پایگاه خبری داوان نیوز: خرما، این میراث شیرین و کهن سرزمین ایران، ریشه در اعماق تاریخ تمدن‌های فلات ایران دارد؛ از نخلستان‌های باستانی میان‌رودان تا باغ‌های پرثمر جنوب ایران، این درخت مقاوم نماد پایداری، حیات و رونق در دل خشک‌ترین مناطق بوده است.

به گزارش داوان نیوز، کشت خرما در ایران پیشینه‌ای چندین هزارساله دارد و امروزه با وجود بیش از یک میلیون تن تولید سالانه، ایران را در زمره سه غول جهانی تولید این محصول قرار داده است. این گزارش سیر تاریخی پرورش خرما را از دوران باستان، گذر از عصر هخامنشیان و ساسانیان، تا دوران طلایی اسلامی و ایران معاصر پی می‌گیرد و ضمن واکاوی نقش اقتصادی و فرهنگی این «درخت زندگی»، مهم‌ترین مناطق کشت آن از نخلستان‌های گسترده خوزستان و کرمان تا سواحل خلیج‌فارس و بلوچستان را معرفی می‌کند. روایتی از تعامل دیرینه انسان و طبیعت که تا امروز ادامه دارد.

خرما با نام علمی « Phoenix dactylifera» یکی از قدیمی‌ترین محصولات کشاورزی در تاریخ ایران است که هم به‌عنوان یک منبع غذایی ارزشمند و هم به‌عنوان نمادی از تمدن و کشاورزی پیشرفته در مناطق گرمسیری ایران مطرح بوده‌است. کشت خرما در ایران پیشینه‌ای چند هزارساله دارد و در طول تاریخ، نقش مهمی در اقتصاد، فرهنگ و معیشت مردم ایفا کرده‌است.

خرما در ایران باستان
شواهد باستان‌شناسی نشان می‌دهد که کشت خرما در فلات ایران به‌ویژه در مناطق جنوبی و جنوب‌شرقی، به حدود ۶۰۰۰ سال پیش بازمی‌گردد. در تمدن‌های اولیه بین‌النهرین که با ایران باستان در تعامل بودند، خرما به‌عنوان نمادی از باروری و رونق کشاورزی شناخته می‌شد.

در دوره هخامنشیان (۵۵۰–۳۳۰ پیش از میلاد)، کشت خرما در مناطق جنوبی ایران مانند خوزستان و کرمان رواج داشت. منابع تاریخی از وجود نخلستان‌های گسترده در استان فارس و سواحل خلیج‌فارس خبر می‌دهند. در کتیبه‌های به‌جا مانده از تخت جمشید نیز اشاره‌هایی به خرما به‌عنوان یکی از محصولات مهم این مناطق شده‌است.

در دوره ساسانیان (۲۲۴–۶۵۱ میلادی)، کشاورزی به‌ویژه در مناطق گرمسیری گسترش یافت و نخلستان‌های خرما به‌عنوان بخش مهمی از اقتصاد زراعی ایران محسوب می‌شدند. سیستم‌های آبیاری پیشرفته‌ای مانند قنات که در این دوره توسعه یافتند، به رشد و گسترش نخلستان‌ها کمک شایانی کردند.

خرما در دوره اسلامی و قرون وسطی
با ورود اسلام به ایران، کشت خرما همچنان رونق داشت و حتی گسترش یافت. جغرافیدانان و مورخان اسلامی مانند ابن حوقل، اصطخری و مقدسی در سفرنامه‌های خود از نخلستان‌های گسترده در مناطق جنوبی ایران گزارش داده‌اند. در این دوره، خرما نه‌تنها به‌عنوان یک ماده غذایی، بلکه به‌عنوان یک کالای تجاری مهم در بازارهای منطقه‌ای و بین‌المللی مطرح بود.

