و عملکردهای زیست محیطی آنها حفظ شود، تعریف می‌شود. پژوهش‌ها نشان می‌دهد روش‌هایی مانند شخم زدن عمود بر جهت شیب، ایجاد بند در بالادست زمین و استفاده از کود حیوانی بیشترین تأثیر را در افزایش عملکرد محصولات کشاورزی داشته‌اند.

مؤلفه‌های کلیدی مدیریت پایدار زمین:
– سیاست‌های حمایتی و نهادی: توسعه مکانیسم‌های انگیزشی برای پذیرش مدیریت اراضی پایدار
– روش‌های کاربری زمین مشارکتی: involvement of local communities
– استفاده یکپارچه از منابع طبیعی: توسط کشاورزان و در مقیاس اکوسیستم

کشاورزی هوشمند به اقلیم
کشاورزی هوشمند به اقلیم شامل مجموعه‌ای از practices است که به کشاورزان در سازگاری با تغییرات اقلیمی و کاهش پیامدهای منفی آن کمک می‌کند. این راهبرد شامل انتخاب ارقام مناسب، تغییر تاریخ کاشت، تناوب زراعی، حرکت به سمت روش‌های مدرن آبیاری و کشت محصولات با نیاز آبی کمتر است.

مدیریت تلفیقی آفات (IPM)
مدیریت تلفیقی آفات به عنوان یک رویکرد جامع و پایدار، با ترکیب روش‌های زیستی، مکانیکی، زراعی و شیمیایی، سبب کاهش وابستگی به آفتکش‌های شیمیایی و حفظ تعادل بوم‌شناختی می‌شود. از مهمترین مزایای این روش می‌توان به کاهش هزینه‌های تولید، افزایش کیفیت و بازدهی محصولات، امنیت غذایی، کاهش آلودگی منابع طبیعی و حفظ تنوع زیستی اشاره کرد.

برنامه‌ها و سیاست‌های سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی

راهبردهای تخفیف و سازگاری
سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاوری، راهبردهای تخفیف (Mitigation) و سازگاری (Acclimation) را به عنوان دو روش شناخته شده برای کاهش اثرات منفی تغییر اقلیم ترویج می‌دهد:

– راهبردهای تخفیف: کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای از طریق فعالیت‌های مدیریتی مختلف از قبیل کاهش کاربرد کودهای شیمیایی، مکانیزاسیون، افزایش ترسیب کربن، حرکت به سمت کشاورزی ارگانیک
– راهبردهای سازگاری: تنظیم رشد و نمو گیاه به گونه‌ای که کمتر در معرض تغییرات اقلیمی قرار بگیرد از طریق انتخاب رقم مناسب، تغییر تاریخ کاشت، تراکم کاشت، تناوب زراعی و الگوی کشت

توسعه و ترویج فناوری‌های پایدار
این سازمان بر تأمین فناوری‌های کشاورزی و حمایت‌های نهادی از کشاورزان و روستاییان به عنوان عوامل مهم در مدیریت پایدار زمین تأکید دارد. این امر از طریق در اختیار قرار دادن فناوری‌های جدید به کشاورزان و حمایت دولتی و مشارکتی محقق می‌شود.

تقویت بنیه اقتصادی کشاورزان
تقویت بنیه اقتصادی کشاورزان از طریق برنامه‌های آموزشی ترویجی برای افزایش عملکرد در واحد سطح، تعیین قیمت تضمینی متناسب با هزینه‌های تولید هر محصول، و حمایت‌های اعتباری، بیمه‌ای و نهادی با مشارکت کشاورزان از دیگر برنامه‌های این سازمان است.

ترویج کشت گونه‌های مقاوم
سازمان، کشت و توسعه گونه‌های مقاوم به خشکی و شوری را به عنوان یکی از محورهای اصلی برنامه‌های خود دنبال می‌کند. از جمله این گونه‌ها می‌توان به درختان بنه، بادام کوهی، گز، ارس و کهور اشاره کرد که هر کدام دارای ویژگی‌های منحصر به فرد مقاومتی در برابر شرایط سخت محیطی هستند.

جدول ۱: گونه‌های درختی مقاوم و ویژگی‌های آنها

توسعه نظام‌های بهره‌وری آب
با توجه به پایین بودن بهره‌وری آب در بخش کشاورزی ایران در مقایسه با استانداردهای جهانی， این سازمان بر توسعه و ترویج روش‌های مدرن آبیاری و کشت محصولات کم‌آب‌بر مانند زعفران، پسته، گیاهان دارویی و موسیر تأکید دارد.

به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، تغییرات اقلیمی به عنوان یک چالش جدی، پایداری بخش کشاورزی و منابع طبیعی ایران را با تهدید مواجه ساخته است. با این حال، با اتخاذ راهبردهای مناسب مدیریت پایدار می‌توان این تهدید را به فرصتی برای تحول در نظام کشاورزی تبدیل کرد. سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی با محور قرار دادن مدیریت پایدار زمین، کشاورزی هوشمند به اقلیم، توسعه فناوری‌های پایدار و تقویت بنیه اقتصادی کشاورزان، برنامه‌ریزی جامعی برای مقابله با اثرات تغییرات اقلیمی تدوین کرده است.

همایش ملی “تغییر اقلیم؛ مدیریت پایدار کشاورزی و منابع طبیعی” در آذر ۱۴۰۴، فرصت ارزشمدی برای تبادل دانش بومی و علمی، معرفی راهکارهای عملی و تقویت همکاری‌های بین‌بخشی در این زمینه است. موفقیت این راهبردها مستلزم مشارکت فعال کشاورزان، حمایت نهادی پایدار و عزم ملی برای حرکت به سمت کشاورزی پایدار است تا از این طریق، هم امنیت غذایی نسل حاضر تأمین شود و هم منابع برای نسل‌های آینده حفظ گردد.

منابع گزارش
1. بر اساس پژوهش‌های منتشر شده در نشریات علمی داخلی (۱۳۹۱)
2. مطالعات مؤسسه تحقیقات خاک و آب (۱۳۹۳)
3. پژوهش‌های بین‌المللی در زمینه مدیریت پایدار زمین
4. گزارش‌های هیئت بین‌الدولی تغییر اقلیم (IPCC)
5. مطالعات سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی

پایگاه خبری داوان نیوز: تصور کنید که در میانه یک نبرد نابرابر ایستاده‌اید؛ نبردی که نتیجه‌اش سرنوشت سفره‌های میلیون‌ها ایرانی را تعیین می‌کند. از یک سو، کشاورزانی که با دستان پرزحمت‌شان، امید به بار نشستن زمین را در دل می‌پرورانند و از سوی دیگر، کمبودهایی که مانند موریانه، پایه‌های تولید را می‌جوند. اینجا، داستان “طلای سیاه” کشاورزی ایران است؛ داستان کود و سمومی که باید به موقع و باکیفیت به دست کشاورز برسند، اما در پیچ و خم تحریم‌ها، بوروکراسی و نوسان قیمت‌ها، راه به مزرعه نمی‌یابند. این گزارش، روایت گره‌هایی است که بر گلوی کشاورزی ایران تنگ شده و راه‌حل‌هایی که می‌تواند دوباره جان را به رگ‌های این زمین‌ها جاری کند.

جواد احمدی، گزارشگر داوان نیوز: در کشاورزی مدرن، کود و سموم دو نهاده حیاتی محسوب می‌شوند که کیفیت و کمیت تولیدات کشاورزی به صورت مستقیم به تأمین به موقع و مناسب آن‌ها وابسته است. در شرایط کنونی ایران که با تورم افسارگسیخته و محدودیت‌های بین‌المللی مواجه است، بررسی چالش‌های پیش روی بخش دولتی و خصوصی در تأمین این نهاده‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. دیدارهای انجمن‌های واردکنندگان و تولیدکنندگان کود و سم کشور با خانم جلیلی‌مقدم، رئیس سازمان حفظ نباتات کشور، نشان‌دهنده عزم جدی برای حل این معضلات است. این گزارش به بررسی عمیق این چالش‌ها، پیامدهای آن برای کشاورزان و راهکارهای ممکن برای عبور از این بحران می‌پردازد.