خرما در دوره صفویه تا قاجار
در دوره صفویه (۱۵۰۱–۱۷۳۶ میلادی)، بازرگانی خرما رونق بیشتری یافت و این محصول به کشورهای همسایه و حتی به شبه‌قاره هند صادر می‌شد. در دوره قاجار (۱۷۸۹–۱۹۲۵ میلادی)، با افزایش ارتباطات تجاری با اروپا، خرما به‌عنوان یکی از محصولات صادراتی مهم ایران شناخته می‌شد. گزارش‌های سیاحان اروپایی از نخلستان‌های وسیع در سواحل خلیج‌فارس و مناطق مرکزی ایران حکایت دارد.

خرما در ایران معاصر
در سده بیستم میلادی، با توسعه فنون جدید کشاورزی و آبیاری، کشت خرما در ایران مدرن‌تر شد. تأسیس مؤسسه تحقیقات خرما در دهه ۱۳۴۰ شمسی و ایجاد سازمان‌های تخصصی در زمینه تولید و صادرات خرما، به ارتقای کمی و کیفی این محصول انجامید. امروزه ایران یکی از سه تولیدکننده برتر خرما در جهان است و سالانه بیش از یک میلیون تن خرما تولید می‌کند.

مناطق اصلی کشت خرما در ایران

۱. استان خوزستان
– شهرستان‌های مهم: اهواز، خرمشهر، آبادان، شادگان، شوشتر
– ارقام معروف: استعمران، برحی، زاهدی، دیری
– این استان با دارا بودن بیش از ۶ میلیون اصله نخل، مقام اول تولید خرما در ایران را دارد.

۲. استان سیستان و بلوچستان
– شهرستان‌های مهم: ایرانشهر، سراوان، نیک‌شهر، چابهار
– ارقام معروف: مضافتی، ربی، هلیله‌ای
– خرماهای این منطقه به‌ویژه رقم مضافتی، از مرغوبیت خاصی برخوردارند.

۳. استان کرمان
– شهرستان‌های مهم: بم، جیرفت، کهنوج، منوجان
– ارقام معروف: مضافتی، کلوته، هلیله‌ای
– شهرستان بم با نخلستان‌های تاریخی خود، یکی از قطب‌های اصلی تولید خرما در جهان محسوب می‌شود.

۴. استان هرمزگان
– شهرستان‌های مهم: میناب، قشم، بندرعباس
– ارقام معروف: پیارم، هلیله‌ای، خرمای شاهانی
– خرما پیارم این منطقه از گران‌ترین و مرغوب‌ترین انواع خرما در جهان است.

۵. استان بوشهر
– شهرستان‌های مهم: دشتستان، تنگستان، دشتی
– ارقام معروف: کبکاب، استعمران، زاهدی
– این استان به‌دلیل نزدیکی به خلیج‌فارس، شرایط مناسبی برای کشت خرما دارد.

۶. استان فارس
– شهرستان‌های مهم: لارستان، جهرم، فیروزآباد
– ارقام معروف: شاهانی، کبکاب، زاهدی
– نخلستان‌های این استان عمدتاً در مناطق جنوبی و گرمسیری متمرکز هستند.

۷. استان ایلام
– شهرستان‌های مهم: دهلران، مهران
– ارقام معروف: زاهدی، استعمران
– اگرچه این استان از نظر وسعت نخلستان‌ها کوچک‌تر است، اما کیفیت خرماهای آن قابل توجه است.

چالش‌ها و آینده کشت خرما در ایران
امروزه کشت خرما در ایران با چالش‌هایی مانند خشکسالی، کمبود منابع آبی، آفات و بیماری‌ها، و همچنین رقابت در بازارهای جهانی مواجه است. با این حال، با به‌کارگیری روش‌های نوین آبیاری، مدیریت علمی نخلستان‌ها و توسعه صنایع تبدیلی، آینده کشت خرما در ایران امیدوارکننده به نظر می‌رسد.