چالش‌های پیش روی بخش دولتی
۱. محدودیت‌های بین‌المللی و تحریم‌ها
تحریم‌های بین‌المللی دسترسی به بازارهای جهانی و واردات مواد اولیه با کیفیت را با مشکل مواجه ساخته است. این محدودیت‌ها نه تنها بر واردات مستقیم محصولات نهایی تأثیر گذاشته، بلکه دسترسی به فناوری‌های روز و دانش فنی مورد نیاز برای تولید داخلی را نیز محدود کرده است. همانطور که شینا انصاری، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست اشاره کرده، موضوعات محیط‌زیستی نباید تحت تأثیر تحریم‌ها قرار گیرد، زیرا مستقیماً با سلامت و کیفیت زندگی مردم مرتبط است .

۲. موانع قانونی و بوروکراسی اداری
فرآیندهای طولانی و پیچیده اداری برای صدور مجوزهای تولید و واردات، از سرعت و چابکی لازم در پاسخگویی به نیازهای فصلی کشاورزی جلوگیری می‌کند. همچنین نبود ثبات در سیاست‌گذاری‌ها و تغییرات مکرر در قوانین و مقررات، برنامه‌ریزی بلندمدت را برای فعالان این عرصه دشوار ساخته است.

۳. چالش‌های نظارتی و کنترل کیفیت
نبود سیستم‌های نظارتی کارآمد و یکپارچه منجر به ورود محصولات تقلبی و غیراستاندارد به بازار شده است. همچنین پایش ناکافی بر توزیع و مصرف کود و سموم در سطح کشور، اجرای سیاست‌های کلان را با مشکل مواجه ساخته است.

 چالش‌های بخش خصوصی
 ۱. مشکلات تأمین مالی و افزایش هزینه‌ها
نوسانات شدید نرخ ارز و تورم لجام‌گسیخته، برنامه‌ریزی مالی برای واردکنندگان و تولیدکنندگان را غیرممکن ساخته است. همچنین دسترسی محدود به منابع مالی ارزان‌قیمت و افزایش نرخ سود بانکی، سرمایه‌درگردش مورد نیاز برای واردات و تولید را به شدت کاهش داده است.

۲. اختلال در زنجیره تأمین بین‌المللی
مشکلات در انتقال پول به فروشندگان خارجی و تأخیر در حمل و نقل بین‌المللی به دلیل محدودیت‌های تحریمی، زنجیره تأمین را با اختلال جدی مواجه کرده است. همچنین رقابت با خریداران از سایر کشورها که با محدودیت‌های مشابه مواجه نیستند، موقعیت خریداران ایرانی را در بازارهای جهانی تضعیف کرده است.

۳. چالش‌های داخلی در تولید و توزیع
فرسودگی خطوط تولید و ناکارآمدی تکنولوژیکی در واحدهای تولید داخلی، کیفیت و کمیت محصولات را محدود ساخته است. همچنین سیستم‌های توزیع ناکارآمد باعث ایجاد شکاف بین تولیدکننده و مصرف‌کننده نهایی شده است.

 تأثیر چالش‌ها بر کشاورزان و بهره‌برداران
 ۱. فشار اقتصادی و کاهش سودآوری
افزایش شدید قیمت کود و سموم، هزینه تولید را برای کشاورزان به میزان قابل توجهی افزایش داده است. همچنین نوسانات قیمتی و کمبودهای دوره‌ای، امکان برنامه‌ریزی برای فصل کشت را از کشاورزان سلب کرده است.

۲. مخاطرات کیفیت و سلامت محصولات
استفاده از نهاده‌های نامطمئن و بی‌کیفیت به دلیل کمبود محصولات استاندارد، سلامت محصولات کشاورزی و در نتیجه سلامت مصرف‌کنندگان را به خطر انداخته است. همانطور که شینا انصاری تأکید کرده، استفاده از نهاده‌های شیمیایی باید در حد مجاز و بر اساس استانداردها انجام شود تا سلامت محصولات و حفظ منابع آب و خاک تضمین شود .

۳. تهدید امنیت غذایی کشور
کاهش کیفیت و کمیت تولیدات کشاورزی به دلیل مشکلات تأمین نهاده‌ها، در بلندمدت امنیت غذایی کشور را با مخاطره مواجه می‌سازد. همچنین کاهش انگیزه کشاورزان برای ادامه فعالیت، خالی شدن روستاها و کاهش سطح زیر کشت را در پی خواهد داشت.

راهکارها و برنامه‌های آینده
 ۱. راهکارهای فناورانه و نوآورانه
توسعه کودهای زیستی و ارگانیک می‌تواند وابستگی به واردات را کاهش داده و آثار منفی زیست‌محیطی را بکاهد. همانطور که در پژوهشی درباره تأثیر فرمولاسیون ارزان‌قیمت کود زیستی تهیه‌شده از سودوموناس پوتیدا نشان داده شد، این کودها می‌توانند رشد گیاه را به طور چشمگیری افزایش دهند . همچنین هوشمندسازی کشاورزی و استفاده از فناوری‌های نوین می‌تواند مصرف بهینه این نهاده‌ها را ممکن سازد. همانطور که در گزارش پایگاه خبری داوان نیوز اشاره شده، هوشمندسازی این حوزه از اولویت‌های اصلی دولت دانسته شده است .

۲. راهکارهای سیاستی و نهادی
اصلاح الگوی کشت متناسب با شرایط اقلیمی هر منطقه می‌تواند مصرف نهاده‌ها را بهینه کند. همچنین تقویت همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی می‌تواند راهی برای دور زدن محدودیت‌ها باشد. همانطور که وزیر جهاد کشاورزی بر تقویت همکاری‌های منطقه‌ای، به ویژه در حوزه‌های آبخیز مشترک با همسایگان تأکید کرده است .

۳. راهکارهای مدیریتی و نظارتی
ساده‌سازی فرآیندهای اداری و حذف بوروکراسی‌های زائد می‌تواند سرعت تأمین و توزیع نهاده‌ها را افزایش دهد. همچنین استقرار سیستم رهگیری و ردیابی می‌تواند بر کیفیت و کمیت محصولات از تولید تا مصرف نظارت کند.

۴. راهکارهای مالی و اقتصادی
تثبیت نرخ ارز ترجیحی برای واردات نهاده‌های اساسی می‌تواند به ثبات بازار کمک کند. همچنین حمایت‌های هدفمند از کشاورزان خرده‌پا می‌تواند فشار اقتصادی بر آنان را کاهش دهد.

 جدول خلاصه چالش‌ها و راهکارهای پیش رو

به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، چالش‌های پیش روی تأمین کود و سموم کشاورزی در ایران، پیچیده و چندبعدی است و راه حل برون‌رفت از این بحران، نیازمند عزم ملی و همکاری همه جانبه تمامی ذینفعان است. بخش دولتی باید با سیاست‌گذاری شفاف و کارآمد، زمینه را برای فعالیت بخش خصوصی فراهم کند. بخش خصوصی نیز باید با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و تقویت توان تولید داخلی، وابستگی به بیرون را کاهش دهد. کشاورزان نیز به عنوان حلقه پایانی این زنجیره، باید با آموزش و توانمندسازی، مصرف بهینه و منطقی این نهاده‌ها را فراگیرند.

همانطور که وزیر جهاد کشاورزی اشاره کرده، راه حل چالش‌های پیچیده پیشرو در رویکرد یکپارچه، مشارکتی و دانش‌بنیان نهفته است. تنها از طریق چنین رویکردی می‌توان از چالش‌های کنونی عبور کرد و به آینده‌ای پایدار برای کشاورزی ایران دست یافت. آینده‌ای که در آن امنیت غذایی، سلامت جامعه و حفاظت از محیط زیست به صورت همزمان و متوازن تأمین شود.