به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، خرما در طول تاریخ ایران، از باستان تا امروز، نه‌تنها یک محصول کشاورزی، بلکه بخشی از هویت فرهنگی و اقتصادی مناطق گرمسیری کشور بوده‌است. با وجود تغییرات اقلیمی و چالش‌های جدید، نخلستان‌های ایران همچنان به‌عنوان نمادی از پایداری و سازگاری با محیط‌های گرم و خشک، نقش مهمی در تأمین معیشت و اقتصاد مناطق جنوبی کشور ایفا می‌کنند. حفظ این میراث کهن و توسعه پایدار آن، نیازمند توجه جدی به تحقیقات علمی، مدیریت منابع و بازاریابی هوشمندانه در سطح جهانی است.

پایگاه خبری داوان نیوز: نشست تخصصی برای واکاوی چالش‌های مدیریت ضایعات کشاورزی و غذایی برگزار می‌شود.

به گزارش خبرنگار ما و به نقل از روابط عمومی موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، نشست تخصصی با عنوان «چالش‌های اجرایی و راهکارهای عملیاتی مدیریت ضایعات محصولات کشاورزی و غذایی» روز چهارشنبه، ۲۸ آبان ۱۴۰۴ برگزار می‌شود.
این نشست تخصصی که در چارچوب «همایش ملی مدیریت ضایعات محصولات کشاورزی و غذا و ترویج فرهنگ مصرف درست» سازماندهی شده است، با هدف واکاوی عمیق موانع پیشِ رو و ارائه راه حل‌های کاربردی برای کاهش ضایعات در این حوزه حیاتی برگزار می‌گردد.

جزئیات برگزاری نشست:
زمان: چهارشنبه، ۲۸ آبان ۱۴۰۴، از ساعت ۹ تا ۱۱:۳۰
محل برگزاری: موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی
شیوه برگزاری: حضوری و وبیناری

بر اساس این اطلاعیه، متخصصان، پژوهشگران، فعالان بخش کشاورزی و تمامی علاقه‌مندان به این موضوع می‌توانند به صورت حضوری در محل برگزاری نشست حاضر شده و یا از طریق بستر وبینار به صورت آنلاین در این رویداد مشارکت کنند.

به گزارش اخبار روزانه کشاورزی، مدیریت ضایعات محصولات کشاورزی و غذایی به عنوان یکی از کلیدی‌ترین حلقه‌های زنجیره تأمین امنیت غذایی کشور، نیازمند عزمی ملی و بهره‌گیری از دانش و فناوری روز است. انتظار می‌رود این نشست با ایجاد فضایی برای تبادل نظر بین صاحب‌نظران و مجریان، گامی مؤثر در جهت تدوین راهکارهای عملی و کاهش چالش‌های پیشِ رو بردارد.

پایگاه خبری داوان نیوز: در گستره متنوع ذخایر ژنتیکی ایران، گونه‌های ارزشمندی وجود دارند که نه تنها از نظر زیست‌شناسی حائز اهمیت هستند، بلکه بخشی از هویت تاریخی و فرهنگی این مرز و بوم محسوب می‌شوند. در این میان، اسب کاسپین به عنوان یکی از اصیل‌ترین و نادرترین نژادهای اسب در جهان، جایگاهی بی‌بدیل دارد. نژادی که با قدمتی بیش از پنج هزار سال، در نقش‌برجسته‌های تخت جمشید جاودانه شده و منشأ پیدایش اسب‌های خونگرم امروزی شناخته می‌شود.

متأسفانه این میراث ارزشمند ملی، به رغم شهرت جهانی، در داخل کشور با چالش‌های جدی مواجه است. کاهش جمعیت، محدودیت تنوع ژنتیکی و فقدان برنامه اقتصادی پایدار، بقای این نژاد منحصربه‌فرد را با تهدید روبرو ساخته است.

این گزارش که بر اساس بیانات دکتر هوشنگ دهقان‌زاده، معاون پژوهشی و رئیس بخش تحقیقات علوم دامی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان گیلان تهیه شده، به بررسی تاریخچه، اهمیت و اقدامات در دست اجرا برای حفظ و احیای این گنجینه ژنتیکی می‌پردازد. در ادامه، جزئیات علمی، چالش‌های پیش‌رو و راهکارهای نوین برای تضمین آینده اسب کاسپین را از زبان مباشر این پروژه ملی خواهیم شنید.

وی در ابتدای این گزارش با معرفی مسئولیت خود گفت: «به عنوان مسئول بخش تحقیقات علوم دامی، یکی از مهم‌ترین مأموریت‌های ما مدیریت مجتمع تحقیقات و آموزش حفظ ذخایر ژنتیکی اسب کاسپین است که یک مجتمع کاملاً منحصربه‌فرد در سطح کشور محسوب می‌شود.»

دهقان‌زاده با اشاره به پیشینه تاریخی این نژاد ارزشمند افزود: «اسناد و شواهد تاریخی از جمله نقوش برجسته در تخت جمشید، نشان می‌دهد که اسب کاسپین با قدمتی بیش از ۵۰۰۰ سال، یکی از اجداد اصلی اسب‌های خونگرم امروزی است. تحقیقات پروفسور گاس کاتران از آمریکا نیز این موضوع را از نظر ژنتیکی تأیید کرده است.»

معاون پژوهش مرکز تحقیقات گیلان در ادامه به ویژگی‌های منحصربه‌فرد این نژاد اشاره کرد و گفت: «مهم‌ترین ویژگی ظاهری اسب کاسپین، قد کوتاه آن است که آن را به استانداردی جهانی برای آموزش سوارکاری به کودکان و نوجوانان تبدیل کرده است.»

وی با بیان چالش‌های پیش‌روی حفظ این نژاد اظهار داشت: «متأسفانه تمامی اسب‌های کاسپین خارج از ایران، از نوادگان تعداد محدودی هستند که دهه‌ها پیش از کشور خارج شدند. این امر باعث کاهش شدید تنوع ژنتیکی و افزایش هم‌خونی در جمعیت جهانی آنان شده است.»

دهقان‌زاده در بخش دیگری از گزارش خود به اقدامات عملی صورت گرفته پرداخت و توضیح داد: «پس از انتقال گله اصلی از ایستگاه تحقیقاتی خوجیر به مجتمع فعلی در سال ۱۳۹۰، برنامه‌ریزی ما بر دو محور اصلی متمرکز شده است: اول، حفظ و توسعه گله تحت مدیریت با اجرای برنامه‌های دقیق اصلاح نژادی، و دوم، شناسایی و ثبت اسب‌های کاسپین در سراسر کشور که تاکنون منجر به میکروچیپ‌گذاری حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ رأس شده است.»

وی در ادامه پروژه‌های تحقیقاتی در دست اجرا را برشمرد و افزود: «پروژه‌های مهمی از قبیل “ثبت و پایش اسب کاسپین” و “بررسی پروفایل مولکولی با استفاده از نشانگرهای میکروساتلایت” در حال انجام است. هدف نهایی ما تدوین نخستین کتاب تبارنامه این نژاد ارزشمند است.»

این مقام مسئول در پایان با اشاره به ضرورت توسعه اقتصادی این نژاد، راهکار استراتژیک خود را اینگونه تشریح کرد: «برای خروج از چالش انقراض، باید توجیه اقتصادی ایجاد کنیم. با توجه به ممنوعیت‌های نسبی صادرات، ما پیشنهاد داده‌ایم که صادرات اسپرم و انتقال جنین در دستور کار قرار گیرد. یک طرح ملی نیز با همکاری نهادهای پژوهشی معتبر کشور پیشنهاد شده که امیدواریم با تأمین اعتبار، شاهد اجرایی شدن آن باشیم.»

وی در پایان تأکید کرد: «حفظ اسب کاسپین تنها یک وظیفه تحقیقاتی نیست، بلکه یک مسئولیت ملی برای نگهداری از میراث ژنتیکی و تاریخی کشورمان است.»